македонија

Undefined

Објаснување за системот на електронска здравствена картичка од гледна точка на зависност од еден понудувач

Tags: 

„Зависност од еден понудувач“ или на англиски „vendor lock-in“ е честа тема на овој блог. Уште во далечната 2005 пишував за наметнувањето на софтвер од определен производител за да може софтверот за плати да работи (ФПИОМ може ли да ми подариш 60 евра + ДДВ?), а во февруари 2010 се навративме на темата преку ЦРМ (Централен регистар на Македонија == Комплетна зависност од еден понудувач).

Во врска со првиот случај, софтверот за плати, Слободен софтвер Македонија заедно со фондацијата Метаморфозис испрати допис до надлежните институции (Соопштение до медиумите за софтверот од ФПИОМ. Одговор во никогаш не добивме, а софтверот сѐ уште се користи. Во меѓувреме направивме и вики страница каде што секој може да ги прибележува ваквите примери.

Неколку ИКТ политики, стратегии и акциски планови подоцна, еве сме на истата точка, овој пат за друга електронска услуга што ја нуди извршната власт во Р. Македонија. Според (ограничените) информации што се достапни, софтверот што треба да го користат лекарите во Македонија работи само на оперативни системи на Microsoft, и тоа не на сите оперативни системи направени од овој производител. Како доказа еве слика од страницата на Фонд за здравствено осигурување на Македонија.

Секој што малку следи што се случува на пазарот на оперативни системи знае дека Windows XP повеќе не се продава, така што сите се принудени да купат верзија на Windows 7, чија професионална верзија се продава за речиси 150 евра.

Мразам да ја правам оваа математика, но ете, вие сте лекар, имате пациенти, тие имаат електронски картички, вие мора да имате читач, а имате стар компјутер на кој Windows 7 не може да работи, или користите GNU/Linux или Mac OS X или... и морате да потрошите куп пари за лиценца за Windows 7 и можеби за хардвер за тој да работи.

Најлесната споредба на зависноста од еден понудувач со не ИКТ светот е оваа: сите имаме здравствени книшки од хартија. Зависност од еден понудувач во случај со нив би бил кога лекарите би морале да користат пенкала од само еден производел за да напишат тоа што треба да напишат во здравствената книшка.

Никој не би помислил дека вакво нешто може да се протне во хартија-и-пенкало светот. Но, во дигиталниот свет сѐ е можно...

(Не)познато (не)знаење

Tags: 

Дополнето 29.02.2012 година: Овој текст е награден на конкурост на Diversity Media. Мојата благодарност.

Доаѓа крајот на годината. Меѓу другото тоа е период во кој се прават плановите за следната година. Така е и со економскиот раст. Деновиве научив дек очекуваната стапка на раст за 2012 година е помеѓу 3% и 4,5%. Она што не научив е дали проектираните стапки се номинални или реални. Тоа е важно прашање за економска анализа. Разликата помеѓу номиналната и реалната стапка на раст е инфлацијата. Ако номиналниот раст е 4%, а инфлацијата 2% тогаш реалниот раст е 2%. Ако номиналниот раст е 3% и инфлацијата е 3%, тогаш реалниот раст е нула. Со други зборови инфлацијата го јаде растот. Но, текстов не е час по економија.

Под претпоставка дека не сум пропуштил некој клучен параграф во новинарските текстови, се запрашувам зошто прашањето за економскиот раст на македонската економија не е подобро обработено? Колку е потребно да расте македонската економија за тоа да го почуствуваат граѓаните? И кога сме кај економските прашања, што значи тоа дека последниот кредит што го зеде државата е земен под многу поволни услови? Што е тоа своп? Колку точно камата треба да плати државата ако на тие и тие банки им должи толку и толку проценти?

Два записа од интернет ме поттикнаа да го пишувам, и пред сѐ повторно да размислувам за ова. Првиот е текстот на Горан Арсов во кој тој, меѓу другото, вели: „Повеќе од половината од учениците излегуваат од средно без да знаат дека струјата убива со затворање на струен круг;“, а вториот големиот цртеж „Кај се парите“ на авторот на XKCD Рандал Мунро.

Прашањата што ми текнаа додека се возев во автобус се: Колку всушност знае еден дипломиран економист од најдобриот факултет во земјава? Дали знае, на пример, да го прочита платниот биланс на Македонија? Или што знае еден дипломиран правник? Или... впишете ја професијта по желба и запрашајте се дали некој може да ги прибере податоците за парите во земјава, како тоа што го направил Рандал Мунро, и да направи сличен преглед? Поврзано со ова, секако, дали воопшто податоците се некаде достапни? Дали може да се направи било каков друг информативен преглед со податоци кои се актуелно релевантни за земјава?

