Презентацијата која не се случи на овогодинешниот инсталационен фестивал. :)

10. OpenOffice.org и PDF

OpenOffice.org не е апликација која што може да се користи само под ГНУ/Линукс, но сепак, тоа е главниот канцелариски пакет на овој оперативен систем. Која е најдобрата опција на ОО.о? Print to PDF.

Си пишувате некој документ, табела, презентација... било што, и со еден клик добивате PDF документ. Ми се чини дека не мора посебно да објаснувам зошто е добро да си имате PDF верзија од некој документ. Океј, OO.o работи и под Windows па опцијава можете и таму да ја користите. А и другите канцелариски пакети во ГНУ/Линукс, како на пример KOffice, го можат истово, па очигледно правењето PDF документи не би требало да биде голем проблем за никого.

9. Konqueror и аудио

Konqueror е менаџерот на датотеки за KDE, попознат како швајцарскиот нож на KDE. Може да прави еден тон работи. Прелистувачот на аудио дискови веројатно е една од најкул можностите. Ставате аудио диск во вашиот CD уред, кликате на Konqueror, па Сервиси и таму избирате Аудио CD. Ви се прикажува содржината на CD-то со песните во различно формати и правањето MP3-јки никогаш не било полесно. Copy&paste на соодветната папка и сте завршиле работа. Сепак, јас би препорачал да правите ogg-ови исто преку Konqueror. Тоа е форматот на заедницата на слободен софтвер.

8. Amarok и сите негови опции...

Amarok апликацијата за аудио репродукција на KDE. Значи, си направивте ogg-ови од вашето CD и сега си го пуштате музичето во Amarok. Навистина не ми е позната состојбата на други слични апликации, особено на тие што се за Windows, ама Amarok има збир неверојатни опции. Омилени ми се можностите Amarok да ги прибере информациите за изведувачите од Wikipedia и текстовите на песните од... некој друг сервис од Интернет. Претпоставувам дека оние опции за сликички од албуми, подредување на песните по слушаност и сл. се веќе стандардни кај поголем број вакви апликации. Ако не се, тогаш ги имате во Amarok.

7. Повеќе десктопи

KDE (и сите други десктоп околини за ГНУ/Линукс) има можност за додавање повеќе десктопи. Стандардот вообичаено е четири. Ова со десктопиве (работните површини) е прилично практична работа. На еден декстоп си отварате едни апликации, на друг други апликации. Не ви се прави мешаница. На апликациите можете да им кажете на кој десктоп да се отвараат. Скокањето од еден на друг десктоп е едноставно - и со глушец и со тастатура.

Се разбира, можете да имате различни позадини и различни имиња за секој десктоп. :)

6. Klipper

Klipper е апликацијата за clipboard (табла со исечоци) за KDE. Текстот на кој му правите Cut или Copy си живее таму некое време по Paste. Така ако ви притреба, не мора да ја барате апликацијата од која сте го ископирале текстот, па повторно да копирате. Си кликате на Klipper и си го пронаоѓате текстот... работата продолжува без застој.

5. Конзола

Конзолата е една прилично моќна апликација. Најблиску до неа во Windows е она што ви се покажува доколку со Run го пуштите cmd. Ама тоа најблиску е всушност прилично далеку. :)

Добро, да речеме дека конзолата баш и не е место каде почетниците најлесно ќе се снајдат, ама со време нејзината корисност и употребливост им станува јасна на сите корисници на ГНУ/Линукс. Што можете да правите во конзола? Па, горе-доле - сè. И тоа прилично брзо и едноставно штом ќе го поминете оној праг на основно познавање на работата на вашиот нов оперативен систем. (Еве, овој текст го пишувам во уредувач за текст кој работи во конзола. :))

4. Опции, опции, опции...

KDE е толку конфигурабилно што можете до бесвест да го прилагодувате однесувањето на вашата декстоп околина. Некои ќе речат дека ова и не е така добра варијанта - демек корисниците не сакале да се замараат со разно-разни детали. Јас мислам дека е супер да можам да го наместам системот да се однесува онака како што јас сакам (па макар и сакал да се однесува како Windows бидејќи на тоа сум навикнат).

Добро, понекогаш се заборава каде точно се поставувала некоја опција. Ама... затоа постои весела заедница на корисници која најчесто е спремна да помогне. :)

3. Eye Candy (Слатки за очи :))

Не дека ова е вистинското место да се спомене важноста на слободата при употребата на софтверот, ама можеби е најубавото. Слободниот софтвер секој може да го подобрува и да ги издава тие подобрувања и правањето на Eye Candy е огромен доказ дека за да придонесете во заедницата не мора да бидете програмер.

