Без намера ова да стане традиција, еве што сѐ се појавило на местово оваа година.

Во 2012 на блогов оживеале 54 (педесет и четири) написи - вклучувајќи го и овој. Тоа е за повеќе од половина помалку текстови од лани. Во август немало ниту еден запис. А најмногу се во октомври - 8, повторно за половина помалку од ланскиот месечн максимум од 16 записи.

Голем дел од текстовите всушност беа наменети за други „издавачи“ - ако може така да се каже. Во почетокот на 2012 текстови прво се објавуваа на it.com.mk, а во втората половина на годинава на Радио Слободна Европа. Темите што доминираат се: интернет, јавноста и законите.

Во контекст на објавување на „други места“, мора да го забележам и објавувањето на „За серењето“ како и рецензијата за хипстерите на Букбокс, додека со различен интензитет продолжија да функционираат и http://mudrec.tumblr.com/ и http://understandortodraw.tumblr.com/.

Ако треба да одберам еден текст што е би го носел епитетот „нај“ од оваа година од блогов, тогаш таа несреќна заслуга ќе му ја доделам на Приватизација на јавното од јуни.

По месеци најзначајните моменти на блогов во 2012 се:
Законите и интернет во јануари.
ACTA не е само за нас и Холивуд во февруари.
Алчност, поплаки и архитектура три години по 28.03 во март.
Скопје, ремиксан, брат во арпил.
Штуро во мај, но затоа ќе извојам сѐ од јуни:
Јавниот превоз и редистрибуцијата,
Уште две (кратки) поенти за градот и
Приватизација на јавното.
Поп-културата и новинарството во јули.
Ништо (онлајн) во август.
Универзитетска независност и волшепства во септември.
Политиката на изразувањето, Пред затемнувањето | #член16 и Граѓанството како јавна функција [или уште неколку идеи за навредата и клеветата] во октомври.
Јавно соопштување против преголемото регулирање на јавното соопштување во ноември.
И, Рационалниот избор на политичките партии во декември.

Годината најверојатно ја затворам со овој преглед. Благодарам што читате. СНГ и успешно хакирање.

Подолу е текстот што го спремив за конференцијата Engage. Ќе се најде вака на интернет.

Кога се подготвував да дојдам на оваа конференција, бев загрижен за тоа што ќе го кажам. Доаѓам од организаиција која воглавно се занимава со хакирање и не бев сигурен дали ќе можам да го спојам тоа со темата на овој настан. Но, тогаш се сетив на нашата вообичаена дефиниција за хакерите - луѓе кои игриво ги проучуваат сложените системи кои останатите ги земаат здраво за готово. Општеството е таков систем, a активизмот е потфат да се промени нешто во него. Значи, ќе зборувам за хакерите.

Но, исто така ова конференција е за социјалните медиуми. Па затоа мислам да започнам со приказната што нѐ враќа назад во далечната 1983 година, кога на тогашната „социјална мрежа“ - usenet, или тогаш популарните њуз групи, еден хакер напиша „статус“ за започнување на проектот за слободен Unix. Веројатно е вистина дека секој активизам започнува со некакво објавување на намерите. Ако сакате да го смените светот, зошто и да не го извесите за тоа? Не го знам точниот број на „лајкови“ што овој „статус“ ги добил, но можам да кажам неколку работи за ефектите од него, денес, речиси триесет години потоа.

Во приказнава станува збор за Ричард Сталман и за слободниот оперативен систем познат како GNU/Linux, можеби полесно препознатлив под имињата на некои од комерцијалните брендови кои се во секојдневна употреба. Придонесот на овој хак е огромен во светот на технологиите: од аспект на бизнисот тој е доминантен на сите поголеми пазари, не броејќи го пазарот на десктоп компјутери; од аспект на омоќувањето на луѓето тој е заслужен за достап на врвна технологија на места каде тоа инаку би било тешко замисливо; од аспект на прашањата за авторски права тој е ѕвезда водилка во креирањето на средини каде цути соработката и споделувањето, од Википедија до Creative Commons. Приказната за Сталман и ГНУ е навистина извонредна. Но, вистинското прашање овде денес е дали таа е толку невообичаена кога станува збор за активизам?

