култура

Undefined

Зошто „хипстер“ е секогаш некој друг?

Tags: 

Да го забележам и овде. Уште еден текст за Букбокс (прв пат беше за „Милијардата од дното“). Овој пат за книгата на Џејк Кинзи „Светото и профаното: истражување на хипстерите“. Тука.

Поп-културата и новинарството

Tags: 

Краток преглед на списокот на измислени новинари, открива интересна појава помеѓу суперхероите што се појавуваат во стриповите, филмовите и тв сериите: голем број од нив се новинари, репортери, фотографи. Од попознатите Супермен е Кларк Кент, новинар од Дејли Планет, Спајдермен е Питер Паркер фотограф од Дејли Багл, Капетан Марвел е Били Батсон, радиски новинар. Со ненадприродни моќи го имаме Тин Тин кој исто така е репортер, Снапер Кар кој е дел од Лигата на правдата и Ејприл О'Нил од екипата на Нинџа желките.

Улогата на суперхероите во општествата, па и во оние измислените, е да им помагаат на беспомошните, обесправените и загрозените. Тие ѝ се спротистават на моќта која нe одговара пред никој друг. Нивната задача е бидат последната контролна точка која злоупотребите на моќниците никако не смеат да ја поминат.

Од друга страна, со зборовите на Едмунд Бурк, задача на печатот е да обезбеди функционирање на претставничката демократија со тоа што ќе остане независен од владината контрола, ќе ја испитува владината работа и ќе ги држи политичарите до одговорност со тоа што ќе ја снабдува јавноста со информации потребни за носење на информирани демократски одлуки. Кажано поинаку, печатот треба да ја зборува вистината за моќта.

Слика од: https://5yearproject.wordpress.com/tag/wardrobe/.

Дали е тогаш случајно што токму ликови на новинари се чести алтер ега на (супер)хероите?

Она против што суперхероите се борат со своите ласерски очи и пајакови мрежи е истото за кое новинарите мора да пишуваат без страв. Според Џенифер Робинсон, новинарството е професија која е посветена на транспарентноста, вистината и отчетноста, и професија која треба да ги руши корумпираните влади, да зборува за неправдата и нееднаквоста и да им даде глас на безгласните.

Слободата на печатот, како и слободата на говорот, се концепти кои се сметаат за едни од најголемите достигнување на западните демократии. Оттука, не е чудно што поп-културата ги прифаќа и поттикнува истите нив преку своите дела, мешајќи го јавниот и тајниот живот, дневната и ноќната работа на новинарите-суперхерои.

Поради сето ова ми беше интересно да побарам, барем на интернет, референца за измислен новинар од Македонија. Колку што успеав да најдам, нема таков истанкат лик во нашите книги или филмови. Ниту пак најдов суперхерој кој во својата дневна работа е новинар.

Се разбира, причините за ова може да се целосно економски: локалниот пазар можеби е премногу мал. Или пак можеби се артистички: домашните стрип-цртачи, на пример, можеби повеќе сакаат да цртаат на други теми. За конечен заклучок потребно е повеќе истражување. Во меѓувреме, останува да се надеваме дека недостатоток на новинарите-суперхерои било одраснати дома, било преведени од странство не е индикатор за тоа колку нам овде ни значат вредностите за кои зборува Бурк.

Овој текст е објавен на Радио Слободна Европа: http://www.makdenes.org/content/article/24630046.html

Скопје, ремиксан, брат

Tags: 

Дисклејмер: не сум некој филмски зналац. Ама, ете, сум гледал многу филмови. Исто така, предупредување да не читаат тие што не гледале.

Па го гледав „Скопје ремиксан“. Велам не сум некој филмски зналац, ама можам да кажам еј добар филм - кога ќе гледам добар филм, и едноставно по 2 часа во кино, тоа не можам да го кажам за овој филм.

