Џон Дворак пишува колумни некаде на Интернет. Често тие колумни завршуваат како вест на Слешдот. Кога ќе завршат таму коментарите што се под тие вести во доминантен број се негативни. Слешдотерите не мислат добро за Дворак. Мислат дека пишува глупости. Мислат дека намерно го прави тоа за да привлекува посетители. Многу коментари, многу кликови до местото каде е колумната, многу промет, многу пари за Дворак. Некои слешдотери предлагаат вести за колумните на Дворак да не се појавуваат на Слешдот.

На македонските блогови актуелна е некоја песна од Неделно време од 05.03.2006 г. Го разгледував весникот кога излезе и не се сеќавам дека ја видов песната. Денес пак го разгледував весникот. Сега ја видов песната и ми текна дека и првиот пат сум ја видел, но во дел од секундата сум ја шкртнал како нешто нерелевантно. И, и денес не ја прочитав.

На македонските блогови во голема мера се дискутира со негативен тон за песната. (Може негде и со позитивен тон, ама ми се чини не видов такво место.) И додека сите дискусии за шовинизмот или правото на слободен говор се легитимни, не можам да не помислам на приказната за Дворак.

Ако е шунд, срање, лошо, зошто по ѓаволите му посветувате внимание и го правите релевантно во медиумската сфера?

Во топлите месеци во мое маало транзитираат запрежни коли од типот „Старо купујем“ и „Бостан благ“. Вториве се особено корисни за човек да не ака до пазар по лубеница. Лошата страна на коливе е што коњот што ги влече знае да направи куп гомна на улицата. Така, во лето на пример, пожелно е човек кога оди, комотен во влечки, често да гледа кон земјата, за да не се зашлапа во коњски измет. Ова особено важи пред оние комшиски дворови чии газди не се заинтересирани за тоа што смрди од улица.

За да стигнам на работа се симнувам на Ким. После низ зградите кај Бизар, до булевар и надоле (или нагоре) кон театар Центар. Вчера имаше гужва и автобусот застана кај пешачкиот премин. Се симнав и продолжив право по тротоарот, покрај Амбасадата/Канцеларијата на Р. Грција.

И така си одам, и во еден момент погледнувам надолу и пред мене куп гомна - пред големата црна грчка врата. Ако ја исклучам можноста коњ да шетал пред зградата ноќта, тогаш ако било куче, било некое куче големо колку Скуби-ду. За други опции воопшто не ми се зборува.

Насловот кажува сѐ. Тоа е тоа што јас го мислам за подемот на блоговите во Македонија и македонската блогерска заедница и сл.

Кога бев средно ирцање беше главна фора (јас лично додуше не сум бил некој истакнат член на таа заедница :)). Денес за средношколците главна фора е (или многу наскоро ќе биде) блогирањето.

Ова не значи ништо лошо. Ирцањето беше, па помина. Сега ќе се блогира на големо. Само некој да смисли како да ги извлече квалитетните работи и да ги презентира пред интернет јавноста за да не мора да се копа по места како најди и блогерај за корисни работи.

П.С. До администраторот на планетава: Мислам да ги ширам содржините на мојов блог. Не знам во кој правец ќе оди, ама за секој случај направив нова страничка што е само за ствари кои ќе одат на планета. Затоа за овде земи фид од softver.org.mk/novica/planet и фала. :)

Пак Утрински весник. Не за друго, тоа читам. Денешниот (19.12.2005) Утрински има статија (не можам да најдам URL од неа на нивната веб страница) за Firefox 1.5. Полошо нешто ми се чини одамна не сум прочитал. Ај да не зборувам воопшто за тоа што има полно неточни работи во текстот... има еден куп печатни и слични грешки. Мислам насловот има „абдејт“... Ало? Не ли може да се напише „надградба“, „подобрена верзија“ или нешто слично?

Не ми се верува дека некои луѓе во државава за вака лошо пишување, и тоа во лидерски весници, добиваат пари. Јас на блогов подобро пишувам. По ѓаволите!