Сакам да мислам дека кога станува збор за активизам ова воопшто не е невообичаено. Кога се обидуваме да смените нешто во средината во која живееме, било тоа ѓубре на улица или цензура на интернет, по правило одиме спроти воспоставената пракса, спроти ветрот ако сакате. Размислете за тоа што Сталман требал да направи за да создаде слободен оперативен систем. Тој морал повторно да ги напише, буква по буква, знак по знак, сите програми, алатки и апликации што сочинуваат еден оперативен систем. Ќе се сложите дека неговиот статус на тогашниот „фејсбук“ сигурно предизвикал неколку „како не“ реакции. Сепак, сосема солиден оперативен систем постоел и тогаш и тој бил во широка и секојдневна употреба.

Активизмот можеби започнува со пишување на статус, проглас, манифест или слично, но вистинска, тешка, долготрајна работа мора да следи за тој навистина да предизвика некаква промена во општеството. Исто така, тој оди спроти авторитетот. Приказната за GNU/Linux немаше да биде комплетна без второто зборче во него: кернелот Linux. Напишан од тогашниот студент Линус Торвалдс, Linux е дело што директно му се спротиставило на професорот Танебаум, во тоа време авторитет по прашањето за пишување на ваков вид на софтвер. Тоа што Линус има опсежна дебата со Танебаум на тогашниот интернет, покажува дека форуми за дискусии и размена на идеи ретко недостасуваат. Тоа што го прави Linux посебен е времето посветено на негово пишување, а тоа е секој ден, ден за ден, во период од неколку месеци, со минимум сон.

Се разбира, ни Сталман ни Линус не работеле сосема сами. Нивната посветеност била инспирација за многу други луѓе кои им се приклучиле во овие потфати, но тоа што е многу интересно е дека и оние кои се приклучиле поради поинакви причини од оние на нивните оригинални автори помогнале во создавањето на ефекти кои што се прелеваат во пошироката средина. А тоа ми се чини е уште една од вистинските одлики на активизмот.

Википедија е уште еден пример кој совршено одговара на овој модел: спроти-ветрот-многу-работа-широки-корисни-ефекти. Кога идјеата за енциклопедија што секој ќе може да ја уредува прв пат е предложена, токму Сталман е тој што ќе рече дека за еден таков потфат се потребни десет години. Сепак, за само околу три години Википедија станува реалност која сите ја користиме.

Најскорешен ваков пример можеби е Викиликс. Настрана од сите приказни за таблоиди, или вашето убедување за оправданоста на оваа организација, во срцето на проектот стои макотрпна работа, надвор од вообичаните пракси, со ефекти кои се пошироки од тоа што било кој можел да очекува до пред неколку години.

Тешко е да се одговори на прашањето како ќе изгледаше светот ако сите овие, а и многу други, останеа на својата објава дека сакаат нешто да прават. Но, мислам дека со сигурност се повторува еден рефрен во овие неколку примери: пишувањето на нашиот манифест на нашиот блог нема да нѐ однесе многу далеку.

Некаде во 2004 година еден учесник на поштенска листа која се занимава со интернет, култура и технологија, напиша порака која лесно привлекува внимание, пред се поради текстот што е напишан со сите големи букви. Но, откако ќе ја прочитате, таму ќе видите многу интересна поента. Пишувањето на интернет е бесплатно. Реториката „ние сме добри, а тие се лоши“ има мала, ако воопшто има некаква, вредност. Она што е потребно е да се исполнуваат цели. Мислам дека тоа може да се направи само откако ќе го минимизираме прозорецот со нотификации. Предлагам да се обидеме веднаш.

Благодарност до Дамјан и Владан за брејнсторминг.

Исто така објавено на it.com.mk.

Нова Македонија на 23.08.2011 објави малку скратена верзија на овој текст. Благодариме за тоа.

