tl;dr Јавен притисок врз големите компании во Македонија за донирање на половина денар од сметките што ги плаќаме во фонд наменет за оние лица за кои медиум ќе обезбеди јавно достапни информации дека се наоѓаат во состојба на економска обесправеност. Текстов е rough on the edges, ама release early, release often.

На овој блог порано имало пишувања за 0,50 денари од сметките што ги плаќаме и што исчезнуваат некаде. Од лично искуство најголеми сркачи на овој ситнеш се 1. претпријатијата за комунални услуги (вода, струја, комунална хигиена, топлинска енергија, телефон, интернет), 2. бензинските пумпи (Макпетрол пред сите), 3. аптеките, 4. големите маркети (како Тинекс, СП и сл.) со помош на 5. банките и 6. поштата како посредници. Станува збор значи за оние 0,50 денари што не ги добиваме како кусур кога со готовина плаќаме во супермаркет, на бензиска или во банка и пошта. Понекогаш тие 0,50 денари се губат и во безготовинските трансакции. Моментот што го барате од Вашето искуство е кога на екранот гледате некоја сума 429,5 денари, а продавачот Ви вели 430 денари.

Вкупниот број на денари што се собира на овој начин е непознат. Но, заради целите на овој блог, да претпоставиме дека станува збор за 100.000 (сто илјади) вакви трансакции дневно во Македонија, кои пак се сведуваат на 50.000,00 (педесет илјади) денари кои ете - одат некаде. За повеќе, направете ја пресметката сами.

Можеби е добро да прибележам овде дека мотив зошто го пишувам ова е приказната за Марина од Долгаец. Но, нашето секојдневие и така е полно со многу вакви примери. По сѐ изгледа оваа приказна за мене беше една приказна премногу.

Моделот што го предлагам подолу е модел кој на други места се користи за стимулирање на личното штедење. На пример, Bank of America на своите клиенти им дава можност ситните пари до 1 долар од секое плаќање автоматски да им се префрлуваат на штедна сметка. Значи, и тој не е нешто ново во белиот свет.

И трето, до сега на македонскиот интернет се покажа дека има капацитет за разни организирања од различен вид (qr кодови, елки, дрва за огрев, протести, велосипедски работи). Но, ми се чини дека немало волку голем залак, во потребите за организираност, истрајност и можните позитивни ефекти. Со други зборови потенцијалот е тука. Ако го читате ова, тогаш знаете дека мислам на вас. Да видиме дали можеме да направиме нешто за што инаку ставаме лајкови и ретвитови кога го читаме на reddit.

Идејата за акција е: јавен притисок врз големите компании во Македонија за донирање на половина денар од сметките што ги плаќаме во фонд наменет за оние лица за кои медиум ќе обезбеди јавно достапни информации дека се наоѓаат во состојба на економска обесправеност.

Па како да го направиме?

1. Постојано пишување до компаниите со апелирање на нивните активности за општествена одговорност. Тука се вбројуваат следниве правни лица: ЈП Водовод и канализација, ЈП Комунална хигиена, АД Топлификација и фирмите ќерки, ЕВН Македонија, Т-Хоум, Т-Мобајл, Оне, Вип, Макпетрол, Зегин, Тинекс, Веро, СП.

Содржината на овие дописи треба да изгледа отприлика вака:

До...

Почитувани,

На сметките за испорачани стоки/услуги што ги издава Вашата компанија често има остаток од половина денар (0,50 денари) кој не го добивам како кусур. Мислам дека ова не е исправна пракса, но истовремено ја разбирам тешкотијата за враќање на оваа сума на пари.

Затоа молам секој половина денар што ќе го добиете од моето плаќање кон Вас го донирате на сметката на фондот „Половина денар за подобро општество“ чии сметки се водат во следниве банки: .....

Фондот има единствена цел да им помага на лица кои се наоѓаат во состојба на економска обесправеност.

Апелирам на Вашата човечност и постојаната пракса на Вашата компанија за општествена орговорност.... во духот на тие и тие ваши претходни активности.

Напоменувам дека за секој денар пренесен на сметките во банките, тие даваат свој придонес од еден денар (или xx%).

Однапред благораден/а

2. Вклучување на банките и пошта во акцијата така што сумите што се плаќаат на нивните шалтери ќе го имаат истиот третман како погоре. Но истовремено, барање за водење на сметките за овој фонд без провизија, без провизија за уплатите и исплатите и ветување од нивна страна дека на тие сметки ќе има великодушна камата и/или дека за секој денар од компаниите и тие ќе донираат по еден денар.

