Блогов речиси воопшто и да не содржи текстови за лични прашања. Ќе направам исклучок сега, бидејќи на страна од личната трагедија, ми се чини дека е добро да се прибележат можните системски проблеми, и да се следи случајов, ако воопшто се добијат некакви други информации, за на крај да видиме и како ќе заврши.

Случајот за кој пишувам има две верзии, се разбира, една официјална и една неофицијална. Неофицијалната е работа во тек, т.е. семејството се обидува да дознае што сѐ и што точно се случило, преку разни формални и неформални канали – па затоа треба да се разгледува со доза на резерва. Но, и официјалната верзија отвара интересни прашања. Приказната до сега:

Еден член на моето пошироко семејство е сместен во ЈЗУ Психијатриска болница – Скопје, или популарно нареченото болница Бардовци. Пред 10-тина дена старателот добива повик од социјалниот работник дека лицето е пренесено во градска болница „8-ми Септември“ поради скршеница на ногата.

Според официјалната верзија на настаните, за скршеницата се претпоставило кога во болницата виделе дека лицето криви, па виделе дека има голема модрица на ногата, и утврдиле дека во некој момент претходниот ден лицето се лизнало на влажен под и паднало. Докторите во „8-ми Септември“ не можат ни да потврдат, ниту да не потврдат дека станува за скршеница од пад. Не знам дали може да се дијагностицира типот на скршеницата и/или причините за нејзиното настанување. Сепак докторите од „8-ми Септември“ велат дека тоа не е единствената скршеница, туку дека на ногата има и една постара скршеница. Оттука, дури и да се земе здраво за готово приказната дека скршеницата е од пад, останува нејасно како семејството не било информирано за претходна скршеница на нога, за која, веројатно, исто така била потребна интервенција од некоја од градските болници.

Сега, неофицијалната верзија. Првото нешто што повреденото лице му го кажува на членот на семејството при посета во градската болница е дека повредата е од удар од кола. Го гледате проблемот со оваа изјава: не само што сериозно противречи на официјалната, туку со оглед на состојбата на пациентот, т.е. тоа дека е пациент на психијатриска болница, секогаш има доза скептицизам кон неговите изјави. Сепак, семејството решава да проба да најде некои други информации. Се вртат телефони, се бараат луѓе, знаете типично македонска шема. И доаѓа информација дека ноќта пред денот кога лицето било пријавено во „8-ми Септември“ на главната улицата кај психијатриската болницата, имало полиција и брза помош по пријава од локален вработен, за тело што лежи на патот.

Повторно пауза: можно е информацијата да се однесува на сосема друго лице. Сообраќајка во ноќта можеби се случила, но лицето што лежи повредено во градската болница можеби воопшто да не било учесник. Но, ваков настан јас не можев да најдам во билтените на МВР околу датумите кога се случило ова – го знаеме датумот на прием во „8-ми Септември“. Од друга страна, до онаа мера до која што информациите добиени преку луѓе може да се сметаат за веродостојни, се поставува прашањето дали сите посериозни настани треба да се објават во дневен билтен на МВР или ако не, по кој критериум се одлучува за објавување на настани.

Оттука, ако не станува збор за два посебни настани, од кои едниот сепак не е премногу јавен, и меѓу кои, по игра на голема случајност на исто време и место, и при ограничени информаци, може да се заматат границите, и под претпоставка дека информацијата добиена од луѓе е веродостојна, тогаш лицето:

1. во текот на ноќта било излезено од психијатриската болница,
2. било удрено од возило,
3. случајот бил пријавен во МВР после некое време од случаен човек што го видел телото што лежи на улица,
4. полиција и брза помош дошле, веројатно пружиле прва помош, и го вратиле назад во психијатриската болница,
5. во психијатриската болница се чекал следниот ден за повредата да се пријави во „8-ми септември“,

Оваа верзија – неофицијалната - содржи многу „ако“ и многу претпоставки. Ако (повторно ако) некако излезе дека е вистинита, тогаш ќе открие координација помеѓу неколку државни служби - психијатриската болница, брзата помош, градската болница и МВР, со цел официјалната приказна да биде бенигна – лизгање на влажен под, и ќе постави повеќе прашања почнувајќи од тоа како и зошто на пациенти од психијатриска болница им е дозволено да се шетаат во ноќта надвор од собата, зградата, па и дворот на болницата, па сѐ до кој е возачот што ја причинил повредата и дали се трага по него. Морам да признаам дека дури и мене неофицијалната приказна ми се чини неверојатна. Некој да ми го раскажува ова, веројантно неколку пати ќе возвратам со „нема шанси“.

