Ако имаше една тема што се провејуваше на самитот на Мозила во Вистлер, тогаш тоа е инсистирањето на водечките луѓе дека Мозила не е (само) произведувач на софтвер. Она што започнало како проект да се испорача технологија, веќе не е тоа туку повеќе - Мозила сега е за луѓето.

Без разлика дали оваа промена е од сега, или пак сега само е за прв пат доволно јасно искомуницирана со јавноста (или пак јас конечно едвај сум ја сфатил), таа носи со себе и практични и идеолошки (во принципите, вредностите) поместувања во она што Мозила го работи.

Покрај тоа што е фондација, корпорација и име на производ, Мозила сега е и движење. Движењата обично се поврзуваат со општествени прашања. Така слично како движењето за слободен софтвер, движењето на Мозила за отворен интернет во преден план ги става корисниците, нивните права и слободи, приватност и заштита на интернет. Ако порано придржувањето кон стандардите беше за да им биде полесно на тесниот круг на изработувачи на веб страници, сега тоа за сите луѓе.

Ми се чини дека Firefox е сѐ уште многу важен, но ќе биде само додека начинот на кој комуницираме се прави преку прелистувач. Ако технологијата отиде напред кон други и поинакви начини на комуникација и интеракција, а Мозила остане верна на својата идеја за лидер во овозможувањето на околина на интернет која е базирана на вредности и принципи што не се за профит, туку се пред сѐ за луѓето, тогаш Firefox може да го замениме со следното-најдобро-нешто што ќе се грижи за нас на подеднакво добар начин во рамките на движењето што Мозила сака да го предводи.

Еве како изгледа околината на Галичник дваесетина дена пред големата манифестација - свадбата што е под покровителство на државата и на сред национален парк.

Само една слика од многу низ и околу селото.

Читајќи ги реакциите по предавањето на Ричард Сталман се чусвтвувам како да завршила некоја наша гиковизија во која наместо риба, главната улога ја имало некое гну.

За оние кои не следат, вчера во преполнета сала во Холидеј-ин Ричард Сталман од фондацијата за слободен софтвер одржа предавање на тема „Авторските права против општеството во доба на компјутерските мрежи“ во кое објасни како било пред да постои системот на авторски права, како и зошто тој систем бил зачнат и до каде е работата денес. Прошарано со малку историја за слободен софтвер и неочекуваното играорство на битолски ора на Сталман, предавањето ги вклучи следниве работи: Во антиката авторски права не постоеле, автори постоеле, копирање било дозволено, се правело рачно ако книгата доживеала да не биде запленета од локалниот буџован. Потоа во Европа ја измислиле машината за печатење, која за волја на вистината всушност е измислена во Кина многу векови порано, но Европејците со своето повторно измислување на неа шлапнале закон за печатење (анг. copyrigt) чија примарна цел била да го регулира печатењето на книги. Како таков, тој бил насочен кон индустријата и лесно се применувал, бидејќи лесно се контролирале неколкуте издавачи што постоеле (во денешни услови мислете на закон на банки и банки - освен во случајот на Грција). Целта на законот била создавање на дополнителна корист за јавноста, за општеството: машината за печатење го направила издавањето на книги во голем обем ефтино и лесно, монополот што го имале издавачите над печатење на една книга се оправдувал со поголемата корист што јавноста ја имала од достапноста на оваа книга (економската анализа зад ова е едноставна, но да не се рашириме премногу).

Потоа технологијата направила уште еден голем чекор напред и условите повтроно се промениле, но наместо општеството повторно да одбере модел што ќе му носи поголема корист, сега сме заглавени во систем што потенцијално може да ги третира сите граѓани како криминалнци, не е поволен за повеќето автори и воглавно служи да се одржи опстанокот на една индистрија. Оваа елаборација беше дополнета со бројни примери (како на пример правото на анонимно купување на книга) со кои веројатно и најзакоравените поддржувачи на авторските права ќе се сложат дека беа на место и се важни за дебатата за едно слободно и демократско општество... но не е важно. Македонија не е ниту едното нити другoто, па затоа и мојaтa гиковизиска реакција на текстовите како што е „Македонија е ветената земја за идеите на Сталман“.

Македонија, или било која друга земја, би можела да биде ветената земја кога би била суверена во носењето на своите закони и би направила систем во кој авторските права траат 10 години. Македонија не е тоа, и всушност, како и сите други земји е тивок поклоник на агендата на САД, преку WTO / WIPO, за тоа како треба да изгледаат овие права и оние кои заедно со нив се туркаат под чадорот „интелектуална сопственост“.