Значи, има огромни количини на разно-разни теми, икони, слики, тапети, декорации... со чија помош можете да го прилагодите изгледот на вашиот нов оперативен систем до онаа мера до која ви одговара. Ако баш сте се зажелеле за изгледот на Windows можете така да го нашминкате ГНУ/Линукс. Но, можете да го нашминкате и како царот на Eye Candy - Mac OSX.

Се разбира можете да го користите и природниот изглед на KDE (или некој друг), или пак тој да го подобрите (и тие подобрувања да ги споделите со другите корисници).

2. Игрички

Денес инсталирав KDE 3.5.2 и ако точно избројав во него има вкупно 36 игрички. Станува збор за онакви мали, лесни, време-губечки игрички. (Добро, има и некои кои не се баш лесни и комплетно време-губечки.)

Компирко (KTuberling) е таа која што одлучив да ја издвојам. Во основа имате еден компир и дузина очи, уши, носеви, усти и сл. и си ги редите така и си добивате некаков лик. Покрај компир имате и пингвин и аквариум и готовите уметнички дела можете да си ги снимите како слики... итн. :)

1. Копирање со глушец

Во работата со комјутери често се наоѓам пред Windows. И треба да завршам некоја работа, најчесто на интернет, пошта или слично. И пример, имам некое делче текст кое сакам да го ископирам од едно во друго јазиче на Firefox и го избирам текстот со глушец и правам middle-click во другото јаизиче и ништо не се случува. Фрустрирачки некако.

Ако го направите истово во ГНУ/Линукс, middle-click ќе ви направи Paste на текстот кој со избирање всушност сте го копирале (и тој веќе се наоѓа во Klipper). Тоа се 2 акции помалку во однос на работата која треба да ја направите во Windows. Каква поубиствена можност од ова?

TiddlyWiki

Ричард Сталман на предавање во Загреб на 8 и 9 март оваа година. Одиме?

Потврда на fsf.org.

Update: и два пати во Белград: 12 март, 13 март.

Со еден ден задоцнување еве да изблогирам за предавањето што вчера (27.12.2005 г.) јас, Дамјан и Игор го одржавме за студентите од департманот Е-бизнис на Економски факултет.

Џагорот во публиката беше најгласен до сега иако во амфитеатарот имаше повеќе професори и асистенти.

Сепак, она што на крајот ми остана како впечаток е дека пред македонските студенти е многу тешко да се зборува за слободен софтвер. Не заради џагорот, туку заради тоа што за да се стигне до слободата и софтверот, прво треба да се поминат авторските права, лиценците, договорите, патентите... Премногу материјал за само еден час.

Јас на предвањето освен за слободниот софтвер зборував и за совршената конкуренција. Се надевам дека повлечените паралели беа и доволно валидни и доволно интересни за барем нешто да им остане во сеќавање на идните е-бизнисмени. Целиот текст следи:

Слободен софтвер, совршена конкуренција

Здраво на сите. Денес, за околу половина час ќе се обидеме да ве запознаеме со некои основни прашања поврзани со слободниот софтвер, но и со некои конкретни решенија кои можеби ќе бидат корисни за вас.

Ние сме дел од Слободен софтвер Македонија, непрофитна организација која се занимава со промовирање, развивање и дистрибуирање на слободниот софтвер во Р. Македонија. Јас сум Новица Наков и во наредниве неколку минути ќе зборувам за основите на слободниот софтвер. Тука се уште и Дамјан Георгиевски кој ќе зборува за авторските права, патетните и лиценците и Игор Стаматовски кој ќе зборува за Pentaho. Времето на крајот од овие кратки излагања ќе го искористиме за прашања кои се надеваме дека ќе ги имате или дискусија доколку темава е доволно провокативна за вас.

На почетокот на секое предавање за слободен софтвер се обидуваме да дадеме одговор на прашањето: „што е тоа слободен софтвер?“. И секогаш ја цитираме дефиницијата на Фондацијата за слободен софтвер, која вели дека слободниот софтвер се однесува на слободите кои корисниците ги имаат при неговото користење. Тоа се следниве слободи:

0. Слобода да го користите софтверот за било која намена;

1. Слобода да проучувате како софтверот работи и да го прилагодат на своите потреби;

2. Слобода да редистрибуирате копии од софтверот за да му помогнете на вашиот сосед;

3. Слобода да го подобрувате софтверот и да ги издадете вашите подобрувања во јавноста, од што корист ќе има целата заедница.