Јас и Миша Поповиќ почнавме да го пишуваме текстов некаде кон крајот на јуни. Многу работи се случија од тогаш и нешто од тоа се рефлектира во напишаното (пр. Англија). Подолу е целиот текст онака како што стои во нашите документи.

--------------------------------------------

Полициската бруталност и општествената класа

„Do no wrong, so clean cut... Dirty his hands, it comes right off
Police man“ (Pearl Jam - W.M.A.)

Нема многу песни кои така очигледно се занимаваат со прашањето за детерминираноста на полициската бруталност. Во исечокот кој Еди Ведер ни го пружа како сеќавање за поводот за оваа песна, тој вели: „Си седам така со еден тип со потемен тен, и дојдоа цајкани, возејќи наоколу со своите моторцикли, обидувајќи се да изгледаат кул. И така дојдоа, право кон нас. Ме игнорираа мене и почнаа да го малтретираат него. Споредено со мене, човекот изгледаше како господин. Но, тие почнаа да го малтретираат него...“(1)

Ако малку се оддалечиме од расниот контекст на песната, можеме да ја поставиме следнава хипотеза: дали полициската бруталност има своја општествена предодреденост и во Македонија? Сметаме дека ова прашање е клучно за да се објаснат некои аспекти на протестите кои во Македонија се случуваа во јуни 2011 г.

Кога на случаите на полициска бруталност гледаме како на несреќни случки кои на луѓето им се случуваат по принципот на лоша лотарија, тогаш лесно е да се аргументира дека оваа појава може да биде сечиј проблем. Сепак, ограничениот број на граѓани што протестират на улиците укажува на тоа дека преовладува мислење, макар и несвесно, дека полициската бруталност не ги засега сите.

Поради ова, сакаме да аргументираме дека постојат фактори што определуваат дека полицијата ќе биде брутална во определени случаи. Тие случаи може да се препознаат, што значи дека таа бруталност не е случајна. Потоа, дека тие фактори се општествено конструирани, и во определени случаи општествено прифатени, а затоа и премолчани.

Да се вратиме за момент на Еди Ведер. Во неговото објаснување ќе видиме дека расната припадност го детерминира односoт кој полицијата го има кон граѓаните. Прашањето за раса не е референтно во Македонија, но нуди можност да ја префрлиме анализата кон слични општествени групи како што е класната припадност.

Во општество кое не се базира на јасни стандарди и владеење на право, односот на институциите кон поединецот е директно зависен од тоа кој е претставникот на институциите и во која средина и пред кои граѓани, тој/таа ја претставува институцијата односно државата. Првото се однесува на лицата кои се одговорни за вршење на службена должност. Второто се однесува на актуелизираниот или перцепираниот општествен капитал на граѓани или групи, коj што пак се базира на определена припадност, па дури и на перцепција за определена припадност.

Да го објасниме oвa со едноставен пример. На полицаецот му е лесно да стопира Југо на улица за да го казни ако возачот направил прекршок. Но, од друга страна, ако возилотo е скапо Бе-ем-ве, тогаш полицаецот ќе се запраша и „кој е тој што го вози тоа возило?“ Ова произведува слични појави и во други контексти и/или ситуации. Полициската пракса е различна во различни делови од еден урбан простор и различни делови од земјата. Дали ова тврдење е 100% точно(2) или не, не е толку важно, колку што е важна перцепцијата дека тоа е така.

За тоа дека перцепцијата игра клучна улога кога станува збор и за македонските протести против полициската бруталност говори и фактот што во првите денови на протестите, пред да се знаат вистинските факти за убиството, во јавноста и во медиумите се говореше дека човекот што го сторил тој чин е припадник на полициската единица „Алфи“. Ова не е случајно. Во општеството постои определена конструкција за тоа како се однесуваат токму овие полициски службеници. Таа конструкција се базира на искуството, а не е случајно што таквото „препознавање“ доаѓа од определена група на луѓе - пред сѐ студенти и млади луѓе, токму истите групи кои медиумите ги препознаа како учесници на протестите против полициската бруталност. Кажано со други зборови, полицијата е склона кон бруталност или друг вид на непочитувњае на законите, правилата и стандардите во оние средини каде што тоа се смета за дозволено. Ваквата конструкција на сфери или групи е препознаена не само од полициските работници, туку и до пошироката јавност, од медиумите и од политичарите.