Слободата е главната категорија во тоа што Сталман го работи и говори. Софтверот е слободен, но не е бесплатен. Мешањето на овие два поими има некаква логика во англискиот јазик, но не и во македонскиот. Да го правите тоа значи намерно да занемарувате клучни работи во врска со одреден концепт. Кога ќе размислите за тоа и сите физички објекти се слободни, како што вели и тој до оној момент додека реалноста на нештата тоа го дозволува. Прашањето за слободен софтвер не е прашање за тоа колку пари чини тој или како се дистрибуира. Клучното прашање е дека му дава контрола на корисникот во својата работа - нешто што неслободниот софтвер, платен или не, легален или не, не може никогаш да му го даде на корисникот. Ако користите MS Windows XP - па макар и неговата најнелегална копија - сигурно е дека тој подеднакво како и легалната копија во било која државна институција, испраќа приватни податоци назад во Редмнод. Така вистинското прашање за секој човек кој седнува на компјутер денес не е дали некој софтвер може бесплатно да се симне од интернет, туку колку е спремен да плати за да добие контрола врз својот компјутер. Неслободниот софтвер кој е набавен нелегално не станува автоматски слободен. Освен привремената можност за споделување, тој не исполнува ниту еден од другите услови за слобода.

Авторските права ја играат клучната улога во оваа разлика. Вистинскиот хак на Сталман е употребата на рестриктивнот закон за овозможување на екосистем на споделување на знаење и софтвер. Но бидејќи и предавањето на беше за GNU и GPL, ќе останам и сега понастрана од тоа. Вообичаената аргументација на индустријата и медиумите дека авторските права им служат на авторите. Но ретко кој ги прашува авторите за тоа. До сега не сум запознал ниту еден автор кој напишал или насликал или снимил нешто поради тоа што знаел дека тоа ќе биде заштитено. Причините секогаш се полични: желба да се каже нешто, желба да се презентира човек во јавноста, желба да се дискутира за некоја идеја. И овој текст јас го пишувам од прилично лична причинa: видов дека текстот на Виктор се појавил на ОКНО, а мојот текст на слична тема од пред неколку месеци не успеа да се најде на страниците на овој наш веб магазин. Во секој случај авторските права денес многу повеќе служат за контрола на јавноста и општеството и измешани со техничките мерки за заштита прават заложници од луѓето. Прашајте некој автор дали би сакал неговиот читател да ја даде книгата на комшијата кој претходно не чул за него и со тоа тој да добие уште еден читател. Сега пробајте да го направите тоа со електронска книга затворена во DRM. Желбата во дел од јавноста да се заштити индустријата која (нужно) ги експлоатира и авторите и уживателите на уметноста не е објаснува од ниту една перспектива: во капитализмот нормално е да умираат (и да се раѓаат нови) индустрии и тоа е неизбежен дел од конкурентската борба, во демократските општества слободата на граѓаните е поважна од профитот на корпорациите.

Споредувањето на неволноста на Сталман да го продаде своето плишано гну за помалку од 1300 денари со практиката на индустријата без ваше знаење да инсталира софтвер на вашиот компјутер за да ви забрани да го пуштите дискот што легално сте го купиле во нивната продавница е несериозно и наивно. Прво тука е прашањето на цената на чинење на доброто: можеби гнуто навистина чини 1300 денари и цената не може да оди под тоа. Ако го купите за 1300 денари, продавачот не остварува профит. Сѐ повеќе од 1300 е доброволно - како и што беше. Ова не е случај со дисковите кои се продаваат по цени повеќе десетици пати повисоки и со кои индустријата всушност остварува монополски профити - спуштањето на тие цени нема да ги направи нив да бидат во загуба. Подеднакво важно е дека Сталман гнуто го продава без скриени rootkit-ови во него и без ограничувања на неговата употреба, додека големите медиумски куќи тоа не го прават така.

Слободата или ви е важна или не. Ако не, тогаш што и да има Сталман да каже не е многу важно.

Ви пренесуваме идеја, мотив и инспирација во која можете слободно да се приклучите

Ова е отворен повик за неформално собирање на зависници на TED настани од Македонија, кои посериозно би сакале да се ангажираат во локализација на TED независен настан.

Целта на оваа е група е да покрене иницијатива која ќе го донесе ТED духот во Македонија и ќе адаптира нов начин на креирање во рамките на нашето локално живеење и творење.

Со овој јавен повик се надеваме ќе успееме во пронаоѓање на ентузијасти кои веќе расмислувале на оваа тема или пак можеби и посериозно се влезени во процесот на стекнување TEDx лиценца.

Со цел насочување и здружување на енергиите, би сакале заеднички со сите вас, да креираме концепт за TED настан кој би бил посериозен во обем, промоција и квалитет на говорници.