Не сум направил никакво истражување. Но, ако морам да се обложам викендов тогаш ќе се обложам дека одговорите на горните прашања се негативни. Најблиску до некаков пресек за тоа што можеби младината (новите економисти и правници и друго) знае дојдовме за време протестите против полициска бруталност. Тоа што можеше да се насети е дека не знаеме многу, или знаеме малку, за тоа како функционира општеството, за тоа кои се правилата, законите, што може да се бара од институциите, па дури и кои се институциите... итн. Исто така, би се обложил дека ова не е непознато за центрите на моќ (политичките партии ако сакате). Тие знаат колку не знаеме - не само младите, туку сите.


Сликичка позајмена од: runningcauseicantfly.

Сфаќам дека ова е силен заклучок да се фрли вака без да се поткрепи со факти, но навистина не можам да смислам друго објаснување. Мислам дека може да пробаме со некоја теорија на заговор дека, на пример, сите новинари се некако поткупени, и ете никој не вади текст за најновото задолжување на држава. Се разбира, мислам на онаков текст со бројки и објаснувања и референци, а не на оние „државата задолжена, кој ќе плаќа, што ќе правиме“ текстови. Но, дури и да се сите новинари некако во овој заговор, зарем нема еден економист во земјава што може да ги прочита информациите, да спореди, најде и истражи и на крај вака како Горан да го објави текстот на интернет? И тогаш се присетувам на Уставниот суд и на Стамен Филипов, практично единствениот човек кој ја предизвикува уставноста на законите во земјава. Тоа е неговото хоби. Но, на пример, се бави ли адвокатската комора редовно и континуирано со уставноста на законите според кои инаку и работи?

Секако, можам да прифатам дека овие информации, тексотви и анализи постојат, само не се стигнати до мене. Тоа ќе биде горчлив пораз за мојата умислена информираност. Но, само во случај да сум во право, следното прашање зошто не ги создаваме овие текстови? Дали има седржавен заговор? Дали сме мрзливи? Дали е едноставно полесно да твитнеме: „Леле, гледај ги, не ми се верува што прават...“? Дали... не знаеме?

Мислам дека точно е последното и мислам дека сите што треба да се грижат за состојбата (со знаењето) во општеството се свесни за ова незнаење и тоа го користат во своја полза. Тоа е тажна и поразителна мисла. Со неа може многу полесно да се објасни, на пример, оптимизмот што владее кај граѓаните на Македонија во очи на најголемите (економски) потреси во ЕУ, за кој деновиве пишуваа дневните весници (не можам да најдам URL). Но, со неа исто така може да се сврти работата на подобро. И покрај сѐ, ако нашиот главен проблем е незнаење, тогаш ако ништо друго знаеме како тој проблем може да се реши.

Тоа што ни треба е процес на учење. Може да го наречеме просветителство од мали размери или некако пофенси - сеедно - тоа што треба да се адресира на крајот на денот е нетолеранцијата и злоупотребата во црквата и државата. За среќа денес имаме нешто подобри услови за вакви активности со интернет како првата алатка достапна нам, но тоа никако не значи дека имаме помалку работа. Па ајде да ги засукаме ракавите.

***

Не знам како баш да го заклучам текстов. Го прочитав цел и не ми изгледа толку фокусиран колку што би сакал да биде. Се надевам ја пренесува поентата, ако не целосно и јасно, тогаш барем доволно за да поттикне на размислување.

Врамување на сликата

Tags: 

Ова се вестите: Македонија последна во региониот според Индексот за човечки развој.

Она што може да го научиме од вестите е дека земјава имала пад апсолутно во однос на лани и релативно во однос на соседните земји.

Она што недостасува е објаснување што е индексот за човечки развој, па еве го од текстот што се користеше на Економскиот факултет:

HDI опфаќа три аспекти на економскиот и општествениот развој:

1. Индикатори од областа на здравјето и долговечноста кои се пресметуваат врз основа на очекување на траење на животот.
2. Индикатори од областа на образованието каде основни елементи се писменост и просечен број на години на школување.
3. Индикатори за пристапот до ресурсите; БДП по глава жител мерен со куповна сила на националната валута во долари.

При конструирањето на HDI се трга од претпоставката за полидимензионалност на развојот. Негови димензии се: економската, социјалната, политичката, културната, еколошката, духовната и др.

Со други зборови за да паднеш на скалата на HDI, меѓу другото, треба да има пад во индикатори за здравјето, образованието и економскиот раст и развој.