3. Вклучување на медиумите за покривање на активностите во врска со ова, од една страна со снабдување на информации за лица на кои би им била потребна ваква помош, од друга страна со оставање простор за претставување на иницијативата во континуитет во подолг временски период.

4. Организирањето на фондот може да биде проблематично, и тука особено треба да се внимава да не се случи некоја сапуница од типот на „Денот на дрвото“. Но, и тука ми се чини има доволно искуство во проектите како што е на пример Википедија. Значи, комплетна и безусловна транспарентност. Секојдевно ажурирање на прилив и одлив на пари со информации достапни на интернет во обработена и сирова форма за оние кои би сакале да проверат. Сите работат како волонтери. Може да има некаков надзорен одбор со краткотраен мандат за членовите.

5. За почеток, за организирање и координирање претпоставувам може да се користи некој сервис како Kickstarter. Гуруата за социјални медиуми сигурно знаат што може најдобро да одговара. Волжебниците со компјутерски молив и четка можат да направат дизајни за печатење и интернет, и потоа потребна е помош од професионалците за јавна комуникација за да се допре до медиумите. И во определен момент, сето ова мора да се прелее во физички простор, па луѓе од разни градови треба организираат јавни собири за промовирање на идејата. Добрите вести се дека сите овие работи се правени, засебно и со краткорочни или непосредни цели. Знаењето е тука. Да го цитирам Бенџамин Зендер (од предавањето на TED): „This is about vision; this is about the long line. Like the bird who flies over the field and doesn't care about the fences underneath“.

6. Списокот со идеи останува отворен...

Дисклејмер: не сум некој филмски зналац. Ама, ете, сум гледал многу филмови. Исто така, предупредување да не читаат тие што не гледале.

Па го гледав „Скопје ремиксан“. Велам не сум некој филмски зналац, ама можам да кажам еј добар филм - кога ќе гледам добар филм, и едноставно по 2 часа во кино, тоа не можам да го кажам за овој филм.

Сега, не се разбирам во тоа каква се работа со камерата е правена или некои други такви технички детали. Но, мислам и дека тоа не е задолжително за чесен коментар. Од сите филмчиња што се во омнибусот само 2-3 ми оставија чувство на целосен филм, со приказна и слично. Тука се (ги користам насловите од Маклабас го брани Бит-пазар) „Скопски љубовџии“ на Ѓорче Ставревски, кој ми се чини и како најавтентичен од сите, потоа Свиркачот" на Вардан Тозија, кој е фин, но сепак само реинтерпретација на „V for Vendetta“ и до некаде "Опера" на Даријан Пејовски. Сѐ друго, јеби га. Не знам дали би добило и искрени 20 лајка на јутјуб.

Тоа околу филмското доживување.

Сега за уште две работи кои нужно некако одат рака под рака со филмов, бидјеќи, ми се чини, и авторите така сакале.

Прво, тоа е постојаното референцирање на „изгубеното Скопје“. Многу ми е тажно што, ете на некој начин, скопската уметничка оштрица во градов не може да излезе од таа рамка што е наметната од политичката оштрица, а тоа е инсистирање на единственото читање и разбирање на градот. Едните плачат за Скопје од пред-земјотресот, другите за Скопје на Танге, трети... како да не може да има повеќе Скопјиња, повеќе приказни што го идентификуваат градот и неговите жители (што би било и баш постмодерно, ако веќе баш сакате). Така што таа цела „ни го земаа градот“ реторика ми е бљак и мислам дека е прилично надвор од хм, современите текови, ако може така да се рече. Дека таа реторика постои во филмот пак, не е спорно, од постојаното потсетување, речиси документарно, на некои настани и/или времиња што се дел од историјата на градот. Што значи, не можеме да заклучиме дека тоа е дел од фикцијата која филмот (би) ја претставува(л).

Второ, а повразно со првото - секако, се импликациите кон политиката од ваквото презентирање во филмот. Колку и авторите да сакале да покажат среден прст кон политичарите и да испаднат фраери во Скопје со тој свој чин, сепак неспорно и на очиглед е дека филмот е снимен со пари од Македонскиот филмски фонд, кој што пак е во рацете на Владата на РМ, истата Влада што „ни го краде Скопје“. Сега, можеби личи субверзивно што ете македонските млади режисери направиле филм со пари од истата кофа од која се црпи за спомениците или што знам што, но со оглед на тоа дека (веројатно) се дале пари за сценарија кои требало да бидат видени претходно, заклучокот што може да се донесе е дека моќниците и не мислеле дека има нешто страшно во тоа што се кажува - за на пример да треба да се поправи или замолчи.

