општество

Undefined

Кога е тишина најлесно се слуша: За нашиот постојан молк за надзорот под кој живееме

Tags: 

Пред точно една година Арангел Ангов пишуваше за тогаш новооктриениот ФинФишер во Македонија. Сепак, темата не привлече поголем интерес. Со исклучок на IT.com.mk и НоваТВ никој друг не известуваше за откритијата од Универзитетот во Торонто.

2013 продолжи да тече со нови и нови известувања за надзорот на комунациите благодарение на работата на Глен Гринвалд и Гардијан, на основ на материјалите кои ги предал Едвард Сноуден, но ние овде речиси и да не се заинтересиравме тие за детали.

Сега конечно, можеби има нешто кон што може повнимателно да го свртиме нашето внимание. Новата книга на Гринвалд (штотуку издадена) содржи информации кои досега беа непознати. Од интерес за македонската јавност се овие две сликички:


Партнери во програмата за надзор — извор: http://en.wikipedia.org/wiki/No_Place_to_Hide_%28book%29


Фондови за партнерите — извор: Но http://en.wikipedia.org/wiki/No_Place_to_Hide_%28book%29

Погоре може да се прочита името на Македонија меѓу партнерите вклучени во програмата за надзор, како и тоа дека државава добила околу 100.000,00 долари (колку што може да се интерпретира графиконот) за своето учество во неа.

Не се надевам дека некој овде ќе постави тешки прашања до надлежните институции за тоа што значат овие откритија, кои се последиците, што, кога и колку се надзира итн. Собранието не функционира ни кога во него има 123 пратеници. А за медиумите, не се ни сеќавам дали некогаш биле, макар и малку по теорија, кучиња чувари.

Ова кратка белешка нека стои колку некогаш во иднина да видиме каде сме биле и зошто, колективно, како општество, сме решиле да молчиме.

Година на надзорот

Tags: 

Губењето на приватноста на читањето, пишувањето и собирањето (или дружењето) ги загрозува основните човекови права, кои, макар и неволно, се вградени во уставите на голем број на земји.

Кога на крајот на 2012 година Нова Македонија побара од мене да ги кажам моите очекувања за (животот на) Интернет во 2013 година, напишав дека не очекувам ништо различно од досегашните случувања:

„Во 2013 во светски рамки веројатно е да се очекува да се појават нови предлози, закони, договори кои ќе се обидат да спроведат слични решенија како веќе споменатите (ACTA, SOPA, PIPA) по веќе добро разработената пракса на „преместување на форумите“ - ако нешто не може да се изгласа во САД или договори во ЕУ ќе се договара во СТО, или пак ќе се предложи преку некоја друга организација, а потоа ќе се промовира како меѓународен стандард итн. За очекување е светската јавност да реагира на ваквите случувања како и до сега и веројатно ние од овде, ако ништо друго, ќе ја понудиме нашата принципиелна поддршка за зачувување на слободата на користење на технологии и пристап до Интернет.“

Но, не требаше да помине многу време за моите очекувања да зазвучат на посакуван оптимистички исход. Веќе во март, Citizen Lab од универзитетот во Торонто ги откри новите инсталации на FinFisher меѓу кои сега се наоѓаше и Македонија. Во мај Едвард Сноуден и Глен Гринвалд со Гардијан открија дека живееме во свет на сеприсутен и постојан надзор.Трговските договори наеднаш заличија на ситни проблеми.

Нема што многу да се напише за надзорот на Интернет, а веќе да не сте го прочитале на друго место. Но, да повториме: Американската агенција НСА заедно со агенциите на некои американски сојузници и во соработка (некаде присилна, некаде доброволна) со компаниите од Силиконската долина правела масивен и масовен надзор на комуникациите не Интернет: собирала мета-податоци, имала пристап до сервисите за електронска пошта, до мобилните телекомонукации, се обидувала да ги ослабне системите за енкрипција... Ова било возможно поради законите што во САД се стапени на сила по 9/11. Исто така, било возможно и поради ефтините технологии за надзор, ефтиниот достап до терабајти и терабајти и терабајти дискови за складирање на податоци. Можеби треба да напишеме збор повеќе за FinFisher, софтверот за кој Владата на РМ ниту потврди ни демантираше дека го има купено, но не постојат никакви официјални информации за инсталацијата на овој софтвер. На крајот на краиштата – ако тој софтвер не го купило МВР, тогаш тие треба да истражат кој тоа го сторил на нашата територија.