Но, освен ако луѓето по кои семејството се распрашува за информации се лажговци (или нешто полошо), тогаш колку и да е неверојатна, можеби е вистина. Сега семејството чека официјални информации од разните инспекциски и други државни служби со различни надлежности од кои побарува информации. Дали тоа ќе даде одговори што ќе донесат разјаснување на ситуацијата останува да видиме.

Две групи на одлуки во стручната јавност беа оценети како незаконски, а во пошироката јавност оценети на скалата од непопуларни до штетни, но само една од нив беше повлечена. Тука мислам на одлуките на Претседателот на Републиката за ослободување од гонење на лицата поврзани со истрагите на Специјалното јавно обвинителство и за одлуките на Советот на Општина Карпош за деталните урбанистички за Карпош 4 и за Тафаталиџе.

Судбината на овие одлуки, за чија законитост (или подобро незаконитост) јавноста е согласна, поставува неколку интересни прашања:

1. Кој е тој правен механизам кој на Претседателот му дозволува да ги повлече незаконитите одлуки?

2. Дали тој механизам на повлекување е ексклузивен, т.е. дали му припаѓа само на Претседателот или им стои на располагање и на другите државни органи како што е Општината?

3. Ако ѝ стои на располагање, тогаш зошто не го користи?

4. Ако не ѝ стои на располагање, тогаш што треба да се стори за овој механизам на повлекување да се стави на располагање на општината (и другите)?

Понатаму, главниот аргумент на експертската јавност е дека неправо не може да создава право, па оттука прашање број 5 е: како една одлука за детален урбанистички план, патем за која веќе и дефинитивно Уставниот суд утврди дека не е донесена согласно закон, создала право – односно создала бројни поединечни одлуки за градење кои се сметаат за законити.

Мисловниот процес на Уставниот суд исто така е интересен за разгледување: тој утврдил дека не биле почитувани уставните и законските одредби при донесувањето на деталните урбанистички планови, но воедно одлуките за овие планови ги укинал, а не ги поништил. Па оттука уште едно прашање: како одлуки кои во старт се ништовни и кои според Уставниот суд чинат повреда на начелото на владеењето на правот, како темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија, сепак определен временски период остануваат законити?

И последно, како Уставниот суд презема некој вид на нормативна функција, нешто за што експертите во врска со случајот за Законот за помилување едногласно кажуваат дека ја нема – со прости зборови дека судот не може да создава закони, тоа го прави само Собранието, или во случајот со урбанистичките планови само општините, и вели дека незаконитата одлука на општината е всушност законита од нејзиното незаконито донесување па сѐ до интервенцијата на судот?

Не знам дали овие прашања ќе го добијат експертскиот одговор. Објаснувањето дека во објекти изградени по незаконитите урбанистички планови се вложени пари е кусогледо изоставување на вкупната кост-бенефит анализа во врска со квалитетот на живот што Уставниот суд требал да ја направи при неговото одлучување. Во меѓувреме, се чини дека активистите од Карпош ќе останат со веројатниот одговор дека понекогаш во Македонија и неправото создава право.

Првично објавено на Радио Слободна Европа: https://www.slobodnaevropa.mk/a/29393700.html

Највозбудливиот член од новиот Закон за следење на комуникациите е членот 17.

Членот во став 1 вели: Посебната истражна мерка може да се спроведе и со помош на посебни технички уреди и опрема кои овозможуваат спроведување на мерката без посредство на ОТА и операторите.

Овој член фактички признава дека има повеќе од еден систем за следење на комуникации (т.е. тој што од МВР се носи во ОТА и во кој што учестуваат телекомуникациските оператори и друг (или други).

Понатаму членот вели дека оваа опрема се чува во јавното обвинителство. Едно од поинтересните прашања е каде се чувала до сега?

Инаку, оваа опрема за која не е потребно посредство на ОТА и операторите е (слична на) ФинФишер.

Но, она што е највозбудливо во овој член е што не пишува (или барем јас не можам да видам во достапниот пдф?) кога/како/во врска со кое кривично дело може да се бара спроведување на посебна истражна мерка со посебни технички уреди и опрема. Ако навистина нема ограничување, тогаш возможно е ОТА, и покрај нејзината замислена блиска и уредна регулација во однос на заштита на човековите права, да биде целосно заобиколена така што обвинителството и правосудната полиција ќе ја користат оваа друга опрема со која што располагаат.