Да одиме уште еден чекор понатаму. Перцепцијата за полицијата како брутален апарат во голема мера е зависна и од контекстот. Активноста на полицијата во населбите кои се означени како „проблематични“ остава различна слика отколку интервенциите во краевите кои ги замислуваме како помирни. Така на пример, медиумското известување на убиството на Мартин Нешковски, често го вклучуваше топонимското означување дека тоа се случило „на главниот плоштад“. Таквото означување ни овозможува, меѓу другото, и контекстуализација на случајот во компарација со други „места“ во градот. Во оваа смисла, инциденти во мирни краеви се настани на дисконтинуитет на мирот. Во спротивен случај тие се потврда на постоечкиот наратив. Преведено во перцепции, полициско возило кое патролира во мирно катче од градот се гледа како потврда на безбедноста, додека полициско присуство во проблематичен дел асоцира дека нешто непријатно се случило. Таквата дискурзивна хиерархизација на местата во градот и работата на полицијата, дава предност на полициската бруталност во посиромашните краеви во кои криминалот е на улица.

Дополнителна илустрација за овој аргумент даваат последните случувања од Лондон. Немирите избувнаа во Тотнам, можеби една од најпрепознатливите области од градот во која живее т.н. „ниска класа“ (the underclass). Последователното ширење на нередите се одвиваше токму според тој клуч -- области од Лондон со високо ниво на сиромаштија и невработеност. Тоа што бргу стана јасно е дека во тие краеви од градот, полицијата имала различна пракса и пристап кон граѓаните, со поголема доза на недоверба и бруталност.

Пошироката јавност во Обединетото кралство се чини дека се уште не може да прифати дека дел од причините за нередите се наоѓаат во нееднаквоста што ја продуцира системот. Но и покрај тоа, помеѓу политичките и интелектуалните кругови се повеќе се зборува за овој однос и се дебатира потребата од системско решение, а не полициска интервенција.

Мислиме дека токму овие аргументи даваат пошорок контекст на протестите во Македонија. Она што станува премолчано јавно знаење е дека сите ние сме свесни кога, каде и зошто се случува полициска бруталност, но бидејќи не се перцепираме себе си како дел од таа група или средина, сметаме дека тоа не нѐ засега и спремни сме да ја свртиме главата на друга страна. На крајот на денот, нашиот класен, етнички (и сличен) детерминиран светоглед го определува нашето однесување.

Досегашното одвивање на сите активности околу протестите против полициската бруталност во Македонија, можеби укажува на тоа дека јазот што произлегува од овој светоглед е голем. Тој постои и хоризонтално помеѓу врсниците (паролата „Станете од кафе“ совршено го илустрира ова) и вертикално помеѓу децата и родителите (за што како потврда служи употребата на паролата „Симнете се долу“).

Од друга страна, протестите до сега покажаа дека луѓето повеќе ја сметаат за проблем бруталноста одошто, на пример, кратењето на работничките права. Протестите што веќе неколку години по ред на 1ви мај ги организираат активисти и здруженија што се залагаат за поголеми работнички права привлекуваат 50-100 граѓани. Значи, очигледно е поместување во солидаризирањето помеѓу граѓаните во група која што го доживува некој проблем како заеднички.

Затоа, во врска со протестите прашањето што е клучно за пошироката јавност е дали полициската бруталност е и „твој“ проблем? Дали другите групи во општеството ќе ги прифатат за свои пораките кои ги артикулираа граѓаните што протестираа? Конечно, што е тоа што треба да се направи за да се премости овој јаз помеѓу различните општествеи групи?