На 10.12.2005 година на саемот за локална самоуправа и невладини организации имаше и едукативна сесија за ИКТ во единиците на локалната самоуправа. Мојот говор на овој настан се однесуваше на замките на неслободниот софтвер и предностите на слободниот софтвер. Презентацијата беше само еден слајд: извичник кој место точка на дното имаше знакче за copyleft. Не гледам причина и неа да ја закачувам на веб. Говорот следи подолу.

Слободен и неслободен софтвер: предности и замки

Добар ден на сите. Ви носам поздрави од широка мрежа на поединци, групи и организации кои работат децентрализирано во областа на софтверот и информатичките технологии.

Моето име е Новица Наков и денес, како претставник на непрофитната организација Слободен софтвер Македонија, пред вас ќе зборувам за замките на неслободниот софтвер и предностите на слободниот софтвер.

Веќе споменав два термина: слободен и неслободен софтвер. Разликата меѓу нив е лесно воочлива. Слободниот софтвер се однесува на слободата која корисниците ја имаат при неговото користење, променување, редистрибуирање и издавање на подобрени верзии. Ако софверот ви скратува некоја од овие дефинирани слободи тогаш тој е неслободен.

Неслободниот софтвер може да ви предизвика разни проблеми и штети или да ви наметне непотребни и строги ограничувања и обврски. Повеќето од овие веројатно сте ги искусиле.

Некои од нив се секојдневни и добро ви се познати. Тоа се разните видови на вируси и друг малициозен софтвер кои ви попречуваат во работата, ги оштетуваат вашите податоци или преку Интернет ги прават достапни за трети лица. Индустријата за неслободен софтвер нема вистинско решение за овие проблеми. Она што можете да го добиете од неа е утеха дека ќе можете да го исчистите вашиот компјутер по нападот. Тоа е индустрија која паразитира на вашите неволји. Ваквите авантури ја чинат светската економија стотици милиони долари годишно. Зошто да не заштедите?

Покрај тоа што треба да ги заштите вашите податоци, треба и да ја обезбедите нивната долготрајност. Ова е особено важно за сите нивоа на власт бидејќи голем дел од податоците со кои тие располагаат треба да бидат достапни во подолг временски период и за голем број корисници. Неслободниот софтвер ги складира податоците во неслободни формати. Ова ги прави нив неупотербливи не само за различни софтверски платформи, туку и за понови или постари верзии на една иста апликација. Сигурно, не е многу корисно голем број на лични податоци на граѓаните, информации за имотите или собраните даноци да останат заглавени во разни затворени формати.

Кога сте зависни од еден снабдувач, а тоа е начинот на кој функционира индустријата за неслободен софтвер, тогаш се наоѓате во негова милост и немилост. Од тој снабдувач зависи дали и кога ќе добиете поправки на грешките на софтверот што го користите или дали новите подобрувања ќе ги исполнат вашите желби и потреби. Во „несофтверскиот“ свет секогаш можете да избирате кој ќе ги поправи вашите автомобили, кој ќе кречи, кој ќе ве снабдува со канцелариски материјали. Во светот на неслободниот софтвер овој избор го немате. Таму, се зависи од еден снабдувач. Зошто да си ги ограничувате сопствените опции?

Како ова да не е доволно, сега ќе споменам уште една опасност. Различните нивоа на власта која се потпира на рамениците на граѓаните, мораат да се грижат и да ја обезбедуваат слободата на граѓаните. Понудувањето на софтвер или услуги на граѓаните или фирмите кои нив ќе ги обврзе да набавуваат софтвер од одреден снабдувач за да можат да ги користат тие услуги ограничува некои основни права како правото на слобода на избор. Никој не смее да наложува, имплицитно или експлицитно, користење на одредени софтверски производи. Ова се и заложбите во Националната стратегија за информатичко општество - документ кој помина и во Собранието на Р. Македонија. Овие заложби можат сериозно да се дискредитираат со употреба на неслободен софтвер.