Но, сега веќе си мислите: „Не ме засега ова мене. Јас ништо не сум згрешил“. Вообичаениот тест на овој коментар е: „Да, секако, може да ми ја дадеш твојата лозинка за Facebook?“. Се разбира, никој не го положува овој тест.

Да се вратиме на надзорот. Што значи тоа кога ќе кажеме сеприсутен и постојан надзор? Во своите предавања за авторските права Лоренс Лесиг често го истакнува развојот на законот за авторски права од закон кој регулирал една индустрија во закон кој нѐ регулира сите нас. На неговите почетоци законот имал за цел да го регулира копирањето, умножувањето на книгите. Но, на Интернет секој клик е копирање, потенцира Лесиг. Додека го читате овој текст копија него се прави во кешот на прелистувачот што го користите. Законот и технологијата се мешаат на таков начин што секоја наша интеракција со авторското дело на интернет претставува кршење на некоја законска одредба. Истото се случува со надзорот. Пред дигиталната технологија надозорот на луѓето бил строго регулиран од физичките можности дури и онаму каде законите биле суспендирани. Најстрашната држава на надзор на 20-тиот век, Источна Германија, не можела да ги следи сите свои граѓани дури и да сакала тоа да го прави. Едноставно немало толку агенти за следење или немало толку службеници што можеле да ги читаат сите писма или немало технички можности да се прислушкуваат повеќе телефони одеднаш. Тогаш, законите за надзор, дури и онаму каде што биле злоупотребувани, биле таргетирани. Едноставно тоа бил надзор што не бил сеприсутен и не бил постојан.

Денес тоа повеќе не е така. Надзорот е насочен кон серверите на големите компании кои ги чуваат нашите податоци. Полесно е да се ископира сѐ отколку да се копа за деталите. Спакувани така на некои дискови во хангарите на агенциите нашите податоци ќе го дочекаат моментот кога доволно брз компјутер ќе може да ги обработи, ако претходно, се разбира, некој клучен збор не ги бутне понапред во редот. Во годините што следат ќе мораме да направиме многу за да излеземе од оваа ситуација. Но, прво мора да се сложиме дека оваа ситуација е погрешна, опасна и штетна. Потоа, техничките детали се лесни.

Сара Кендзиор во својата колумна на Ал-Џезира слика интересна слика за тоа што споделуваме на Интернет. Ниту еден наш профил не е целосна слика на нашата личност. Колку што споделуваме, толку и криеме, испуштаме или претеруваме. Најголемата опасност, вели таа, не е прибирањето туку интерпретирањето на податоците. Нашето одбрано, само-цензурирано и комплицирано изразување не е комплетната слика за нашата личност. Сепак, тоа е единствената слика што може да се изведе од податоците што се собрани:

„Најголемта опасност од надзорот на Интернет не е дека тие нѐ знаат, туку дека тие мислат дека нѐ знаат, и дека ние сме заложници на нивната интерпретација. Тие ќе шпионираат сѐ додека „нешто“ не се случи и тоа што ние наивно си го нарекуваме „живот“ ќе биде фрлено назад како докази.“

Вообичаената дискусија нѐ тера да заклучиме дека поради овие причини потребна е заштита на податоците. Но, Џејкоб Апелбаум објаснува дека дискусијата за заштита на податоците е погрешна. Тоа за што треба да зборуваме е заштита на луѓето, затоа што луѓето – ние, а не податоците, сме загрозени од надзорот. Губењето на приватноста, вели Апелбаум, всушност е губење на слободата, затоа што слободата подразбира ние да можеме да носиме одлуки во нашиот личен и приватен свет, свет кој што не треба да биде отворен на надворешни актери.

