Ми се чини дека големите природни катастрофи ја одбележуваат првата декада од 2000-тата.

2004 беше цунамито во Индонезија.
2005 беше Катрина во Њу Орлеанс.
2010 беше земјотресот во Хаити.

Сигурно има и други, но овие беа медиумски најексплоатирани.

Ако може да се извлече некаква поука од овие настани е тоа дека природните катастрофи не можат да се спречат, но можат да се спречат (или намалат) последиците кои тие ги предизвикуваат.

За цунамито, проблемот со кој се соочија спасувачите кои доаѓаа на лице место беше непостоењето на еден стандард за комуникација помеѓу владините служби во Индонезија. Сега не можам да најдам релевантна статија на темата, но дебатата беше околу (не)употребата на отворени стандарди, недостатокот на интероперабилност и воглавно неможноста за размена на податоци помеѓу различните служби, спасувачи и организации. Сето ова резултираше со побавна работа и недостаток на координација, што веројатно чинело животи и пари.

Владата на Индонезија сигурно не можела да го спречи цунамито. но можела да ги ублажи последиците со помудра политика во ИКТ решенијата што ги користела. Којзнае, можеби таму местеле тендери, или пак децентрализацијата направила раздор помеѓу централната и локалните власти, па секој си користел свои решенија кои не можеле да комуницираат помеѓу себе.

Катрина пак на површина ги извади сите неуспеси на администрацијата на САД и тоа речиси на сите нивоа на власт. Темата е истражувана на многу места, а посебно во 4 часовниот документарен филм на Спајк Ли - When the levees broke, според кој непогодата можела да се избегне доколку насипите (или каналите) биле правилно дизајнирани во што потфрлиле инжинерите на американската војска, а и патењето на луѓето потоа можело да се избегна ако властите интервенирале на време. Ваквите заклучоци во филмот всушност и се поддржани од други истраги спроведени од страна на американскиот конгрес и восјка.

Владата на САД сигурно можела да изгради подобра инфраструктура за заштита од поплави околу Њу Орлеанс, впрочем делтата на Мисисипи и самата би требало да биде доволна за поголемо внимани кон опасноста од поплави, но веројатно е тешко да се посветиш на некоја таква досадна работа кога водиш две војни (три заедно со таа против дрогите) и се спремаш за трета.

Земјотресот во Хаити и неговите катастрофални последици ги натера некои од економистите да прогласат дека „државата Хаити повеќе не постои“. Она што ги шокира луѓето е фактот дека вакви земјотреси не се нешто ново во светот, па зошто тогаш толку жртви и разрушување? Сличен земјотрес во Сан Франциско во 80-тите години (ми се чини) зел десетици жртви наспроти стотици илјади во Порт-ау-принс.

Секако, владата на Хаити не можела да го спречи земјотресот, но можела да обезбеди владеење на правото и да пропише стандарди за изградба на објектите кои ќе следат некои сеизмолошки стандарди, но од она што може да се прочита тие баш и не правеле ништо посебно, освен можеби што успешно во континуитет краделе.

Затоа, кога македонските политичари ќе изјават дека не треба да се прави политичко прашање од природните непогоди кои деновиве ја погаѓаат нашата мала држава, тие, барем за момент, се во право.

Политичко прашање треба да се прави од последиците од тие непогоди, и неодговорно би било да е поинаку.

“A nation,” he heard himself say, “consists of its laws. A nation does not consist of its situation at a given time. If an individual’s morals are situational, that individual is without morals. If a nation’s laws are situational, that nation has no laws, and soon isn’t a nation.”

Првиот пат.

Spoiler warning: Ако имате намера да ја гледате претставата „Ангели во Америка“, имајте на ум дека во текстот подолу се откриваат некои детали од претставата.

- „Што има вечерва во Драмски“ - ќе праша еден човек на билетарата.
- „Ангели во Америка.“ - одговара службеничката.
- „Што е тоа? Некоја комедија?“
- „Не. Геј фантазија на национални теми.“
- „Што геј?“ - е последното прашање, пред човекот да се упати надвор од дворот на Драмскиот театар.

Не знам дали некој мудар филозоф некаде објаснувал дека преку уметноста може да се мери пулсот на општеството, но ако е така збунувачка дијагноза има за Македонија денес: сексуалната ориентација е заборавена во новиот Закон за дискриминација, а една од водечките претстави во националната установа Драмски театар Скопје, го обработува толку осетливото прашање за хомосексуалноста.

Дали е ова баш така збунувачки како што помислив јас (инаку немаше да го пишувам ова?)

На вратата на ДТС стои дека претставата не е за лица помали од 18 години. Кога го видов знакот бев воздржан. Кога ја видов претставата бев зачуден. Што може да е толку спорно во една претстава за не биде препорачлива за лица под 18 години? Претставата има еден машко-машки бакнеж (и тоа прилично дискретен), еден хомосексуален однос (без голотија), една или две референци кон орален секс (пр. „вилицата ми знае“) и вообичаената театарска доза на пцовки. Ова ли се нештата поради кои претставава е означена како „само за возрасни“?

Пред 10 години, кога од средно задолжително одевме на претстава во организација на професорката по литература, претставите што се гледаа беа „Буре барут“, „ММЕ“ и „Шопинг енд факинг“. Што можевме тогаш како тинејџери да слушнеме од сцената?