Сите овие прашања се само мал дел од сликата која ги претставува опасностите на неслободниот софтвер, но сепак не ги издвоив без причина. Во овој момент значаен број на документи кои се достапни во дигитална форма на веб страниците на различните нивоа на власт се во затворени формати. Компјутерските корисници кои одлучиле да не користат Microsoft Office имаат тешкотии во отварањето, читањето и обработувањето на овие податоци. Исто така, голем број од истите веб страници не се прикажуваат правилно во прелистувачи кои не се Internet Explorer. Апликации кои се потребни за работењето на фирмите и нивната комуникација со државата се достапни само во верзии кои работат под оперативниот системи MS Windows. Очигледно ова ги принудува сите, кои од разни причини одлучиле поинаку, да ги променат своите лични и деловни одлуки за да се прилагодат на една нездрава пракса.

Тешко е да се биде сам свој газда во светот на неслободниот софтвер, но решение секако постои. Сите овие проблеми можат лесно да се надминат со користењето на слободен софтвер и отворени стандарди. Во светот на слободниот софтвер безбедноста е на високо ниво, има безброј снабдувачи кои нудат неограничени опции со голема конвергенција кон стандардите пропишани од светските организации како OASIS или W3C. Во светот на слободниот софтвер можете да одберете кој и како ќе ви изработи некакво решение исто како што можете да одберете од која пекара ќе купувате леб. Овие прагматични работи произлегуваат од гаранциите кои слободниот софтвер ги дава за негово користење, променување, редистрибуирање и издавање на подобрени верзии.

Со слободниот софтвер имате контрола на сопствената ИКТ инфраструктура и снабденост со врвни технологии по цени кои се формираат на слободен пазар. Јасно, со слободниот софтвер можете да заштедите полно пари од буџетите кои ќе можете да ги искористите за подобрување на училиштата или улиците. На пат да го направат ова се полно градски и сојузни власти: Масачусетс во САД, Берген во Норвешка, Минхен во Германија, многу други во Бразил, а во Перу - целата држава.

Конечно мошне важни се и етичките и општествените импликации на слободниот софтвер, кои ќе мора да ги разгледуваме во некоја друга прилика. Прашањето овде е слободата, а таа е многу важна за секое демократско општество.

Благодарам.

Законот за авторското право и сродните права (Службен весник на РМ 47/96) вели:

Член 5

Како авторско дело во смисла на овој закон, не се смета: идеја, концепција, отркитие, службен текст од законодавна, извршна и судска област и нивен превод, кога е објавен како службен текст (во натамошниот текст: друго дело).

Сурфам значи јас така на ujp.gov.mk и на piom.com.mk, па одам и на vlada.mk и секаде гледам по едно (C). Сега, јас не сум правник, ама колку ми се чини дека овие се од извршнава област и на своите веб страници објавуваат службени текстови.

Веројатно и програмите кои ги снабдуваат истиве т.е. нивниот изворен код се вбројува во службени текстови.

Ама кој следи закони деновиве (годиниве?).

Денес заврши и последниот дел од конференцијата Е-Општество.Мк. Тоа беше дебатата за Е-Образование која се одржа во Универзитетот ЈИЕ ака Штул.

Библиотеката на универзитетот е едно пријатно место: компјутери, интернет, книги, книги, книги... Вкупниот број на книги, според каталогот на библиотеката, е нешто повеќе од 16 илјади. Од нив преку 11 илјади се на англиски јазик, околу 3 илјади на албански, околу 700 книги на македонски јазик. И покрај ваквиот однос на јазиците на застапената литература (т.е. доминацијата на јазик кој не е мајчин - англискиот), студентите успешно се снаоѓаат во вршењето на своите задачи и си го бркаат факултетот. Зошто тоа не е така и со Интернетот - големата светска библиотека (море и повеќе од тоа!) каде доминира англискиот јазик?

1. Содржината на Интернет

Q: Дали недостатокот на содржина на Интернет на македонски јазик (и дргите јазици кои се зборуваат во државава) е главната причина зошто имаме толку малку сурфери?