Губењето на приватноста на читањето, пишувањето и собирањето (или дружењето) ги загрозува основните човекови права, кои, макар и неволно, се вградени во уставите на голем број на земји. Сѐ додека не се договориме дека основните човекови права повеќе не се важни за нас, ние мораме да сториме сѐ за да ги заштитиме. Мора да се погрижиме дека на Интернет ќе можеме да имаме приватниот и личен простор во кој се развива нашата личност, нашите способности и мисли, и кој ќе ни служи за да ги одржуваме врските со нашите блиски без страв од надзор од држави или корпорации. Ова е нешто за кое што мораме да се согласиме.

Потоа, само останува лесниот дел. Мораме да им помогнеме на инжинерите и правнците да го направат она што треба да се направи за надзорот да ги изгуби епитетите сеприсутен и постојан. Се надевам сме чекор поблизу до согласност.

Среќни празници.

Оригинално објавено на РСЕ: http://www.makdenes.org/content/article/25212002.html

Прашања за 1-ви Мај

Tags: 

Има еден текст од Славој Жижек кој што го допира прашањето за работниците и нивните права. Накратко Жижек вели дека вистинскта работничка класа [рудари, текстилни работници] во Словенија не ни се обидува да штрајкува. Штрајкува „платената буржоазија“, оние кои имаат гарантирана државна работа и кои штрајкуваат за да ја задржат својата позиција над работничката класа. Тоа се, вели Жижек, професорите, лекарите, државната администрација.

Ова е интересна и важна поента. Еве сум, пишувам текст за медиум што се објавува на интернет, го правам тоа на компјутер што чини колку неколку минимални плати во Македонија, а само месечната сметка за телефонски услуги и интернет ми изнесува колку што изнесува покачувањето што со последните измени го добија критичните индустриски гранки со што [конечно] се изедначија со пропишаниот минимален износ од 8.050,00 денари.

Ако бев меѓу оние кои го дочекаа ова минимално покачување на примањата, сега веројатно ќе размислував за најдобра распределба на тие пари за покривање на сите месечни потрепштини. Протести, штрајкови и работнички права немаше да ми бидат на памет - исто како и во Словенија. Немам високо образование, едвај ја најдов оваа работа, нема противење на газдата.
​​
Но, да речеме дека сум во друга социјална група. Имам добро платена работа во растечки сектор од македонското стопанство. Имам службен мобилен и лаптоп. Можам да си ги дозволам малите, слатки производи на денешницата. Треба ли да се бунам кога директорот не плаќа за прекувремена работа, бара задолжително доаѓање во сабота, не дозволува боледување или излегување од канцеларија за пауза, а годишниот одмор ми е само 10 дена, иако се потпишувам за повеќе? Треба ли да бидам на улиците на Први мај, и како што оди популарниот виц, зошто не сум?

Според Жижек [од истиот текст], позицијата на Антонио Негри е дека револуционерната сила е токму во новата дигитална класа на интелектуални работници. Но, засега се чини дека тукашната ваква класа го демантира Негри.

Оттука прашањето, барем од активистичко-мобилизирачка гледна точка, е следново:

Како загрижените за социјална правда и растечка нееднавкост да добијат поддршка, соработка и соучество од онаа група која е пообразована и поплатена, но сѐ уште не ужива во згрижувачкта мрежа на државните служби, кога веќе поддршка, соработка и соучество не можат да ги добијат од „старата“ работничка класа?

Немам одговори.

Текстот е објавен на Радио Слободна Европа: http://www.slobodnaevropa.mk/content/article/24971269.html

Лери Лесиг за Републиката на TED

Tags: 

Деновиве на интернет се појави и последниот говор на Лери Лесиг за изгубената Американска република што тој го одржа на овогодинешата TED конференција. Ова е едно од оние видеа што брзо се шират на мрежата и го ќаруваат вниманието на многу, многу луѓе. Некој преведувач веќе го титлува говорот на македонски јазик. Аргументите на страна, во осумнаесте миниту колку што зборива Лесиг последните две му се менува гласот и мислам дека може да се забележи напливот на чувства што го има додека зборува за ова важно прашање.

Се разбира Македонија не е САД и никакви директни паралели не се возможни. Но, ако одлучите да го гледате овој говор и ако сакате за нас овде да извлечете некои поенти (а ги има многу), тогаш ми се чини дека клучната е во тоа е дека пред да има леви или десни прашања (или ако сакате СДСМ и ВМРО прашања) мора да се одговори првото, основно прашање.