Буре барут

Свето: Кој го отру Никола?
Симон: Како го отру Никола?
Свето: Со отров.
Симон: Мислев, како можеше ти да го отруеш Никола? Па, заедно го купивме. Ти го одбра. Го влечкавме од Москва. Ти го учеше да враќа стап.
Свето: Да му ебам матер.
Симон: Да му ебеш матер?
Свето: Кој те исцинкари на жена ти за Марија?
Симон: Ти ме запозна со Марија, да му ебам матер.
Свето: Да му ебам матер.
Симон: Да му ебеш матер?
Свето: Така е.
Симон: Како бе, Свето?
Свето: Да му ебам матер.

ММЕ

Младиот: Речено ми е, овде има најдобри курви.
Д-р. Фалус: Има. Јас сум. Ќе бидеш научен. Сѐ ќе те научам. Сакаш да одиме одма или прво ќе ми купиш едно пивце?
Младиот: Не биди смешен.
Д-р. Фалус: Тебе ти е смешно? Мене ми е страшно. Дали ќе бидеш нежен? Дали ќе ме бакнеш барем еднаш? Да не имаш некоја болештина? Сигурно ќе сакаш отпозади. Свињо една балканска. Па, јас не сум само куп месо. Јас сум чесна курва. Девица.
(...)
Младиот: Не дојдов овде за вакви како тебе. Слушаш? Имам јас мои планови... Дојдов да ебам малку матер овде...
Д-р. Фалус: Не се секирај. Ќе биде. Во добри раце стигна. Тебе ти треба знаење. Ти треба добар учител. Учителот знае сѐ. Сега ќе ти покаже нешто учителот. Ќе научиш нешто. Дојди да те научи нешто учителот. Знаење? Гледај како влегува знаење во тебе?!
(Го фаќа за коса. Го силува. Крик)

Нешто подоцна, „Диво месо“ имаше топлес сцена, без никакво предупредување. А ми се чини дека и ланската „Коза или која е Силвија“, во која се зборува за секаков секс (па и зоофилија) немаше никакво предупредување за малолетниците.

Но сепак, оригинално 7-часовната „Ангели во Америка“ има нешто што ја разликува од сите овие погоре. Тоа е испреплетеноста на политичкиот (јавниот) живот со приватниот живот. Сместена во времето на Регановото владеење, претставата освен што го прикажува појавувањето на хомосексуалноста на јавната сцена во САД, го прикажува и игнорантниот однос на тогашната десничарка администрација во однос на СИДА-та, но и нејзината корумпираност. Конфликтот помеѓу религијата и сексуалната ориентација исто така има свое место во драмата. Еден од главните ликови е прочуен адвокат, близок до администацијата, докажан ловец на комунисти, безмилосен и без морал.

Па што всушност не треба да видат тинејџерите?

Башка белешка: Додека чекав да се прибере друштвото за да купиме билети, голем, ама навистина голем број на луѓе дојдоа и се повикаа на некој за да земат билети. Ништо ново ми се чини кога станува збор за претстави и/или концерти. Ништо ново, и тоа е некако многу тажно.

Ја читав објавата за најновиот натпревар „Биди иновативен“ ги наградува бизнис идеите и помислив за тоа какви идеи ќе се појават на него и дали познатата „не измислувај топла вода“ ќе има некакво влијанија меѓу учесниците.

Мислам дека во општествово и стопанствово ни фали уште многу „топла вода“, па си реков која идеја што е „топла вода“ може некако да придонесе во земјава. Дали поради преголемото влијание на Берлин или поради нешто друго, првото нешто што ми текна беше автобуска линија до аеродром. Не е нешто сложено: ти требаат неколку автобуси, избор на 2-3 станици (пр. Бисер, Холидеј ин, Александар палас, последна 15-ка), договор за реклами со хотели и слично, возен ред според просечното време на полетување од аеродром (и слетување), и горе-долу тоа е тоа. Јасно е дека ова не би поминало на натпреварот, ако ништо друго, тогаш поради високите вложувања што се потребни од почеток за бизнисот да проработи.

Сепак, одлучив малку повеќе да се занимавам со идејата, и откако не успеав да сфатам зошто некој со повеќе пари или бизнис-храброст не го направил ова до сега, прашањето го поставив пред постарите и помудрите. Еве што прибрав како информација:

• Порано (некогаш?) имало автобус до аеродром. Сега сѐ уште има автобус до селото што е (релативно) близу до аеродромот;
• Некоја такси компанија (воглавно составена од жители на селото) го држи монополот за превезување на патници од аеродромот до Скопје. Монополот се одржува со насилство. Возачите од други компании биле бркани, а до сега имало бројни случаи на физичка пресметка меѓу „конкурентите“;
• Затоа, најчесто, другите такси компании возат од Скопје до аеродром и потоа се враќаат празни назад;
• Но, некои среќници, можат да возат и во обратна насока. Ако авио-патникот побара информација за превоз од некое од службениците во аеродромот, тие ќе повикаат пријател кој работи во некоја такси компанија, кој ќе дојде на аеродромот со таблата во багажник. Така ќе ги заобиколи „бариерите за влез“ на пазарот;
• И на крај, непознато е дали е потребна посебна дозвола од градот (или друг надлежен) за сега да се воспостави нова редовна линија, но преовладува чувството дека некакви тесни интереси го менаџираат и овој хаос.