Сега, не се разбирам во тоа каква се работа со камерата е правена или некои други такви технички детали. Но, мислам и дека тоа не е задолжително за чесен коментар. Од сите филмчиња што се во омнибусот само 2-3 ми оставија чувство на целосен филм, со приказна и слично. Тука се (ги користам насловите од Маклабас го брани Бит-пазар) „Скопски љубовџии“ на Ѓорче Ставревски, кој ми се чини и како најавтентичен од сите, потоа Свиркачот" на Вардан Тозија, кој е фин, но сепак само реинтерпретација на „V for Vendetta“ и до некаде "Опера" на Даријан Пејовски. Сѐ друго, јеби га. Не знам дали би добило и искрени 20 лајка на јутјуб.

Тоа околу филмското доживување.

Сега за уште две работи кои нужно некако одат рака под рака со филмов, бидјеќи, ми се чини, и авторите така сакале.

Прво, тоа е постојаното референцирање на „изгубеното Скопје“. Многу ми е тажно што, ете на некој начин, скопската уметничка оштрица во градов не може да излезе од таа рамка што е наметната од политичката оштрица, а тоа е инсистирање на единственото читање и разбирање на градот. Едните плачат за Скопје од пред-земјотресот, другите за Скопје на Танге, трети... како да не може да има повеќе Скопјиња, повеќе приказни што го идентификуваат градот и неговите жители (што би било и баш постмодерно, ако веќе баш сакате). Така што таа цела „ни го земаа градот“ реторика ми е бљак и мислам дека е прилично надвор од хм, современите текови, ако може така да се рече. Дека таа реторика постои во филмот пак, не е спорно, од постојаното потсетување, речиси документарно, на некои настани и/или времиња што се дел од историјата на градот. Што значи, не можеме да заклучиме дека тоа е дел од фикцијата која филмот (би) ја претставува(л).

Второ, а повразно со првото - секако, се импликациите кон политиката од ваквото презентирање во филмот. Колку и авторите да сакале да покажат среден прст кон политичарите и да испаднат фраери во Скопје со тој свој чин, сепак неспорно и на очиглед е дека филмот е снимен со пари од Македонскиот филмски фонд, кој што пак е во рацете на Владата на РМ, истата Влада што „ни го краде Скопје“. Сега, можеби личи субверзивно што ете македонските млади режисери направиле филм со пари од истата кофа од која се црпи за спомениците или што знам што, но со оглед на тоа дека (веројатно) се дале пари за сценарија кои требало да бидат видени претходно, заклучокот што може да се донесе е дека моќниците и не мислеле дека има нешто страшно во тоа што се кажува - за на пример да треба да се поправи или замолчи.

Ова ме потсети на Асанж-Жижек дебатата од лани, и за дискусијата за цензура. И да го цитирам Асанж: „Секогаш треба да гледаме на цензурата, всушност, како позитивен знак, и обидите за цензура како знак дека општеството не е целосно сошиено, сѐ уште не комплетно фискализирано, туку дека има сѐ уште некоја политичка димензија во него. Односно, дека тоа што луѓето го мислат, веруваат и чувствуваат и зборовите што ги слушаат всушност значи нешто“. Оттука, заклучокот е дека што се однесува до македонските политичари, ова филмско бунтување не значи ништо.

За славата на италијанскиот филм

Tags: 

Добро позната приказна од светот на софтверот е дека софтверското „пиратство“ всушност им помага на компаниите чии производи се шират нелегално. Тоа дури го потврдува и основачот на Мајкрософт, Бил Гејтс.

На оваа стара поента се сетив за време на отварањето на неделата на италијански филм во Кинотеката на Македонија, кога амбасадорот на Република Италија во поздравниот говор рече дека порано италијанскиот филм бил насекаде во светот, а денес веќе тоа не е така. Филмовите, рече тој, ги нема ни на штандовите на уличните препродавачи.

Не е тајна дека најторентуваните филмови се најчесто оние од холивудскитата продукција. Ако софтверската нелегална дистрибуција го „сее светскиот пазар и го прави Мајкрософт стандард“, тогаш дали можеме да кажеме дека нелегалната дистрибуција на филмови „го прави Холивуд стандард“?