А тоа е прашањето за состојбата, здравјето и функционирањето на Републиката.

Изгубената република

Tags: 

Одговорот што Бенџамин Фрекнлин го дал на некоја гопоѓа која го прашала што направиле на уставната конвенција со помош на интернет станува голем културен мим. „Република, госпоѓо, ако можете да ја зачувате“ - одговорил тој.

Професорката Zephyr Teachout [не знам како би се пишало нејзиното име на кирилица], цитирана во „Изгубената република“ на Лоренс Лесиг, повеќе ја осветлува уставната традиција на САД и светогледот на основачите на оваа држава: „Граѓанството е јавна функција. Граѓаните можат да бидат корумпирани и да ја користат својата функција за приватна корист, наместо за јавна корист. Тие се фундаментално одговорни за интегритетот на нивната влада“.

Навистина ова е светоглед на државници кои што работеле во времето на просветителството, и рефлексот вели дека ништо од ова не може да биде корисно за нас сега. Но, ете, повнимателно читање на Уставот на Република Македонија открива слични вредности, кои поверојатно е да се таму по традиција, а не по дизајн.

Член 2

Во Република Македонија суверенитетот произлегува од граѓаните и им припаѓа на граѓаните. Граѓаните на Република Македонија власта ја остваруваат преку демократски избрани претставници, по пат на референдум и други облици на непосредно изјаснување.

Лоша среќа за граѓаните, но никаде во Уставот не се вели дека тие може да се откажат од ова што им е доделено со членот 2. И иако не сум правник сепак ми се чини дека граѓанството како јавна фунција може да се препознае во овој член. Ако власта граѓаните не ја остваруваат како што е погоре напишано, тогаш тоа значи приватна, а не јавна корист.

Тешко е ова вака сега да се соџвака. Никогаш, барем додека учев јас, немавме час, предавање или слободна активност на која некој ќе ни рече: „Еј деца, Републиката произлегува од вас [поточно од вас штом станете полнолетни] и вие сте одговорни за остварувањето на власта во неа.“

***

Овој невообичаено долг вовед тука е за следново. По изборите, но веќе и неколку години наназад, главното прашање што ја преокупира јавноста, е дали Бранко ќе си од од СДСМ. Вистина, по изборите дебатата се вжешти и сега прашањето е кога Бранко ќе си оди. И можеби некои луѓе [многу луѓе?] ја депонираат својата доверба за подобро утре на бројчето на СДСМ. Но бавењето со ова прашање воопшто е погрешно читање на членот 2 од Уставот и тесно поимање на духот на вредностите што тој ги носи. Судбината на Република Македонија не треба никако да се поврзува со судбината на некој политичар или политичка партија, затоа што ултимативно Републиката се граѓаните. [Од друга страна ако има некаков макар и премочлан заговор за ова да не стане јасно и јавно знаење за сите, тогаш тоа е потешкиот проблем со кој треба да се соочиме. Но, да ја оставиме таа дебата малку на страна.]

Со други зборови, што Бранко и СДСМ ќе одлучат да прават, треба да биде од мала грижа за нас од аспект на власта што [ете за жал] мораме да ја остваруваме во Републиката. Ако утре нив ги снема, нашата одговорност нема да се зголеми, ако утре тие станат најдобрата партија на светот, нашата одговорност нема да се намали. Подобра партија можеби ќе ја намали нашата работа, но нашата одговорност е фиксна.

Но, никој никогаш не рекол дека имањето и чувањето на Република е лесно. Всушност, многу републики од минатото не опстанале и многу и денес се мачат - вклучувајќи ја и нашата. Овде кај нас ете можеби работата ќе излезе потешка одошто се надевавме. Порано пишав дека нашето колективно бавење со судбината на некоја политичка партија доаѓа од тоа што ние би сакале одговорноста за Републиката да е едноставно помала, полесна и мераклиска. Мислевме дека таа одговорност се растоваривме уште пред неколку години кога со двете раце гласавме за ценрално-десна, реформирана, исчистена од стари лица, технократска партија. Но, токму ВМРО-ДПМНЕ е нашето најголемо разочарување. И агонизирањето околу Бранко е вртење во тој круг - ајде средете се, да гласаме и да завршиме со тоа. На крајот токму тоа го зборува и Груевски - СДСМ да се среди, да заличи, за товарот за Републиката [вклучително и неговиот] едноставно да биде полесен.