A: Најверојатно не! Секако, содржините на мајчин јазик се битни, и тие можат да придонесат до уште поголемо користење на мрежата, но луѓето се способни да учат и тврдењето дека Интернет не се користи бидејќи луѓето не знаат јазик е навредливо. Зар луѓето не можат да научат јазик доколку имаат потреба од него? Ми се чини дека во Македонија и така и вака најголемиот број на квалитетни содржини се достапни на некој странски јазик. Ако тоа не е англискиот, тогаш тука се српскиот и хрватскиот.

2. Пристапот до Интернет

Q: Дали скапите цени на Интернетот се главната причина зошто имаме толку малку сурфери?

A: Веројатно да! И како што бројот на читатели на квалитетни печатени медиуми е ограничен заради нивната висока цена, така и бројот на сурфери е ограничен заради скапите даски. Скапиот бензин луѓето си го заменија со ефтин плин. За жал, сеуште некој не измисли „плинеста“ замена за Интернет.

3. Нешто трето?

Q: Дали нискиот развој на земјава едноставно не бара Интернет?

A: Најверојатно да! Од каква корист ми се мене услуги за е-банкарство (на пример) ако воопшто немам пари на сметката во банка (или воопшто немам сметка во банка!)? Интернет не може да ја спаси Македонија. Таа треба сама да се спаси. Интернет може да биде само добра потпора во закрепнувањето.

4. Случајот Естонија, приватниот сектор и државата

Не знам зошто Естонија е толку омилен пример на македонските гласноговорници за е-ова-она. Таму демек приватните банки од комшии и сл. запнале и од Естонија направиле Е-стонија. Истото требало нашите банки и не знам уште кој приватник да го направат тука и до Македонија да се изроди нешто ново. Па добро луѓе, комшии на Естонија и се Шведска и Финска, а нас Албанија и Србија. Што да правиме со ова? А банките ни се такви едни намуртени институции кои што едвај, со големи стравови и стискања, си ја работат примарната дејност (види каматни стапки), не па да промовираат Интернет.

Кога општата слика не чини, крив може да биде само еден. Погаѓате, тоа е Владата. Впрочем јас во мојата стратегија немам „Создавањето можности за широка (за сите граѓани) достапност на Интернет“, туку има Владата во нејзината (стр 75):

4. Создавањето можности за широка (за сите граѓани) достапност на Интернет исто така претставува поставување на битните претпоставки и предуслови кои се неопходни за отпочнување со развојот на информатичкото општество. При тоа, без запоставување на економската (т.е. финансиската) страна на оваа активност, базичната идеја во оваа смисла претставува реализирањето на идејата дека пристапот на Интернет во денешно време претставува дел од групата на човековите права, што всушност значи дека пристапот на Интернет има карактеристики на јавно добро.

Последен пат кога проверив во литературата, за јавните добра се грижеше Владата - на еден или друг начин. И јас би рекол дека ефтин Интернет ќе има тогаш кога така ќе сака таа, а се дотогаш ама баш никој од нас кои не сме Владата не може да ги натера приватните компании да вадат онолку профит од пазарот на Интернет колку што сакаат и можат.

5. Слободен софтвер

Додека бројам страници, слободниот софтвер во стратегијата сепак се споменува само на едно место, во една, но долга реченица (стр 58):

Потребно е да се поддржи употребата на слободниот софтвер и софтверот со отворен кoд како јавно добро кое е достапно за сите граѓани особено преку правото на избор на платформа во формалното и неформалното ИКТ-образование.

Но, и тоа е супер. Можеме ли да понудиме нешто? Веднаш! Еден клик на К-менито и стигам до Edutainment (или Весело училиште како што си го преведувам јас) - одлично место за деца до 4-то одделение. Едно пребарување на Google, и ете проект кој е слободен софтвер, а кој е наменет за образование.

Недостасува содржина? Што велите на мк.Википедија? Тоа е слободна енциклопедија на која секој може да придонесува. Сакате план за зголемување на содржината? Еве: на децата од помалите училишни клупи им треба содржина, на оние од поголемите им требаат семинарски работи за собирање ЕКТС кредити. Зошто универзитетите да не направат преведувачките насоки од јазичните групи за преводи за семинарски да работат на статии од Википедија? Ајде. Лесно е, легално е и ќе има користи за сите. Малите ученици ќе добијат содржина на македонски, албански, турски... големите ќе научат како се работи со некои Интернет технологии (како што на пример е Wiki-то). Е-образование до коска!