Ако бев министер за култура на Италија и ако требаше да мислам како да му ја вратам славата на италијанскиот филм ќе се свртев кон интернет.

Блогот за Кинотека

Tags: 

Веќе 3 години блогот Кинотека дневно ја објавувва програмата на Кинотеката на Македонија, притоа користејќи повеќе сервиси на интернет: blogger (за блог запис), twitter (за кратко инфо), upcoming (за календар).

Кога во 2008 година го започнав целта беше програмата да биде подостапна на „интернетски“ начин. Во тоа време, единствено беше достапна на хартија и на форумот кој тогаш го одржуваше кинотеката, кој по многу нешта беше непрактичен.

Немам податоци, но ми се чини дека сервисот што го изградив(ме) е корисен.

Изминатиот месец тековниот уредник Андријана го најави своето повлекување од блогот, па местото е отворено за кој било што сака да продолжи да го уредува овој кино сервис.

Процесот на објавување помеѓу различните интернет сервиси е речиси целосно автоматизиран, а и содржината како таква доаѓа готова од селекторот од Кинотека. Треба само да се објавуваат информации со неколку клика, но веројатно не е толку лесно колку што звучи. :-)

Можеби веќе блог + твитер + слично не е штос во Македонија откако сите се на фејсбук. Но, еве да не остане ненапишано.

Неколку белешки за филмовите на Билјана Гарванлиева

Tags: 

Вчера (7.3.2011) во Кинотеката на Македонија беа прикажани трите документарни филма на Билјана Гарванлиева: „Девојчето со хармоника“, „Тутоноберачката“ и „Шивачките“.

Нема да пишувам „филмски“ коментари. Ова се (очигледно) одлични документарни филмови за што не мора да ми верувате мене, ами на жири комисиите на филмските фестивали што ги имаат наградено филмовите.

Она што сакам да напишам е за некои пошироки (општествени) теми што се наметнаа за време и по проекциите, а за чие наметнување беше одговорна и авторката на филмовите.

Па да одиме со ред.

Референцирање кон друга поп култура

Прво, ова беше една и единствена проекција (со зборовите на авторката и продуцентот - можеби единствена до крајот на 2011 година). Присутна беше скопска публика, публика од центарот на Македонија. Не би одел толку далеку да речам дека салата во Кинотека ја исполни некаква си скопска елита, но меѓу присутните имаше театарски и филмски работници, новинари и претставници на амбасади. Ова гледање на македонската провинција низ документарниот филм многу ме потсети на американскиот филм Pecker. Во ова референцирање посебно помогна смеењето на дел од публиката на сцени од филмовите што во себе немаат хумор. Таквото смеење го доживеав како сеир.

Општествената одговорност на филмовите

По проекциите авторката остана да одговара на прашања. Помеѓу највпечатливите беше прашањето од македонскиот актер, чинам Владо Јовановски, кој праша дали филмот „Шивачките“ го привлекол вниманието на државните или странските институции со оглед на тоа дека во него се гледа дека жените работат по две смени дневно, немаат одмор итн - во суштина не ги уживаат основните работнички права, пропишани со Закон и безброј меѓународни конвенции.

Одговорот од продуцентот на филмот беше дека не, тоа не се случило. Потоа тој продолжи да коментира како овие информации за состојбата на шивачките биле јасно објавени во коментарите за филмот во културните рубрики на весниците, но никој од економските редакции не ја „фатил“ темата.

Интересно ми беше да видам како, повторно условно речено, скопската елита се жали на оваа ситуација. Ако веќе информациите за тешкотиите на жените што работат во фабриките во Штип се објавени во културните рубрики, што ја спречува скопската прогресивна јавност да им пишува секојдневно на уредниците (кои што не ја третираат темата освен културно), државните институции (кои што се надлежни да преземат мерки) и странските амбасади (за чии држави се наменети производите што се шијат) за оваа состојба?