Но, во основа, ова е погрешното прашање. Не можеме да посветуваме време на ова. Членот 2 од Уставот не вели дека власта ќе ја остваруваме преку симпатични и реформирани партии. За овие избори, картите беа поделени и ние моравме да ја одиграме раката со нашата јавна функција на ум. А таа не завршува тука. Речиси како да изборите се денот кога граѓанинот се одмара и во десетте минути во своето локално училиште се обидува да делегира дел од своите обврски. Ова е тоа што треба да го научиме и потоа да го пренесеме тоа знаење на другите. Да, знам дека ова треба да го правиме после работа, кога сме изморени или кога порадо би пошле во кафана.

***

Во култниот филм на Ричард Линклејтер „Waking Life“ Луис Меки, професор по филозофија на Универзитетот на Тексас во Остин, го поставува следното прашање:

„Кои се бариерите кои ги спречуваат луѓето да го достигнат својот вистински потенцијал? Одговорот на ова може да се најде во следното прашање: Која е најуниверзалната човечка карактеристика: страв или мрза?“

Ова е прашањето што останува и за нас.

Текстот е пренесен и на ОКНО: http://www.okno.mk/node/27069

За важноста на слободниот софтвер и отворените стандарди - презентација на Е-општество 2010

Tags: 

По среќна случајност, освен ако Гугл не знаеше дека фрекфенцијата на текстови на блогов е намалена, при известувањето за стартувањето на Гугл драјв, си го најдов текстот-презентација од Е-општество 2010 и забележав дека го нема овде. Па бидејќи сѐ уште делува свежо, а темата е важна како и секогаш го пренесувам тука.

Во изминатава година бевме вклучени во проектот за пишување на предлог Национална политика за слободен софтвер. Тимот се состоеше од луѓе од Слободен софтвер Македонија – организацијата која јас овде ја претставувам, фондацијата Метаморфозис – која меѓу другото е организатор на оваа конференција и Министерството за информатичко општество заедно со заинтересирани страни од бизнис секторот, универзитетите и заинтересирани поединци од пошироката јавност.

Срцевината на политиката се 12 препораки кои што ги составивме. Препораките се однесуваат на работи што сметаме дека се важни за граѓаните и компаниите во контекст на развојот на информациското опшество, а посебно во однос на комуникацијата со државата.

Бидејќи времето е кратко ќе прејдам на главните поенти. Се разбира целиот текст е достапен на интернет заедно со дискусиите што ги имавме. На оваа врска можете да ја прочитате политиката во целост.

Па зошто ние потребна ваква политика?

Треба да погледнеме некои од услугите кои ги нудат јавните институции со кои граѓаните и компаниите мора да комуницираат по Закон.

Затоа посакуваме граѓаните и компаниите да имаат избор во тоа кој софтвер го користат при комуникација со државата. Има повеќе примери за ограничувања при изборот на софтвер, но бидејќи сме при крај на годината и завршните сметки ќе се спремаат наскоро, еве што Ви е потребно да доставите завршна сметка по електронски пат.

Приказната не е многу поразлична и со добро прочуениот софтвер за пресметка на платите.

Ова задолжително парче софтвер работи исклучиво на еден оперативен систем.

Кога компјутерите не би постоеле, тоа би било како морате да пишувате само со пенкала на Паркер или само на хартија од Молескин.

Да ја искористам оваа графичка претстава од Ханс Рослинг, она што сакаме да се постигне е јавноста да има поголем избор, увид и вклученост во она што го нарекуваме е-општество, а од кое дел се концептите за е-влада или е-образование.

Исто така сакаме да ги лоцираме добрите практики што ги имаме во Македонија и тие да послужат како пример за оние институции кои треба да се придружат на електронските новини или кои веќе се таму, но мора да се подобрат.