Ова ме потсети на Асанж-Жижек дебатата од лани, и за дискусијата за цензура. И да го цитирам Асанж: „Секогаш треба да гледаме на цензурата, всушност, како позитивен знак, и обидите за цензура како знак дека општеството не е целосно сошиено, сѐ уште не комплетно фискализирано, туку дека има сѐ уште некоја политичка димензија во него. Односно, дека тоа што луѓето го мислат, веруваат и чувствуваат и зборовите што ги слушаат всушност значи нешто“. Оттука, заклучокот е дека што се однесува до македонските политичари, ова филмско бунтување не значи ништо.

Во (веројатно) извиканиот говор на Евгени Морозов на TED, има интересна забелешка за пристрасноста на западниот свет кон улогата на технологијата: Наместо бомби, фрлете им ајпади и демократијата е неизбежна. Ми се чини дека за многу проблеми и нам овде во Македонија технологијата ни се чини како решението што неизбежно ќе донесе позитивни резултати. Последно, иницијативата за OpenData е уште едно место каде технологијата треба да помогне за подобра држава.

Отворени податоци е дел од големиот балон за отворена влада. Затоа, прашањето е дали можеме да имаме отворена влада без технологија? Неспорно, полесно е да ја имаме со помош на технологија, особено некоја отворена технологија како што е интернет. Но, еве, за момент да замислиме дека технологија баш и нема. Кои се отворените влади на минатото?

Ова е важно прашање бидејќи нужно нѐ втурнува во политичка дебата за тоа што всушност мислиме кога ќе кажеме отворена влада; што очекуваме од владата воопшто, наспроти кои алатки од светот на ИКТ мислиме дека таа треба да ги користи. Како што Морозов забележува, владите сосема успешно можат да користат технологија за да одржат авторитативност и за да наметнат репресија над граѓаните; можат да ги користат и најубавите софтверски алатки.

Значи, повторно, ова е дебата за вредностите. За оние од нас кои доаѓаат од светот на слободниот софтвер ова можеби и не е толку чудно. Слободниот софтвер е вредносно прашање: софтверот треба да биде слободен бидејќи тоа е единствениот начин трајно да се обезбеди слободата на корисниците на компјутери. Слободата е највисоката вредност што се застапува.

Прашањето е дали можеме ли да изнајдеме слична дефиниција за вредностите за отоворената влада?

Овие неколку забелешки супер би дошле како некој цртеж, графикон или слично, но кога веќе не можам да шкртнам така, да шкртнам вака:

1. Цената на струјата расте, меѓу другото и поради зголемената потрошувачка.

2. Потрошувачката е зголемена поради зголемената употреба на струја за затоплување.

3. Тоа пак е резултат на намалената употреба на топлинска енергија од Топлификација (да, ова пред сѐ е за Скопје).

4. Намалената употреба на топлиснка енергија е поради нејзината зголемена цена.

5. И нејзината зголемена цена е поради намалената употреба, т.е. луѓето плаќаат повеќе меѓу другото и поради тоа што плаќаат за оние станари што се исклучиле.

Сумирано, луѓето што се исклучиле, меѓу другите фактори, имаат влијание на качувањето на цената и на парното и на струјата.

Со други зборови, огромен општествен трошок се прераспределува кон одредена група на граѓани - т.е. тие што плаќаат и парно и струја.

Со трети зборови, срање.

Од WikiLeaks’ Julian Assange & Philosopher Slavoj Žižek With Amy Goodman:

You know, you—by "you," I mean U.K. citizens here—what horrors are being made now in the U.K. university reform, new privatizations and so on and so on. This is all one concerted attack on the public use of reason. It goes on all around Europe. The name is so-called Bologna high education reform, and the goal is very clear. They say it. It’s to make universities more responsive to social life, to social problems. It sounds nice. What it really means is that we should all become experts. As a French guy, later minister, explained to me in a debate in Paris. For example, cars are burning in Paris suburbs. What we need is psychologists who will tell us how to control the crowd, urbanists who will tell us how to restructure the streets so that the crowd is easy to break up or whatever. Like, we should be here as a kind of a ideological or specialist serviceman to resolve problems formulated by others. I think this is the end of intellectual life as we know it.

Веројатно и други луѓе на други места го покренале ова прашање, така што не ми е јасно кој е посмешен: тие што го претставуваат тоа како супер идеја, или тие што бараат фаул.