Едно писмо до уредникот, може и да помине незабележано, но сто? Илјада? Тешко до општествена ангажираност преку чекање на „надлежните“. Нема да бидам идеалист и да речам дека писмата можеле (или можат) нешто да сменат. Сепак, понекогаш и обидот значи многу.

Потанаму, авторката рече дека сака филмот „да влезе во колективната свест на луѓето во Македонија“. Сепак, една проекција за цела година и никаков друг начин да се гледа филмот (поради тоа што дури ни телевизиите не се расположени да прикажуваат вакви - кратки документарни - филмови).

Јас би рекол бедни изговори за нешто што треба да биде дел од колективната свест. Авторката можеше да подели десет, дваесет дискови со филмот и веќе денес ќе беше на YouTube. Ете влез во колективанта свест. Ако телевизиите не сакаат, граѓаните може и поинаку да се информираат.

Знам, некој ќе скокне за ова за прашање за авторски права. Но, колку и моето мислење за авторските права да е спротивно од мејнстримот, јас не побарав филмот да влегува во свеста на граѓаните. Тоа се зборови на авторката. Изборот исто така е нејзин.

Филмовите прикажуваат очајни ситуации, животи, на граѓани на Република Македонија. Во нив има реплики како: „До ова дојдовме дека за политичари бираме погрешни луѓе“. Која е одговорноста на скопската публика во овој контекст? Авторката на филмовите во суштина се изразува дека проекциите не беа само уметнички настан. Дали сме ние повеќе одговорни за општествено-политичките случувања, бидејќи, еј, ако ништо друго имаме време да одиме на кино, додека во Штип мораат да работат две смени за да преживеат. Секако можеме да имаме и коктел кој чини повеќе од просечната плата на една шивачка.

За судењето според „наши“ стандарди

Во пишувањето на овие коментари ме води мислата од (веќе легендарното) предавање на Ханс Рослинг на TED.

Во него тој вели дека за различни делови од светот се потребни различни решенија. Сѐ зависи од контекстот.

На ова се потсетив кога на прашање од публиката што се случува со луѓето од филмовите, авторката, меѓу другото, одговори и за девојчето што бере тутун, Мумине од едно село во близината на Радовиш. За оние што не го гледале филмот, предупредувам дека ќе оддадам делови од приказната. Станува збор за девојче од село што се занимава само со тутун и во кое (сѐ уште) обичајот е за девојките да се плаќаат пари при барањето за брак. Како што разбравме од авторката кај девојчето се случила промена. Таа во текот на снимањето на филмот, станала посвесна и на својот татко му рекла дека не сака за неа да земаат пари. Авторката нагласи дека е во добри односи со девојчето и семејството и во план е Мумине да ја посети неа во Германија.

Додека ова изгледа на прекрасен исход според модерните стандарди (кои веројатно, некако, владеат во Скопје), што се случува со семејството на Мумине? Со два сина, тие мора сѐ уште мора да платат за две невести. Со една еманципирана ќерка, тие имаат само уште една со која можат да ја „компензираат“ оваа трансакција што се смета за стандардна таму каде што живеат. Патем, станува збор за суми од 3 до 5 илјади евра по невеста.

За мене, оваа ситуација отвара повеќе прашања, отколку што дава одговори (во конкретниот случај за Мумине) и повторно нѐ враќа назад на поширокиот општествен контекст на филмовите.

За крај, не сум сигурен дека јас имам сопствен став по (некои од) овие прашања. Да немаше прашања и одговори на крајот на проекцијата, веројатно ќе заминев и на излез со друштвото ќе продолжев да зборувам за она што зборувавме пред да почнат филмовите. Вака, темите се наметнаа и ова е она што делумно го измуабетивме на патот кон автобуската и што потоа јас го прибележав возејќи се во автобусот кон дома.

Тоа.

Промоција на книга на Фросина Наумовска

Tags: 

Секогаш сакам кога причината да напишам нешто на блогов е убава.