Но, дури и да ја имаме напишано најдобрата политика и таа да биде усвоена од надлежните институции, малку ќе се постигне без учество на граѓаните.

Се разбира, ние во Слободен софтвер Македонија можеме да завршиме дел од работата, но без активност од остатокот од јавноста тешко дека ќе можеме да ги постигнеме саканите цели за отвореност, пристапност и избор.

За да споделиме посакувано е-општество, треба да споделиме и дел од работата потребна да стигнеме таму.

Благодарам.

Уште две (кратки) поенти за градот

Tags: 

1. Градот е избор

Градовите, како што вели Вилијам Гибсон во повеќе пати цитираниот текст од Scientific American, даваат повеќе избор од малите места, и постојано, со зголемување на бројот на рандомизации на можните човечки и културни контакти. Градовите, вели тој, беа огромни, повеќеслојни мотори на избор, олуѓени воглавно со странци.

Помислете на ова секој пат кога на ѕид еден до друг ќе видите два постера: еден што најавува концерт на прославена српска турбо-фолк ѕвезда и друг што најавува концерт на култен бенд од Англија.

Исто така помислете на ова кога темата е Скопје 2014. И покрај своите (очигледни?) проблематични точки (корупција, губење на заедничкото, идеолошка поставеност), и вкусовите на страна, проектот, штом ќе заврши, ќе го остави градот воглавно со повеќе опции од порано.

2. Градот е трпение

Ако градовите се олуѓени со странци, тогаш секој мора да има трпение кон сите други различни и други луѓе што ги среќава. Некои одат бавно, некои брзо. Ако сте на село, тогаш можете да скокнете преку други патеки и патчиња да стигнете побрзо некаде, ако сте во град тогаш мора да чекате во ред, на улица, во супермаркет.... секаде.

Помислете на ова секој пат кога раката ви оди кон сирената на автомобилот со брзина на револвераш од дивиот запад.

Исто така помислете на ова, кога темата се дијалектите што ги слушате на улица, гужвата што ја доживувате во вторник и петок во автобус и слично.

Приватизација на јавното

Tags: 

Што е заедничко за маалскиот фудбалски дриблер, активистот на Прва архи бригада и корисникот на интернет загрижен за приватноста, анонимноста и законите како ACTA?

Сите се плашат од загубата на јавните простори.

Маалските фудбалски терени ги има сѐ помалку. Училишните пак се даваат под концесии. Најчесто, за да се игра фудбал денес треба да се плати од 1000 до 1500 денари за термин. Но, не е само дека фудбалерите имаат потешкотии да се забавуваат. На слободните терени, кога искусните тимови гледаа европско, порано можеше помладите да играат фудбал, сервис, тенис, школка, ластик...

Кога пред три години ПАБ на протест сакаше да укаже на губењето на малку поинаков, но неспорно, подеднакво јавен простор, тоа не наиде на пошироко разбирање. Бројот на нешта што може да се прават на сега поинаку организираниот плоштад е помал од порано, и некои групи на граѓани сигурно се исклучени од тој ресурс. Уште многу други места во Скопје (а можеби и во други градови во Македонија) од јавни преминаа во приватни.

Токму оваа метафора на преминувањето на физичкиот простор од јавен во приватен ја корисат и Апелбаум и Клајнер на Република 2012 кога зборуваат за монополите на друштвените мрежи:

„Кога зборуваме за права, зборуваме за права во јавниот парк. Но нашиот друштвен простор веќе не е јавниот парк, туку е трговскиот центар каде службата за обезбедување има апсолутна и тотална моќ“.

Како и нашите паркови кои се полнат со трговски центри (и други контролирани институции), така и слободниот и отворен интернет се полни со места каде не сме корисници, туку сме производи. Гибсон нѐ потсети дека интернет е мета-град. Тешко е да се замисли град без јавни простори.

И кога е јасно дека сите три групи на граѓани во основа водат иста битка, можат ли да соработуваат овие три? Не знам дали може да го одговорам ова прашање, но може да потсетам следниот пат кога ќе се собираме за некоја кауза од јавен интерес во физичкиот свет, тоа да не го правиме на приватниот имот на корпорациите од мета-градот.

Страници