Што е TED?
TED (читај Технологија, Забава и Дизајн) е независна непрофитна фондација од САД, што во последните 20-тина години успеа да се прошири низ цел свет, анимирајки следбеници со завет за ширење на идеи кои вредат да се споделат ("ideas worth spreading" мисија). Овој концепт како вирален веќе е прифатен од голем број на ралични групи, здруженија и поедници, како основа во формирање на посебен независен формат на локално ниво со етикета TEDx.

Главната цел е да се соберат на едно место неверојатно талентирани ентузијасти кои ќе овозможат креирање на атмосфера за ширење на креативни идеи во рамките на технологија, забава и дизајн кои ќе се применливи во секојдневниот бизнис, општеството и глобални прашања. Сите презентации се лимитирани на 18 минути, што всушност го ограничуваат говорникот за многу кратко време да ја презентира својата долгогодишна работа на јазик што ќе биде интересен, разбирлив и прифатлив за публиката.

Значи, кои сме ние...

Моментална конфигурација на тимот:

• Искуство во постојано гледање на TED видеа;
• Искуство во преведување на TEDx видеа на Македонски јазик;
• Основни познавања за начините и правилата во стекнување на TEDx лиценца;
• Некои од нас веќе имаат присуствувано на TED настаните во Сараево и Загреб.

Нашата мисија е да пораснеме и да бидеме:

• позабавни,
• поинспирирани,
• подружељубиви,
• поинформирани,
• покреативни.

Ако некој од вас веќе се пронајде во оваа наша мисија ќе ве замолимe слободно да се приклучите на Гугл групата tedmk и да пишувате ваши мислења и коментари. Нашата идеја е да ги поканиме сите што се пронаоѓаат во овој концепт за да на најдобар начин создадеме услови во чии рамки ќе можат да проговорат најинтересните, најиновативните говорници во Македонија.

Се случува историја. Интернетот што го знаеме може повеќе да не постои.

Можеби само мене ми е сѐ потешко да пишувам за работи кои нѐ чекаат и за кои многу веројатно ќе немаме избор, кога толку многу други нешта во државава и општествово притискаат, но сѐ уште сакам да мислам дека е подобро нешто да се знае, отколку да се чека изненадување.

Па за оние кои не можат да најдат еден час да ги погледаат двете предавања на Мајкл Гајст за тоа што претставува ACTA (Anti-Counterfeiting Trade Agreement), еве на кратко:

• Тоа е договор што се составува речиси целосно во тајност. Инициран е од САД и поддржан од повеќето развиени земји (уште една coalition of the willing). Се очекува да стапи во сила најдоцна до 2012.
• Тоа не е договор што ќе се напише и потпише. Тој заговара формирање на комплетно нова институционална рамка (со тела како Секретаријат). Фактот што преговорите всушност се одвиваат надвор од денешната институционална рамка (ООН, СТО, СОИС) говори и за тоа дека иницијаторите го гледаат процесот на одлучување во тие институции како пречка за нивната агенда. Со ова од форум (ООН) се оди кон клуб (НАТО). Во ООН мора да постои консензус меѓу сите земји што се членки за да се донесе одлука, а се станува член во моментот кога земјата е признаена. Во НАТО член се станува откако ќе се исполнат условите што ги поставуваат другите земји-членки. Така веројатно ќе биде и со ACTA. Земјите што ќе сакаат да станат членки ќе мора да ги прифатат условите, иако не учествувале во нивното создавање.
• Се мисли дека ова поместување е последното во серијата УНЕСКО -> СТО -> СОИС -> ACTA во областа на „интелектуалната сопственост“. Секоја претходна институција е заменувана под силен притисок од САД со наведување на бавноста на процесот како главна причина за нефункионалноста на дадената институција.
• Иако е именуван како трговски договор, ACTA всушност е договор за „интелектуална сопственост“ и ќе вклучува сѐ од штампање ADIBAS на маици до софтвер и интернет. Познатиот 3-strike-law (кој во некои држави веќе е изгласан) е исто така дел од агендата. Со него, по третиот прекршок во врска со авторски права на интернет, на корисниците ќе им биде одземен пристапот до мрежата.
• Само мал број организации во светот се активни во обзнанувањето и разобличувањето на ACTA. Во Европа тоа е мрежата на Пиратски партии, кои меѓу другото сметаат дека овој договор ќе ги нарушува основните граѓански права. Европската комисија пак, смета дека непотребно се шири паника и дека овој договор е уште еден business as usual.
• Колку што ми е познато ниту еден медиум во Македонија не ја обработил темата за ACTA. Можеби едноставно ќе се разбудиме во ACTA-свет.
• Тонот на песимизам во последната реченица е ехо на најголем број од луѓето кои на различен начин се занимаваат со ова прашање. Чувството на немоќ можеби најмногу е изразено кај активистите во Европа.