Денес заврши и последниот дел од конференцијата Е-Општество.Мк. Тоа беше дебатата за Е-Образование која се одржа во Универзитетот ЈИЕ ака Штул.

Библиотеката на универзитетот е едно пријатно место: компјутери, интернет, книги, книги, книги... Вкупниот број на книги, според каталогот на библиотеката, е нешто повеќе од 16 илјади. Од нив преку 11 илјади се на англиски јазик, околу 3 илјади на албански, околу 700 книги на македонски јазик. И покрај ваквиот однос на јазиците на застапената литература (т.е. доминацијата на јазик кој не е мајчин - англискиот), студентите успешно се снаоѓаат во вршењето на своите задачи и си го бркаат факултетот. Зошто тоа не е така и со Интернетот - големата светска библиотека (море и повеќе од тоа!) каде доминира англискиот јазик?

1. Содржината на Интернет

Q: Дали недостатокот на содржина на Интернет на македонски јазик (и дргите јазици кои се зборуваат во државава) е главната причина зошто имаме толку малку сурфери?

A: Најверојатно не! Секако, содржините на мајчин јазик се битни, и тие можат да придонесат до уште поголемо користење на мрежата, но луѓето се способни да учат и тврдењето дека Интернет не се користи бидејќи луѓето не знаат јазик е навредливо. Зар луѓето не можат да научат јазик доколку имаат потреба од него? Ми се чини дека во Македонија и така и вака најголемиот број на квалитетни содржини се достапни на некој странски јазик. Ако тоа не е англискиот, тогаш тука се српскиот и хрватскиот.

2. Пристапот до Интернет

Q: Дали скапите цени на Интернетот се главната причина зошто имаме толку малку сурфери?

A: Веројатно да! И како што бројот на читатели на квалитетни печатени медиуми е ограничен заради нивната висока цена, така и бројот на сурфери е ограничен заради скапите даски. Скапиот бензин луѓето си го заменија со ефтин плин. За жал, сеуште некој не измисли „плинеста“ замена за Интернет.

3. Нешто трето?

Q: Дали нискиот развој на земјава едноставно не бара Интернет?

A: Најверојатно да! Од каква корист ми се мене услуги за е-банкарство (на пример) ако воопшто немам пари на сметката во банка (или воопшто немам сметка во банка!)? Интернет не може да ја спаси Македонија. Таа треба сама да се спаси. Интернет може да биде само добра потпора во закрепнувањето.

4. Случајот Естонија, приватниот сектор и државата

Не знам зошто Естонија е толку омилен пример на македонските гласноговорници за е-ова-она. Таму демек приватните банки од комшии и сл. запнале и од Естонија направиле Е-стонија. Истото требало нашите банки и не знам уште кој приватник да го направат тука и до Македонија да се изроди нешто ново. Па добро луѓе, комшии на Естонија и се Шведска и Финска, а нас Албанија и Србија. Што да правиме со ова? А банките ни се такви едни намуртени институции кои што едвај, со големи стравови и стискања, си ја работат примарната дејност (види каматни стапки), не па да промовираат Интернет.

Кога општата слика не чини, крив може да биде само еден. Погаѓате, тоа е Владата. Впрочем јас во мојата стратегија немам „Создавањето можности за широка (за сите граѓани) достапност на Интернет“, туку има Владата во нејзината (стр 75):

4. Создавањето можности за широка (за сите граѓани) достапност на Интернет исто така претставува поставување на битните претпоставки и предуслови кои се неопходни за отпочнување со развојот на информатичкото општество. При тоа, без запоставување на економската (т.е. финансиската) страна на оваа активност, базичната идеја во оваа смисла претставува реализирањето на идејата дека пристапот на Интернет во денешно време претставува дел од групата на човековите права, што всушност значи дека пристапот на Интернет има карактеристики на јавно добро.

Последен пат кога проверив во литературата, за јавните добра се грижеше Владата - на еден или друг начин. И јас би рекол дека ефтин Интернет ќе има тогаш кога така ќе сака таа, а се дотогаш ама баш никој од нас кои не сме Владата не може да ги натера приватните компании да вадат онолку профит од пазарот на Интернет колку што сакаат и можат.

5. Слободен софтвер

Додека бројам страници, слободниот софтвер во стратегијата сепак се споменува само на едно место, во една, но долга реченица (стр 58):

Потребно е да се поддржи употребата на слободниот софтвер и софтверот со отворен кoд како јавно добро кое е достапно за сите граѓани особено преку правото на избор на платформа во формалното и неформалното ИКТ-образование.

Но, и тоа е супер. Можеме ли да понудиме нешто? Веднаш! Еден клик на К-менито и стигам до Edutainment (или Весело училиште како што си го преведувам јас) - одлично место за деца до 4-то одделение. Едно пребарување на Google, и ете проект кој е слободен софтвер, а кој е наменет за образование.

Недостасува содржина? Што велите на мк.Википедија? Тоа е слободна енциклопедија на која секој може да придонесува. Сакате план за зголемување на содржината? Еве: на децата од помалите училишни клупи им треба содржина, на оние од поголемите им требаат семинарски работи за собирање ЕКТС кредити. Зошто универзитетите да не направат преведувачките насоки од јазичните групи за преводи за семинарски да работат на статии од Википедија? Ајде. Лесно е, легално е и ќе има користи за сите. Малите ученици ќе добијат содржина на македонски, албански, турски... големите ќе научат како се работи со некои Интернет технологии (како што на пример е Wiki-то). Е-образование до коска!

Софтвер (слободен се разбира) на македонски јазик? Секако! Не ви се допаѓаат преводите? Ајде помогнете, пријавете грешки, дајте предлози. Edubuntu може целиот да биде на македонски за дел од секундата.

6. KB и autorun

Вака на крајов, ми текнаа уште 2 работи. Добро ќе сурфам на скап интернет, добро ќе најдам локална содржина на Интернет. Измерил ли некој колку точно тежат веб страниците кои македонските сурфери ги имаат на располагање на своите јазици? Пример, на страницата на Претседателот на Р. Македонија и треба цела вечност да се вчита на мојот бавен и скап дајл-ап. Слично е и со страницата на Владата. Мора ли да има толку слики, чуда, на страниците? Лудило би рекол.

И последно, Метаморфозис делеше дискчиња со НСИО на нив. Земав едно, го ставам во cd-rom, mount и се по ред и таму гледам куп .bat датотеки, бла бла бла, ми треба Windows за да видам што направиле. А позади на опаковката стои грбот и Република Македонија. Технолошки lock-in, кој нели, немаше да се случи. Додуше има една светла точка, .txt + UTF-16LE се повеќето докуметни (cat вади чкртки-пртки, но во Firefox изгледаат OK), па упорните можат да копаат таму-ваму и да видат што пишува. Другите можат да си најдат некое PDF на веб-местото на КИТ - кое што веќе (во 2013) не работи.

Тоа е тоа.