На блогов не сум пишувал за темата прислушување од 9 декември 2017, па морам уште на почеток да се извинам за затајувањето на моето внимание кон оваа тема.

Но, во оној период кога не се знаеше дали собранието работи или не работи, или пак можеби во зафатениот даночен период, сеедно, собранието ги изгласало промените на Законот за електронски комуникации со кои членот 175 се брише (Службен весник на РМ бр 21/2018 од 02.02.2018 г.).

Сега, има неколку поенти поради кои ова е важно.

Прво, бришењето на член 175 ја разотркива целокупната зезанција на Владата со Уставниот суд кога (во октомври 2017 г.) кога тврдеа дека без 175 не може законски да се следат комуникации.

Ако е ова точно, тогаш укинувањето на 175 во февруари и носењето на Законот за оперативно-техничка агенција и Законот за следење на комуникациите во април (објавени во Службен весник бр. 71/2018 од 12.04.2018 - кои што сѐ уште не се на сила(?)) создал вакуум-ситуација, во која целосно била ускратена можноста да има какво било законско следење на комуникациите што би било во рамките на заштита на уставниот поредок на Македонија и борбата против организираниот криминал и корупција.

Прашањето што дополнително се поставува во врска со ова е што е со кривичните предмети што се водени во овој два-три месечен период (меѓу кои имаше и некои високо-профилни апсења): дали се користени посебни истражни мерки што вклучувале следење на електронски комуникации и ако да, како со оглед на тоа дека го нема 175?

Ако пак, вакуумот постоел само во ПР одделот на Владата, тогаш останува прашањето зошто Владата го наметна тоа мислење во јавноста, и му се замеша во работа на Уставниот суд кога тој се чинеше на чекор до укинување на 175 (патем, сега постапката пред Уставен во врска со 175 е беспредметна).

Второ, прашањето што останува исто така неодговорено е што се случува со опремата во телекомуникациските оператори во овие два месеца. За потсетување член 175 е оној што наредуваше дека „Операторите се должни да ги обезбедат сите неопходни технички услови.... електронски комуникациски водови до овластениот орган....“. Без член 175 оваа опрема не е законска, водовите не се законски. Дали ги демонтираа? Дали е опремата пратена на уништување? Мојата кладба е дека - не.

Сѐ на сѐ ми се чини дека произволното однесување во врска со законите што треба да го регулираат следењето на електроонските комуникации од страна на тековната власт е вредно за потсмев. Дали е неспособност или намерно заплеткување на конците на ионака комлицираната (и прилично неуставна) ситуација, останува да нагаѓаме.

Дополнето (22.04.2018): Навистина во членот 6 од измените (видно од последната страница од PDF документот погоре) стои дека промените на ЗЕК (а со тоа и бришењето) ќе почне да се применуваат од започнувањето на примената на Законот за следење на комуникациите. Доколку постои слободен израз во пишувањето на закони би можело да се заклучи дека од владата мислеле на идниот (хипотетички) закон за следење на комуникациите (кој што во февруари 2018 не постои).

Но, начинот на кој што е напишан членот, и воопшто потребата за доследни и логични закони, значи (според мене) дека ЗЕК се применува веднаш по истекот на вообичаените (и пропишани во членот 6) осум дена, бидејќи примена на закон за следење на комуникации (веќе) има преку стариот закон за следење на комуникациите (Службен весник на РМ 121/06 и др.).

Сѐ на сѐ каша-попара.

Секогаш кога ќе видам оглас на кој за политички прашања се отвара конкурс за иновативни решенија, во морозовски стил, прво се запрашувам зошто воопшто политичко прашање е дадено на некакви технолошки фирми да го иновираат: дали во државниот орган, конкретно Министерството за труд и социјална политика, нема луѓе кои што можат да најдат решение што е специфично од нивната стручност (а познавам двајца-троја бистри луѓе во тимот на министерката), или станува збор за декларативно барање решение во кое треба да се сврат некои пари во некои фирми притоа да се пофали претприемништвото (на кое патем, во духот на претрпиемачката идеологија, не би му ни требале државни поттикнувања за да биде остварено)?