Софтвер (слободен се разбира) на македонски јазик? Секако! Не ви се допаѓаат преводите? Ајде помогнете, пријавете грешки, дајте предлози. Edubuntu може целиот да биде на македонски за дел од секундата.

6. KB и autorun

Вака на крајов, ми текнаа уште 2 работи. Добро ќе сурфам на скап интернет, добро ќе најдам локална содржина на Интернет. Измерил ли некој колку точно тежат веб страниците кои македонските сурфери ги имаат на располагање на своите јазици? Пример, на страницата на Претседателот на Р. Македонија и треба цела вечност да се вчита на мојот бавен и скап дајл-ап. Слично е и со страницата на Владата. Мора ли да има толку слики, чуда, на страниците? Лудило би рекол.

И последно, Метаморфозис делеше дискчиња со НСИО на нив. Земав едно, го ставам во cd-rom, mount и се по ред и таму гледам куп .bat датотеки, бла бла бла, ми треба Windows за да видам што направиле. А позади на опаковката стои грбот и Република Македонија. Технолошки lock-in, кој нели, немаше да се случи. Додуше има една светла точка, .txt + UTF-16LE се повеќето докуметни (cat вади чкртки-пртки, но во Firefox изгледаат OK), па упорните можат да копаат таму-ваму и да видат што пишува. Другите можат да си најдат некое PDF на веб-местото на КИТ - кое што веќе (во 2013) не работи.

Тоа е тоа.

Пред некој ден пратив порака до Министерството за здравство на Р. Македонија. Имаат некоја форма за тоа на нивната веб страница. Пратив најобично прашање за овој птичјиов грип... тоа е тоа, загрижен сум, комшијата чува куп гулаби кои летаат таму-ваму, па можеби можат да закачат некој H5N1...

И еве, неколку дена потоа, сеуште немам добиено одговор. А само некои работи за е-влада слушам, па не знам каков пристап до информации. Тоа.

Некако престанавме дома да купуваме весник кога ги направија 15 денари, без некоја, барем за мене, особено добра причина, а богами и без промена (квалитативна/квантитативна) во содржината.

Ама, ете од време на време, како денес, има тазе весник (Утрински) дома. И таму, во прилогот (Магазин), 6, 28 и 29 страница се со наслови од ваков тип:

TRAMP bara seksi yidari!

или

Pu{i i slabee

Не ми е јасно дали тоа програмите за ДТП за Виндоус се толку срање па не работат со UTF-8 (или windows-1251), или па 15-те денари се навистина премногу за нашите весници?

Денес (т.е. вчера) бев на концерт на Т.Б. Трачери на програма на Скопско лето. Цената на билетот беше 150 денари. Стигам пред врата и таму некој тип бара дали е на список. Не е на список. Типот се оддалечува, ѕвони на мобилен и моли некого таму да го стават на список.

Почнува концерот, озвучувањето (пак) е срање. Ова чувство особено ми се засилува вака после Exit. Едноставно не ми е јасно како во толку години „независна Македонија“ никој во земјава не научи да поставува асално озвучување. Публиката мртва, ја мрзи да аплаудира. Трачери не знаат асално да го измешаат репертоарот и мрчат што публиката е мртва. Негде кон крајот озвучувањето тотално се заебува. Општа оцена од 1 до 5, 3 на стаклени нозе.

Во центарот на градот пак, е општа калакурница. Тие луѓето до кафаните (кафулињата) дури и клупите ги разместиле за да стават маси. Она што е особено интересно овде е што масите, зафаќајќи ја улицата, зафаќаат дел од шахтите. Шахтите, логично, мирисаат лошо (смрдат!). А луѓево сепак седат во кафаниве и плаќаат фини пари за пијачка.

Ај доста е. Ако продолжам да пишувам ептен ќе се изнервирам.

