Приказната оди вака:

Некое американско списание ја критикувало p2p културата на размена со вообичаениот тон за пирати. Текстот имал илустрација со ноти што се од песна што не е во јавен домен, т.е. за која е потребна дозвола од авторот (сопственикот) за нејзина употреба.

Некои луѓе на интернет се собрале и направиле реинтерпретација на нотите и сликата и тоа музичко дело го издале под cc-by-nc-sa.

Деталите и музиката на http://www.archive.org/details/DespiteTheDownturnAnAnswerAlbum

Во „Современите економски системи“ книга на Никола Узунов и Љубица Костовска (всушност единствената книга што ја сметам (и сметав) за учебник од Економскиот факултет во Скопје - поради начинот и јазикот на кој што е напишана) на крајот на Глава III (Интеракција меѓу економскиоте и политичките системи) се вели:

Според тоа, трајни се врските ако се појават спонтано и ако постои природен афинитет меѓу елементите на системот. Со други зборови авторот вели дека административно цетралистичкиот систем (читај монистички систем Советски блок) т.е. врската 1-А, и само-управниот систем (читај СФРЈ) т.е. врската 3-С не се појавиле спонтано туку под влијанието на идеологии, и се одржувале вештачки; а пазарниот систем се појавил спонтано, како продукт на историјата и се одржува речиси како природна појава.

Воглавно имам проблем со објаснувањето на општествените појави преку некаква „природност“. Но нема да одиме натаму. Овој дел од книгата заклучува дека приватната сопственост и пазарната координација си одговараат со демократијата, т.е. тие два система се конзистентни бидејќи и двата се плуралистички. Се разбира конзистентност може да има и во неплуралистичките системи, но како што е опишано погоре тие не се „природни“ и оттука се неодржливи (како што и историјата покажала). Но одржливоста не е цел сама за себе. На крај, овие системи се тие што носат намногу корист, развој, пари, среќа итн. (Авторите не се без критика за капиталистичкиот систем, посебно во однос на социјалната праведност - но за тоа можеби друг пат.)

Двојниот плурализам е selling point-от на новиот систем. Ова е начинот со кој најлесно се објаснува преминот на Македонија кон овие системи, но дури и неизбежноста на таквиот премин која изгледа и историски детерминирана.

Fast-forward до доцните 2000 и ја имаме Кина со авторитарен-капитализам т.е. без политички плурализам, но плурализам во економскиот систем, со други зборови неприродна врска - неконзистентност на системите, а со извонреден раст што не изгледа дека ќе запре. Што сега за иднината на општествата? Дали поместувањето на другите ќе биде кон Кина со цел да не застане растот?

Славој Жижек, еден од водечките филозофи на денешницата, има неколку поенти за тоа:

The explosion of capitalism in China has many Westerners asking when political democracy—as the “natural” accompaniment of capitalism—will emerge. But a closer look quickly dispels any such hope.

The features we identify today with liberal democracy and freedom (trade unions, universal vote, freedom of the press, etc.) are far from natural fruits of capitalism. The lower classes won them by waging long, difficult struggles throughout the 19th century. Recall the list of demands that Karl Marx and Friedrich Engels made in the conclusion of The Communist Manifesto. With the exception of the abolition of private property, most of them—such as a progressive income tax, free public education and abolishing child labor—are today widely accepted in “bourgeois” democracies, and all were gained as the result of popular struggles.

Да продолжам со неделата на заблогадарувања - благодарност до Дарко Булдиоски и проф. Дона Колар-Панов за поканата и отстапеното време да одржам кратка презентација на темата „Зошто хакерите хакираат“.

За мене тоа беше добра прилика да споделам некои нови работи со кои се сретнав, посебно преку читањето на „Хакерска етика“ - книга која ја има во библиотеката на 2с.мк. Презентацијата беше само врв од сантата мраз на голема тема за работната етика која доминира денес и можните промени кои хакерската може да ги донесе.

Но настрана од тоа, атмосферата на часот по Дигитални медиуми и сајбер култура беше нешто што не сум го видел на друго место во Македонија. Да беше пред 5 години, ќе се запишев таму на постипломски. Се разбира не знам дали сите часови се такви, но овој беше отворен и поттикнувачки за учесниците.

Ни требаат повеќе вакви студии.

Иницијативата „Македонските медиуми ги заштитуваат содржините на интернет“ (достапна и на веб страниците на другите весници), е најновиот потег на македонскиот медиумски естаблишмент во битката со интернетот.

Ако е вистина дека старо куче не може да се научи на нови трикови, тогаш можеби не треба да очекуваме старите медиуми да се научат што е тоа интернет, но за другите тука има лекција што треба да се запамети.

Како потсетување, голем број на старите медиуми се докажаа како вешти непочитувачи на авторските права, па издавачите од редот на обичните граѓани и компании кои издаваат исклучиво на интернет мораа да бараат поголема заштита на нивните авторски и сопственички права од неовластено пренесување на нивните содржини на други места. Веројатно најскорашни се примерите со IT.com.mk и Баждарџијата.

Не знам дали во групата на неовластено пренесување влегуваат и вести како оваа за Џим Кери и Џени Мекарти, но очигледно е дека авторот на текстот не е новинар од соодветната новинска куќа.

Значи на етичко поле, македонските медиуми едноставно немаат кредибилитет. Ваквото нивно однесување лесно ги анулира вредностите кои сакаат да ги промовираат во точките 1 и 2 од нивната иницијатива.