Вчера бев во Куманово на промоција на поетската збирка на Фросина, книга што таа се обидува да ја издаде од 2006 година кога на конкурсот „Ацо Караманов“ за најдобра небјавена збирка добива прва награда.

promocija frosina

Па книгата „Модерен светец“ конечно е издадена и чини (симболични?) 130 денари. Самиот чин на објавување на хартија си има и своја вредност (додуша можеби не толку голема за луѓето како мене што сѐ ставаат на интернет :)).

Промоцијата беше интересна, без многу формалности (скоро ич) и поезијата беше испреплетена со музички изведби на гитара, клавир и тромбон што за мене беше пријатно изненадување

promocija frosina

Па сега да споделам и една песна. Личен фаворит ми е „Кавга“ од стр. 79 (иако морам да кажам дека не се разбирам баш во поезија), но тука нешто пократко:

Инцидент

Моја е вашата цреша!
Никогаш нема да згрешам
со туѓа јас да ја смешам -
моја е вашата цреша!

На самиот врв ќе се качам,
гранките да ѝ ги решам.
Ќе украдам сѐ што е ваше
берејќи ја мојата цреша.

Ако ли куршум ме стаса
ко малото Ромче, се тешам:
не ќе биде никогаш ваша
повеќе мојата цреша.

Уште малку за музиката и авторските права

Tags: 

Приказната оди вака:

Некое американско списание ја критикувало p2p културата на размена со вообичаениот тон за пирати. Текстот имал илустрација со ноти што се од песна што не е во јавен домен, т.е. за која е потребна дозвола од авторот (сопственикот) за нејзина употреба.

Некои луѓе на интернет се собрале и направиле реинтерпретација на нотите и сликата и тоа музичко дело го издале под cc-by-nc-sa.

Деталите и музиката на http://www.archive.org/details/DespiteTheDownturnAnAnswerAlbum

Ангели во Америка, театар во Македонија

Tags: 

Spoiler warning: Ако имате намера да ја гледате претставата „Ангели во Америка“, имајте на ум дека во текстот подолу се откриваат некои детали од претставата.

- „Што има вечерва во Драмски“ - ќе праша еден човек на билетарата.
- „Ангели во Америка.“ - одговара службеничката.
- „Што е тоа? Некоја комедија?“
- „Не. Геј фантазија на национални теми.“
- „Што геј?“ - е последното прашање, пред човекот да се упати надвор од дворот на Драмскиот театар.

Не знам дали некој мудар филозоф некаде објаснувал дека преку уметноста може да се мери пулсот на општеството, но ако е така збунувачка дијагноза има за Македонија денес: сексуалната ориентација е заборавена во новиот Закон за дискриминација, а една од водечките претстави во националната установа Драмски театар Скопје, го обработува толку осетливото прашање за хомосексуалноста.

Дали е ова баш така збунувачки како што помислив јас (инаку немаше да го пишувам ова?)

На вратата на ДТС стои дека претставата не е за лица помали од 18 години. Кога го видов знакот бев воздржан. Кога ја видов претставата бев зачуден. Што може да е толку спорно во една претстава за не биде препорачлива за лица под 18 години? Претставата има еден машко-машки бакнеж (и тоа прилично дискретен), еден хомосексуален однос (без голотија), една или две референци кон орален секс (пр. „вилицата ми знае“) и вообичаената театарска доза на пцовки. Ова ли се нештата поради кои претставава е означена како „само за возрасни“?

Пред 10 години, кога од средно задолжително одевме на претстава во организација на професорката по литература, претставите што се гледаа беа „Буре барут“, „ММЕ“ и „Шопинг енд факинг“. Што можевме тогаш како тинејџери да слушнеме од сцената?