Ако софверот ви скратува некоја од овие дефинирани слободи тогаш тој е неслободен. Во правната арена, гаранција за овие слободи се лиценците под кои софтверот се дистрибуира, пред се Генералната јавна лиценца и концептот Copyleft кои овозможуваат она што еднаш било слободен софтвер засекогаш да остане слободен софтвер.

Ова се фундаменталните прашања кои сите нас не засегаат, бидејќи сите ние сме корисници на компјутери и софтвер. Слободниот софтвер ни дава слобода во работата со компјутерите. Како таков тој игра значајна улога во општеството, влијае на демократизацијата и има силни етички импликации. Но, тоа што денес имам ретка прилика да зборувам за слободниот софтвер пред луѓе кои се запознаени со економија ми дава шанса да чепнам и теми кои што силно се поврзани со економијата.

Во учебникот Основи на микроекономијата, кој претпоставувам сите вие добро сте го пролистале, има една глава која што зборува за видовите на пазарни структури. Меѓу другите, таму се споменува и совршената конкуренција која ги има следниве карактеристики:

1. Број на претпријатија: многу и независни;
2. Влијание врз цената: никакво;
3. Природа на производот: хомоген;
4. Бариери за влез: не постојат.

Софтверската индустрија која веројатно вие ја познавате, за жал не изгледа вака. Тоа индустријата која произведува неслободен (proprietary) софтвер и каде монопололите се секојдневие.

Но, кога станува збор за слободниот софтвер, сликата сосема наликува на совршена конкуренција. Иако секогаш не може да стане збор за сосема хомогени производи, бидејќи слободата да го менувате софтверот и да ги објавите тие промени секогаш е пред вас, кога ви се потребни производи и услуги базирани на слободен софтвер можете избирате од многу понудувачи кои се независни. Редистрибуцијата е дозволена и тоа значи дека секој може да понуди производ или услуга чија цена се формира слободно на пазарот. Оттука никој не може да наметне цена за ваквиот софтвер. Влезот на пазарот не е ограничен нити во производството на софтверот - таму секојдневно се раѓаат и умираат проекти, нити во нудењето услуги - не ви треба дозвола од никого за уште денес да понудите поддршка за OpenOffice.org во Македонија.

Значи принципите на кои се базира слободниот софтвер не само што промовираат суштински човечки заложби за помагање, споделување, заедништво - накратко она што нè прави општество, туку промовираат економски простор во кој здравата конкуренција повторно добива значење.

Софтверот според употребата се дели на софтвер за општа употреба и специфичен софтвер. Специфичниот софтвер е софтвер кој се прави по нарачка и тој е посебен за секој корисник и како таков за корисникот секогаш е слободен. Но, сите ние, сите фирми, сите влади, во најголема мера користиме софтвер од првата група. Тука спаѓаат оперативните системи, Интернет прелистувачите, канцелариските пакети, апликациите за плеј-бек на филмови или музика и сл. Ако покрај специфичниот одлучите и останатиот софтвер кој го користите да биде слободен, тогаш имате контрола над сопствената инфраструктура и можете без мака да ги жнеете придобивките од конкуренцијата која владее меѓу оние кои нудат соодветни услуги. Конкуренцијата ја обезбедуваат основните слободи за користење, редистрибуирање, променување и издавање на подобрени верзии на софтверот.

Овие слободи потекнуваат од авторските права. Copyleft како спротивност на Copyright значи дека авторите под одредени услови се откажуваат од дел од правата кои им следуваат по Закон. Државната регулација игра значајна улога во софтверската индустрија. Така авторските права можат да бидат корисни во услови кога за нивно користење не сте принудени да прифаќате проблематични лиценци или да потпишувате штетни договори. Но патентите се сериозна опасност за софтверот, особено за слободниот софтвер и малите и средни фирми кои таму го имаат својот бизнис.

Ако сакав да предизвикам забуна кај вас, сега ќе почнев да зборувам за „интелектуална сопственост“. Но, нема да го направам тоа. Сега Дамјан ќе ви објасни зошто и вие треба да го избегнувате тој термин. Благодарам.

Сурфам по Интернет во потрага на некои информации за тендерот за софтвер за ПИОМ што е дел од реформата на пензискиот систем во Македонија. (Можеби ќе пишам нешто повеќе за ова подоцна.)

Сега само (дел од) слика од пребарувањето на Google:

Патем, некој да не има дигитална верзија од изданијата на Службен весник и да е волен да пребара за тој тендер?