Две групи на одлуки во стручната јавност беа оценети како незаконски, а во пошироката јавност оценети на скалата од непопуларни до штетни, но само една од нив беше повлечена. Тука мислам на одлуките на Претседателот на Републиката за ослободување од гонење на лицата поврзани со истрагите на Специјалното јавно обвинителство и за одлуките на Советот на Општина Карпош за деталните урбанистички за Карпош 4 и за Тафаталиџе.

Судбината на овие одлуки, за чија законитост (или подобро незаконитост) јавноста е согласна, поставува неколку интересни прашања:

1. Кој е тој правен механизам кој на Претседателот му дозволува да ги повлече незаконитите одлуки?

2. Дали тој механизам на повлекување е ексклузивен, т.е. дали му припаѓа само на Претседателот или им стои на располагање и на другите државни органи како што е Општината?

3. Ако ѝ стои на располагање, тогаш зошто не го користи?

4. Ако не ѝ стои на располагање, тогаш што треба да се стори за овој механизам на повлекување да се стави на располагање на општината (и другите)?

Понатаму, главниот аргумент на експертската јавност е дека неправо не може да создава право, па оттука прашање број 5 е: како една одлука за детален урбанистички план, патем за која веќе и дефинитивно Уставниот суд утврди дека не е донесена согласно закон, создала право – односно создала бројни поединечни одлуки за градење кои се сметаат за законити.

Мисловниот процес на Уставниот суд исто така е интересен за разгледување: тој утврдил дека не биле почитувани уставните и законските одредби при донесувањето на деталните урбанистички планови, но воедно одлуките за овие планови ги укинал, а не ги поништил. Па оттука уште едно прашање: како одлуки кои во старт се ништовни и кои според Уставниот суд чинат повреда на начелото на владеењето на правот, како темелна вредност на уставниот поредок на Република Македонија, сепак определен временски период остануваат законити?

И последно, како Уставниот суд презема некој вид на нормативна функција, нешто за што експертите во врска со случајот за Законот за помилување едногласно кажуваат дека ја нема – со прости зборови дека судот не може да создава закони, тоа го прави само Собранието, или во случајот со урбанистичките планови само општините, и вели дека незаконитата одлука на општината е всушност законита од нејзиното незаконито донесување па сѐ до интервенцијата на судот?

Не знам дали овие прашања ќе го добијат експертскиот одговор. Објаснувањето дека во објекти изградени по незаконитите урбанистички планови се вложени пари е кусогледо изоставување на вкупната кост-бенефит анализа во врска со квалитетот на живот што Уставниот суд требал да ја направи при неговото одлучување. Во меѓувреме, се чини дека активистите од Карпош ќе останат со веројатниот одговор дека понекогаш во Македонија и неправото создава право.

Првично објавено на Радио Слободна Европа: https://www.slobodnaevropa.mk/a/29393700.html

Во ретко несувопарен текст објавен деновиве во Службен весник и достапен на интернет може да се види како судовите во Македонија, од најниските до највисоките, ја ценат слободата на говор.

Накратко станува збор за барање до Уставниот суд од адвокат од Скопје за заштита на слободите и правата гарантирани со член 16 од Уставот на Републиката, а повредени со пресуди од пониските судови.

Барањето е во врска со дело „клевета“. Не знам до која мера македонското судство функционира на принципот „преседан“, но оваа одлука личи на нешто што може да влијае во поставувањето стандарди во врска со други предмети за ова дело.

Посебно интересна е нормативната анализа, и на судот и на судијата Игор Спировски кој има издвоено мислење, во која може да се препознаат вредностите што ги имаат и застапуваат македонските судии.

Лично се согласувам со издвоеното мислење на судијата Спировски, меѓу другото и дека „слободата на изразување не е обезбедена само за пријатни и ненавредливи изјави и ставови со кои се согласуваме или кон кои сме индиферентни, туку и за изјави што се вознемирувачки или шокантни.“