Потоа тука е техничкото прашање. Со точката 3 најверојатно се сака да се насочи сообраќајот кон изворните страници (што само по себе не е лошо), но медиумите пред сѐ треба да се запрашаат зошто сообраќајот од почеток не одел кон нив. Одговорот е веројатно во лошата веб презентација на содржините, застарените веб страници, непрегледноста, лошата навигација, неупотребливата архива, нечитливи URL-а, или накусо ужасно искуство за корисниците кои се навикнати на чист и лесен пристап на содржини насекаде на интернет. Има еден или два исклучоци од ова, но нема да навлегуваме во анализа на сите веб страници.

Вака тие ја уништуваат додадената вредност што агрегаторите ја создаваат без притоа да бараат надомест од нив и ги лишат корисниците од побогато искуство на интернет. Недостатокот на чувство за тоа што корисниците сакаат се гледа и во наложувањето „преземената информација да се отвора со еден клик во нов прозорец на прелистувачот“. Сакам ли прелистувачот вака да ми отвара нови прозорци? Дали ова ќе го подобри моето искуство со Вашиот медиум?

Ова е неуспехот на техничко-маркетинг поле на македонските медиуми.

Последно, барем во однос на интернет, е залагањето кога ќе пренесе туѓа информација од веб страна, согласно тука наведените услови, коректно да го пренесе и линкот кој што води до изворот на информацијата. Со ова, тие ќе треба да склучуваат директен договор со издавачот за секоја вест што ќе сакаат да ја пренесат. Ова ќе значи или целосно непочитување на ова залагање поради сложеноста на постапката на склучување договори, или целосно почитување и нула (или многу мало) преземање на информации од други издавачи на интернет.

Не ми е јасно кој всушност ќе има корист од ваквата правна замка, но таа го комлетира неуспехот на македонските медиуми во прифаќањето на реалноста на интернет.

Лекцијата што треба да се запамети е дека секогаш кога една индустрија ќе се најде пред пораз од новите технологии или новите услови на пазарот, таа се крие зад регулација која често изгледа апсурдно.

Во духот на прогласот на медиумите и овој запис го прогласувам за пазарен производ заштитен со авторски и други сродни права, чие користење за какви било цели, е единствено можно преку директен договор со издавачот (т.е. јас). Секое преземање да биде направено по претходен договор со издавачот, а се преземаат наслов и поднаслов (вовед) на веста во должина до 180 знаци.

Во приказ(н)ите на мрачниот среден век на Европа, често се раскажува за тоа како знаењето било заклучено во одаите на привилегираното свештенство. Потоа дошла машината за печатење на Гутенберг и се случила демократизацијата на знаењето.

Да се стави ова во денешен контекст е малку потешко, но некои паралели се очигледни: тогаш законите на општеството ги регулирала сакралната власт, а помалку и световната; денес, свештениците имаат помала, иако на некои места сосема релевантна улога, па тука се сите закони на државите. Но, денес приказната не завршува тука. Како што обемно елаборира Лесиг во својот „Код и другите закон на киберпросторот“, програмскиот код исто така има големо влијание за тоа што денес се случува во on-line и of-line светот.

Директен повод за ова потсетување на законите на новото време е Денот на слободата на документите. Денот кој се одбележува трета година по ред во последната среда од месец март е меѓународен настан организиран од заедницата на корисници на слободен софтвер со цел промовирање на слободните формати за документи и отворените стандарди. Водечки пример меѓу овие е Отворениот формат за документи.

Слика од: http://www.documentfreedom.org/Artwork2010

Овој настан е насочен кон подигнувањето на јавната свест против катедралите/црквите на новото време – затворените формати за документи – кои ги заклучуваат податоците и информациите и ги прават недостапни за јавноста.

Прашањата за форматите на документите и отворените стандарди се жешка тема во Европа.. Лично, мачно ми е секогаш кога треба да се направи некаква поента да кажам дека штом Македонија сака да стане членка на ЕУ, мора да го следи примерот на (некои од) земјите од Унијата и да ги прифати отворените стандарди во сите јавни институции (и да ги следи препораките на Европската рамковна програма за интероперабилност).

Сепак, и без препораките и советите од страна, треба да бидеме свесни дека чувањето на јавните податоци во формати кои зависат од волјата на една компанија не може да биде добра практика. Најпознатите (колку-толку) документирани примери од македонското секојдневие се услугите кои Централниот депозитар за хартии од вредност и Централниот регистар на Македонија ги нудат само преку документи кои се достапни во форматот на Microsoft Office. Но, и едноставно пребарување на Google кажува дека на владините веб страници на пример има преку 12.000 документи во .doc формат, а во .odt едвај дваесет.

Достапноста на податоците е тесно поврзана со форматот во кој тие се складирани. Ми се чини дека денес нема никакви информации во јавноста за тоа како се складиираат податоците кои се финансирани со буџетски средства. Тука пред сѐ се вбројуваат сите работи за кои е задолжен Државниот завод за статистика. Што ќе се случи ако таму одлучиле сите податоци да ги чуваат во формати кои работат само со определен софтвер или платформа, а тие производи поради разни причини станат недостапни?

Незаинтересираноста за овие прашања во наши услови надополнета со тесните интереси за промовирање на определени компании може да нѐ однесе во ново мрачно доба.

Но ќе завршам со Даглас Рушков и неговата порака дека мора (или барем треба) да научиме како системите работат, дека ако не бидеме тие кои ќе програмираат, тогаш ќе бидеме програмирани. Ми се чини дека битката против затворените формати е дел совладувањето на вештините што ги носи дигиталното доба.