Малку доцнам, ама сепак да си напишам тоа што си мислев за онаа емисијата од пред една недела. Чуму едноставно не е добра емисија. Добра тема за разговор автоматски не прави добра емисија. Дефинитивно потребни се дополнителни работи, како истражување и сценарио, за да се добие добар ТВ производ (или барем приближно добар на хрватската Латиница), која Чуму (сака да) ја копира. Сега, во конкретнава емисија две работи ми фатија око: бројните прилози и дискусијата за цените и Оннет vs. МтНет.

Прилозите беа живо срање. Прилог за детска порнографија?!? Зошто немаше прилози во кои и така нешто недобро информираната јавност ќе можеше да дознае за какви се добри и корисни работи може да се користи интернет? Зошто на пример немаше прилог за Википедија? Прилог за веб места каде, на пример, можат да се најдат информации за стипендии за студенти? Зошто не прилог за проектот Гутенберг? Нема истражување, и секој знае дека има порно на интернет.

Сега главната тема. Прашањето зошто Македонија нема поефтин и побрз интернет? Луѓето кои треба да го дадат одговорот на ова прашање не се директорите на МтНет и Оннет. Овие две (а и другите преостанати) се приватни фирми. Нивна единствена цел е си бркаат работа и да си направат профит. Ако за Оннет немало доволна маргина за АДСЛ, немало и тоа е тоа. Приватните фирми играат на пазарот по правилата кои ги поставува државата. Во нашата држава, сега за сега, нема правила кои велат дека цела Македонија треба да има интернет, слично како што цела Македонија треба да има струја.

Значи одговорот на прашањето зошто Македонија има ваков интернет и кога ќе има подобар го имаат само државните органи, и директорот на Оннет беше целосно во право кога рече дека решението треба да се бара во Владата.

Мора да признаам дека и не ја гледав целата емисија, особено од почетокот, кога Чомовски рече „голема мега афера“ (каква е таа ем голема ем мега?!?) или така нешто, па можеби и сум пропуштил некој добар дел. Но, ја гледав онаа претходната кога Макрадули беше во студиото. И и таа беше прилично глупава емисија. Се повеќе сум загрижен дека Националната стратегија нема да биде ништо повеќе од smoke screen.

Сеуште не ми е јасно како до 2007 (до тогаш трае стратегијата) ќе се направат толку многу промени во нашето тромо и бавно општество, за тоа да стане „информатичко“. Впрочем стратегијата не го третира ова прашање. Дури тука гледам и проблем со зборот „информатичко“ кој на некој начин треба да е превод на "information". Information Society е општество базирано на информации, а не сум баш сигурен дека фразата „информатичко општество“ го има тоа значење во себе. Можеби ќе треба да ја сфатиме така пошироко.

Било како било, се сомневам дека една стратегија, еден Закон и една агенција за информатичко општество ќе донесат некакви посебно возбудливи резултати. Имаме и Закони и агенции за конкуренција и приватизација, па тоа до сега не ни донесе особено добар пазар и конкуренција во нашите обиди да станеме капиталистичка пазарно ориентирана земја.

Затоа и мислам дека стратегија може да биде само еден smoke screen, за голем број на компании од нашиот ИТ сектор, кои не можат нешто особено успешно да работат на странските пазари (а нашиот и го нема) и кои веројатно имаат соодветни контакти во државните служби, да добијат пар тендери за проекти кои се предвидени во стратегијата, со што би се направил трансфер на пари и во тој сектор, и и тие би заработиле нешто од буџетот како и нивните колеги од светот на фатливите предмети.

Затоа и толку многу се изнасмеав кога постариот господин, гостин во Чуму, професор на ЕТФ чие име го заборавив, како одговор на нечиј коментар дека во ЕУ се повеќе се користи Линукс во јавната администрација, рече дека исто така за базите Оракл е стандард. А само неколку минути пред тоа, дискусијата откри дека истиот е сопственик на фирма која е застапник (или нешто слично) на Оракл.

Ете да кажам само дека инсталацискиот фестивал е во тек и се одвива прилично солидно.

И интернетов на ЕТФ не е лош. :)