Би било арогантно да се каже дека ги имаме одговорите на овие прашања. Сепак сметаме дека посочувањето на оваа класна предодреденост на полициската бруталност, но и протестите, придонесува кон ширењето на дебата и барањето на одговори. Најпосле, ако се согласиме дека полициската бруталност не е случајна тогаш напорите за нејзино надминување ќе можат да бидат насочени кон тоа што ја одредува. Со други зборови можеме да бараме подобрување на полициската работа и онаму каде што никој не очекува дека треба да има промена. Уште повеќе, ваквото разбирање на општествените активности може да послужи и за ширење на солидарноста за други прашања.

Од друга страна, ако грешиме во овие наши мисли, тогаш Македонија е многу посреќно место.

Белешки:
1 http://www.songfacts.com/detail.php?id=8823
2 Веројатно може да се пронајдат информации во билтените на МВР што ќе го потрекпат или отфрлат ова. Но, можеби како дополнителна илустрација можеме да го наведеме случајот за кој на Twitter пишуваше @vldmrk: http://www.twitlonger.com/show/bc74ap

Дополнето:The appearance of impropriety од Калина Зографска.

Хакерската заедница направи многу, но предизвиците се сѐ поголеми. Потребно е поголемо и пошироко ангажирање.

Ова се зборовите што би ги искористил ако морам да го парафразирам Роп Гронгеп - хакер-ветеран, еден од основачите на легендарниот XS4ALL - во еден твит, а како сиже на неговиот говор на отворањето на овогодинешниот, дваесет и седми по ред, Chaos Communication Congress. Се разбира, ваква реченица до буква нема да најдете во текстот на говорот, но барем јас така го разбрав.

Има одредена почит кога ќе кажете „хакер“ во Холандија и Германија на ваквите големи конференции. Зборот го нема она медиумско-сензационалистичко значење, какво што сме навикнати да го читаме или слушаме дома. Ова се луѓе кои се добри со компјутери, но ова се исто така луѓе кои значајно придонеле во многу аспекти во средината каде што живеат и работат: слободата на говорот или печатот, приватноста, правата на корисниците на интернет, во физичкиот свет кој сѐ повеќе е изложен на дигиталните технологии и така натаму - од што корист имале цели градови, држави, општества.

Нема подобро објаснување на хакирањето од „игриво проучување на системи што другите луѓе ги земаат здраво за готово“, а под „системи“ не се подразбираат само компјутерските системи. Последен пример за ова се серијата предавања на теми општество, култура и заедница што се одржаа на 27c3.

Но, овој текст не е за странските хакери.

Дигиталниот пејсаж на дешеницата ќе биде (веќе е?) исполнет со државни решенија што ги водат, чуваат и архивираат нашите лични и трансакциски податоци, како и историјата на предметите, споровите и услугите кои сме ги побарале или добиле и компании кои прибираат податоци од нашето секојдневно сурфање, кои ги продаваат, разменуваат, користат за да испорачаат подобрено потрошувачко искуство. Ова ги засега сите. Како што вели Брус Стерлинг во Wired, пред речиси 5 години: „Можеби не сте заинтересирани за војната за дигитални права, но тоа не значи дека го имате луксузот да бидете на страна, бидејќи другата страна е мошне, мошне заинтересирана за вас.“

Останува да видиме колкумина од нас ќе се зафатат со проучување на овие системи и нивно менување така што тие ќе станат поблиски на вреднсотите за слободата, транспарентноста, отвореноста. Во Скопје веќе имаме хаклаб каде што чат-пат проучуваме по нешто, но „ние“ можеме да се изброиме на прсти. Тоа што можеби сме незапознаени со постоењето на други луѓе или групи не значи дека нив ги нема, иако тешко е да се задржи оптимизмот по едногодишното постоење на КИКА.

Предавањата на конференциите како 27c3 одеднаш и на широко отвараат премногу прашања веројатно за сите што не се во центарот во случувањата. Во следните денови, а можеби, со малку среќа, и сѐ до 28c3 ќе се обидеме да пренесеме доволно од тие искуства дома.

Придружете се.