Поглед кон „Патенталија и Тентелина“ од Матеј Богдановски, од фронтот на војната за авторски права

Tags: 

Кампањите на организациите како RIAA и MPAA често се фокусираат околу идејата за „крадење“ кога станува збор за добрата од културата (види You wouldn't steal a car: http://www.youtube.com/watch?v=h0CkJgHKEY8). Ова не е случајно. Тие се обидуваат да го поистоветат пиратството од отворените мориња со непочитувањето на авторските права во денешното дигитално доба. Од друга страна, застапниците на идеите за реформа на законите за авторски права неретко потсетуваат на различноста на овие две нешта (види gnu.org за зборови што треба да се избегнуваат - piracy: https://www.gnu.org/philosophy/words-to-avoid.html). Забележуваме дека политичките партии (пред сѐ во Европа) кои во својата агенда ги имаат и авторските права како дел од поширока платформа за разбирање на граѓанските права во новото време се викаат „пиратски партии“, но никој тука не мисли повторно на едначење со пиратите од отворените мориња - концепт што и сам по себе е спорен, надвор од популарната култура на Холивуд (за повеќе види: http://www.darkmatter101.org/site/category/issues/5-pirates-and-piracy/).

Со сето ова некаде низ мозокот, во раце ми падна стрипот од насловот.

Второто нешто што се забележува на кориците на штотуку објавениот стрип на Матеј Богдановски, веднаш по силниот македонски брендинг, е името на главниот јунак. Напишано во нешто што наликува на CamelCase зборот „патент“ отскокнува од останатиот наслов. Задната страна на корициата има своја full copyright белешка: Ниеден дел од оваа публикација на може да биде репродуциран......

Епизодата бр. 1 се вика „Пиратерија“ и тоа е (веројатно?) прво македонско издание каде гледаме поистоветување на овие два концепта на пирати: пиратот од стрипот ем грабнува како капетан Џејмс Кука ем има „пиратски“ дискови како... хм. Како сите нас.

Со ограничувањата за употреба наведени од авторот предвид, она што е мошне интересно да се забележи како во овој стрип се отсликува незаборавната реченица на Лесиг: Creativity always builds on the past (види: http://randomfoo.net/oscon/2002/lessig/free.html). Главниот лик од стрипот потсетува на Крали Марко, пиратот на Џејмс Кука (со своевиден хендикеп на екстремитетите), одредени сцени заличуваат на нешто што можеше да се види во Despicable Me.

Референците кон данок, закон и фискални каси влечат по некоја насмевка од пиратот во мене, но она што е незаборавно е тоа што лошиот пират ја држи Тентелина во окови. Па ајде. Да живее и DRM. Пиратско. (Види: http://www.youtube.com/watch?v=mywgsXBGD68).

Европската комисија за интелектуалната сопственост во Македонија во 2011 година

Tags: 

Chapter 7: Intellectual property law

There was some development in the area of copyright and neighbouring rights. The Law on copyright and neighbouring rights improved the framework for the licensing of collective rights management (CRM) societies and set a deadline of September 2011 for renewal of the old licences. Alignment of the law with EU acquis remains to be confirmed. However, the CRM societies remain inactive and/or are still to obtain their licences under the new Law on copyright. The administrative capacity of the unit responsible for copyright in the Ministry of Culture remains weak. In the area of copyright and neighbouring rights, the country is moderately advanced.

Good progress was made in the area of industrial property rights. The Law on industrial property was amended to better protect the geographical names of agricultural products and to increase the competences of the State Market Inspectorate (SMI) when seizing counterfeit items. Furthermore, the Law on ratification of the Lisbon Agreement for the Protection of Appellations of Origin and their International Registration was adopted. The State Office for Industrial Property (SOIP) signed a 2010-2012 action plan for cooperation with the European Patent Organization. Some management staff of the SOIP resigned; however, a total of 33 staff is sufficient. Activities to raise awareness of intellectual property rights (IPR) continued. Under the TEMPUS programme, the Centre for Intellectual Property Education launched the first specialised master studies on IPR starting with the 2010-2011 academic year. As part of the curriculum for continuous training of the Academy for Judges and Prosecutors, 405 members of the judiciary were trained on IPR in 2010. In the area of industrial property rights, the country remains well advanced.