Буре барут

Свето: Кој го отру Никола?
Симон: Како го отру Никола?
Свето: Со отров.
Симон: Мислев, како можеше ти да го отруеш Никола? Па, заедно го купивме. Ти го одбра. Го влечкавме од Москва. Ти го учеше да враќа стап.
Свето: Да му ебам матер.
Симон: Да му ебеш матер?
Свето: Кој те исцинкари на жена ти за Марија?
Симон: Ти ме запозна со Марија, да му ебам матер.
Свето: Да му ебам матер.
Симон: Да му ебеш матер?
Свето: Така е.
Симон: Како бе, Свето?
Свето: Да му ебам матер.

ММЕ

Младиот: Речено ми е, овде има најдобри курви.
Д-р. Фалус: Има. Јас сум. Ќе бидеш научен. Сѐ ќе те научам. Сакаш да одиме одма или прво ќе ми купиш едно пивце?
Младиот: Не биди смешен.
Д-р. Фалус: Тебе ти е смешно? Мене ми е страшно. Дали ќе бидеш нежен? Дали ќе ме бакнеш барем еднаш? Да не имаш некоја болештина? Сигурно ќе сакаш отпозади. Свињо една балканска. Па, јас не сум само куп месо. Јас сум чесна курва. Девица.
(...)
Младиот: Не дојдов овде за вакви како тебе. Слушаш? Имам јас мои планови... Дојдов да ебам малку матер овде...
Д-р. Фалус: Не се секирај. Ќе биде. Во добри раце стигна. Тебе ти треба знаење. Ти треба добар учител. Учителот знае сѐ. Сега ќе ти покаже нешто учителот. Ќе научиш нешто. Дојди да те научи нешто учителот. Знаење? Гледај како влегува знаење во тебе?!
(Го фаќа за коса. Го силува. Крик)

Нешто подоцна, „Диво месо“ имаше топлес сцена, без никакво предупредување. А ми се чини дека и ланската „Коза или која е Силвија“, во која се зборува за секаков секс (па и зоофилија) немаше никакво предупредување за малолетниците.

Но сепак, оригинално 7-часовната „Ангели во Америка“ има нешто што ја разликува од сите овие погоре. Тоа е испреплетеноста на политичкиот (јавниот) живот со приватниот живот. Сместена во времето на Регановото владеење, претставата освен што го прикажува појавувањето на хомосексуалноста на јавната сцена во САД, го прикажува и игнорантниот однос на тогашната десничарка администрација во однос на СИДА-та, но и нејзината корумпираност. Конфликтот помеѓу религијата и сексуалната ориентација исто така има свое место во драмата. Еден од главните ликови е прочуен адвокат, близок до администацијата, докажан ловец на комунисти, безмилосен и без морал.

Па што всушност не треба да видат тинејџерите?

Башка белешка: Додека чекав да се прибере друштвото за да купиме билети, голем, ама навистина голем број на луѓе дојдоа и се повикаа на некој за да земат билети. Ништо ново ми се чини кога станува збор за претстави и/или концерти. Ништо ново, и тоа е некако многу тажно.

Германски филмови, гостувања надвор од Скопје

Tags: 

Деновиве во тек е 5 фестивал на новиот германски филм. Како и обично, филмовите се прикажуваат во кино „Фросина“. И, како и обично, некои филмови гостуваат во други градови. Оваа година во Прилеп, Битола, Штип и Тетово.

Она што ми падна во очи е дека на програмата во другите градови има кратки филмови и само еден долгометражен филм „Групацијата Бадер-Мајхоф“. Филмот е за терористичката група Бадер-Мајнхов, подоцна позната како РАФ. Истиот филм во сите градови. Живо ме интересира зошто изборот паднал на овој филм, а не на некој друг (на програмата во Скопје има и документарни филмови, но и играни со некоја друга тема).

Според Википедија филмот е критикуван како филм кој го прави тероризмот да изгледа атрактивно, но и со нагласок дека во тоа време имал своевидна привлечност. Истовремено, и покрај митологизацијата, за повеќето германци денес главните ликови пред сѐ се губитници.

Има ли тука некоја порака за македонската јавност?

Страници