Во Берлин, 3.1.2011

Благодарност до @gdamjan и @igor_stama за коментари и забелешки.

(Прв пат објавено на: http://it.com.mk/otvoren-povik-za-hakeri/)

По текстот во Културен живот, малото истражување што го правевме јас и Марија Костовска за тоа дали работодавците се интересираат за интернет активностите на кандидатите за вработување, се најде, во скратена форма, и во ноемврискиот број на списанието за човечки ресурси HRGlobal.

Kudos за нас! :)

Поминало многу време откога сум објавил нешто подолго од блог запис на ова место, па еве сега мало освежување во таа смисла.

Во прилог на ова закачен е еден текст со наслов: Ослободување на информациските добра -
За промената на пазарните структури и производството како резултат на иновации во правото и технологијата. Идејата ми беше од поодамна и веројатно некако зрееше до сега, па конечно еве го резултатот на Интернет.

Им се заблагодарувам на сите што ми помогнаа со давање идеи и предлози да го направам текстот подобар, иако не успеав сите тие да ги внесам... нешто поради тоа што не знаев како, нешто поради тоа што мислев дека нема потреба. Сепак, текстот останува отворен за коментари и можеби некако ќе го направиме подобар.

Текстот е закачен и на Scribd, за оние што не им се клика на слепо еве го воведот:

Овој текст е преглед на некои од современите идеи што се поврзани со производството и дистрибуцијата на информациските добра. Бидејќи моето познавање на темата е ограничено, текстот не се обидува да изнесе којзнае какви новини, туку само да презентира и евентуално сублимира дел од овие идеи, така што би му биле јасни на секој читател кој има основни познавања од економските и правните концепти поврзани со монополите и авторските права. Истовремено се надевам дека ќе биде доволно интересен за да поттикне понатамошно истражување на темата.

Текстот започнува со презентирање на вообичаената економска анализа за производството на информациски добра и ги објаснува правните механизми без кои таквото производство не би било можно во формата што денес ја знаеме како доминантна. Потоа, објаснува кои се иновациите што се случиле во правото и технологијата (или како што вели Лоренс Лесиг во правниот код и во програмерскиот код) и како тие иновации го менуваат пазарот и производството, посебно на софтверот. На крај, дава краток преглед на случувањата во другите области на производство на информациски добра каде што се случуваат исти или слични поместувања.

Ете и тоа бидна. Презентацијата што требаше да ја направам за Glocal заврши и според коментарите од публиката, замислете, добра била. :)

Презентацијата и текстот се закачени за оваа страница.

Апстаркт од текстот подолу.

My blog is my CV... or not?

(A paper for Glocal 2.0)

Social software in most of its forms is predominately used by young people. This is the case with Macedonia as well. More and more people every day start their own blogs or other social software accounts where they publish information that are easily available to the public.

The same group of people faces the challenge to find a job after graduation – a task that is considered very difficult in a struggling economy. In recent years HR and employment agencies, as well as in house HR departments in big companies, started to play a bigger role in the overall job hunt in Macedonia. More and more people receive job proposals through these agencies and findthemselves in need to meet the demanding conditions of the labor market.

In this pilot research we try to find out whether these two meet and if so what the consequences are. The research was performed through interviews with HR managers in local companies and other professionals whose job is to seek out candidates with a qualified work experience, as well as appropriate background.

We tried to learn if Macedonian labor force recruiters know enough about the emerging social software and do they consider it to be a valuable resource in evaluating people's skills, knowledge, believes and attitudes.

With new generations coming out of University and connecting on the Internet, these issues might prove important. We tried to get a sense of what is the situation today and what is to be expected.

Како follow-up на мојата дипломска, а на иницијатива на мојот ментор д-р. Сашо Ќосев, во декемврискиот број (08.12.2005) на Бизнис медиум се појави текст (PDF) со наслов „Глувчето во рацете на Владата“, кој на некој начин ги сумираше поважните работи од дипломската. Бизнис медиум е весник на Стопанската комора на Македонија кој еднаш месечно излегува како прилог во Утрински весник.