Уште на самиот почеток се чини дека пишувачите на повикот ги имаат измешано лончињата. Повикот вели:

Основна цел на повикот е да се поттикне развој и примена на иновативни решенија во различни сегменти од општеството за подобрување на квалитетот на живеење.

Внимателно читање на ова набиена реченица открива дека целта се иновативни решенија, а не подоборување на квалитетот на живеење. Да, наведено е дека иновативните решенија се за подобрување на квалитетот на живеење, но ништо не ветува дека некое успешно иновативно решение ќе успее и да го подобри квалитетот на живеењето. Со други зборови, сосема возможно е да имате успешно иновативно решение кое што нема да постигне ништо во реалноста, и историјата на претприемачките потфати е полна со вакви примери, а внимателните следачи на повиците за решенија во земјава ќе се сетат дека такви примери имаме и дома: барем 3 апликации за пријавување на дупки на улици и слично беа прогласени за успех, иновација во комуникација со власта, локалната власт и што знам што не, но ефектот, до сега, е практично нула.

Но, можеби и не е баш фер да се осуетат веднаш напорите за иновативни решенија - кој знае, нешто може и да вроди со плод.

Сепак, останува прашањето зошто најкомпетентана институција во државата за решавање на социјалните проблеми - Министерството за труд и социјална политика решава овој проблем да го понуди за решавање на, во суштина, некомпетентни лица, кога токму на тоа министерство на располагање му стои целиот негов кадар, а таму каде што нема директна надлежност може со интервенции преку владата, собранието или ЗЕЛС да постигне цели за квалитетен живот. А еве и како на еден сосема неиновативен начин може да се постигне #ОброкЗаСите:

Министерството за труд и социјална политика има најдобри и најточни податоци за тоа кои се и каде живеат сиромашните граѓани. Тоа е задолжено за исплаќање на социјалната помош и други надоместоци. Дури и да ги нема сите податоци, министерството може многу полесно да добие податоци од, на пример, фондот за ПИОМ, одошто тоа може да го направи било која иновативна компанија.

Вооружено со овие податоци министерството може да направи план за отварање на кујни низ критичните точки во државата. Го користам овде зборот кујни во поширока смисла на зборот - не нужно дека во нив мора нешто да се готви. За отварањето на овие кујни министерството може да побара помош од владата, од министерството за транспорт и врски или која и да е институцијата што е надлежна за ПУИК (или како и да се вика сега агенцијата за државен станбен и деловен простор). ПУИК може да ги обезбеди тие кујни, дуќани, киосци, каде што би можела да се чува и од каде што би можела да се дели храната. Како бонус вработени во овие кујни може да бидат токму граѓани од ранливите групи.

За да ги поттикне компаниите што продаваат храна (и готова и свежа) да не ја фрлаат храната што е вишок, Министерството за труд и социјална политика, во соработка со Министерството за правда и Управата за јавни приходи може да ги заведе донациите кон овие кујни за храна да бидат третирани како донации од јавен интерес за кој во тековното законодавство постојат даночни поттикнувања. Различни модели може да се употребат за ова. На пример, супермаркетите може да даваат овошје и зеленчук, но може и во соработка со ресторани или и во рамките на нивните кујни (кујни веќе има во сите поголеми супермаркети), да приготвуваат оброци од таа храна што инаку би завршила во ѓубре. Кујните на министерството така би држеле само готова храна, т.е. за нејзино чување би биле потребни само фрижидери (а не и целосна опрема за готвење итн.).

Дистрибуцијата на храната до овие кујни исто така би можела да се смета за донација од јавен интерес. Така некоја компанија што можеби има храна, но нема начин како да ја превезе, ќе стапи во контакт со компанија што може да ја превезе: двете компании ќе имаат даночен поттик да учествуваат во оваа одговорна акција.

Сето ова ми се чини дека е возможно без да се прават законски измени (како оние во Франција каде што со закон се забрани фрлање на храна од страна на супермаркети) - иако, нормално, и такви опции му стојат на располагање на министерството доколку сака да спроведе политики за поквалитетен живот.

Овие неиновативни решенија, што воглавно припаѓаат во рамките на надлежностите на државните институции, ми текнаа додека чекав ред во АВРМ и скролав на телефон и го видов твитот од профилот на министерката. Дали навистина на никој во министерството не му текнало ништо слично, па решенија за оброк за сите се бараат од пошироката јавност која воглавно е некомпетентна за социјални политики?