Progress can be reported as regards enforcement. The Coordination Body for Intellectual Property (CBIP) in 2010 undertook 23 coordinated actions throughout the country to combat piracy and counterfeiting. The CBIP continued to seize counterfeit goods, mainly audio/video CDs, clothing, cigarettes and alcohol, but also toys, software and broadcasting equipment. Cooperation with the Agency for Managing Confiscated Property continued and about 180,000 goods that were the subject of a court decision were publicly destroyed in 2010. The distribution of competences between the law enforcement institutions (SMI, the Customs administration and the Ministry of Interior) remains unclear. Seizure of counterfeit pharmaceutical products started in cooperation with the Bureau on pharmaceuticals, but consumers' awareness of their health risks and threats to their safety remains limited. The number of misdemeanour, civil and criminal proceedings increased; 91 out of 152 cases dealt with by the specialised IPR departments of the 13 basic courts were completed in 2010. 34 fines of between €200 and €1,600 were imposed on legal entities, and 10 individuals were sentenced to 6 months' imprisonment. However, counterfeit products continued to be sold on temporary stalls in the streets, markets and outlets. The trade in counterfeit medicines and fake products via the internet is not subject to criminal prosecution. There is still no reliable enforcement record. A methodology for collecting statistical data has yet to be developed. A system for exchanging data between the law enforcement institutions has yet to be established. Counterfeit channels remain untraced and little was done to tackle the 'counterfeit pyramid'. A central body is needed in order to bring together the various institutions and authorities involved in enforcement related activities and to fully assess the current situation and develop a national strategy and action plan.

Conclusion

Some progress was made in terms of the IPR legal framework. The framework for the licensing of collective rights management societies was improved. The powers of the State Market Inspectorate when seizing counterfeit items were increased. Law enforcement institutions continue to cooperate, but their respective responsibilities with regard to enforcement of intellectual property rights remain unclear. Although the actions of the CBIP continued on a regular basis, counterfeiting and piracy remains widespread. The track record on investigation, prosecution and judicial handling of piracy and counterfeit is not satisfactory. Counterfeit and piracy are not addressed as an aspect of organised crime. The level of awareness of intellectual property rights among the public remains low. Overall, preparations in the area of Intellectual property law are advancing.

Целиот извештај: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/mk_rappor...
Заклучоци: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2010/package/conclusio...
Веб: http://ec.europa.eu/enlargement/press_corner/key-documents/reports_nov_2...

Претходно:
2010
2009

70 години 11 Октомври

Tags: 

Пред три години, на 11 Октомври, бев во Точка кога Коле Чашуле раскажуваше за НОБ.

Револуционерно знаме

До сега во животот не сум бил повеќе погоден од говор / раскажување на друга јавна личност во земјава. Па, Коле Чашуле, благодарам и за тоа.

А на сите твои соборци, вклучувајќи ги тука и моите дедовци, благодарам за сѐ.

Подолу распоредот на одбележувањето на 11 Октомври, утре во градскиот парк, како што го најдов на Facebook.

На 70 годишнината од почетокот на вооруженото востание против фашистичкиот окупатор државата нема да прославува со големи собири (како на 8-ми септември). Борците и оваа година се оставени да одбележуваат со положување на цвеќиња и комеморации пред спомениците на НОВ.

Затоа, Сојузот на Борците, поддржан од неколку (антифашистички) организации, организира голем собир овој јубилеен 11 октомври за на искрен и автентичен начин да го одбележи почетокот на антифашистичката борба во Македонија и да потсети:

Фашизмот и денес не е мртов! Борбата продолжува!

Настанот е поддржан од:

- Плоштад Слобода
- Движење за Социјална Правда - Ленка
- Анархистички фронт
- Движење Против Полициска Бруталност
- Слободно Скопје (ССК)
- Канал 103
- Контрапункт
- Коалиција за заштита на сексуални и здравствени права на маргинализирани заедници
- Распеани Скопјани
- Граѓани за Европска Македонија

АГЕНДА НА НАСТАНОТ

12.00 - поздрав од Тодор Атанасовски, претседател на Сојузот на Борците

12.10 - 13.00 - Аудио - видео колаж од светските и домашните прослави на победата против фашизмот (со Вангел Башевски - Барми)

13.00 - 15.00 - Музичка програма со локални бендови и музичари со песни со антифашистичка содржина

13.00 - 15.00 - Едукативни тури по обезглавените бисти на народните херои во градскиот парк (пријавување на лице место)

12.10 - 15.00 - штанд за зачленување на нови членови во Сојузот на Борците

13.00 - 15.00 - Говори од поддржувачите на настанот за современите форми на фашизмот (во музичките паузи)

Од фиоката: Идеологијата и градот

Tags: 

(tl;dr Ако правиш либерал-демократска држава по кројот на последната мода од ЕУ, зошто да не правиш и она што мислиш дека треба за таков град? Што ако либерал-демократското наследство доаѓа периодот што го гледаш како ропство? Дали можеш од него да ја извлечеш само архитектурата и што ако таа веќе не се вклопува во рамката за нормализација?)

Во својот текст „Деца на посткомунизмот“ Борис Буден зборува за однапред одредената транзиција и губењето на сеќавањето за комунистичкото минато кај земјите од поранешниот источен блок. Кога го читате текстот се чини како тој да зборува за земјите како Полска, Чешка и Словачка кои мирно и демократски го сменија системот во кој живееја до 1990 г. Патронизирањето на наднационалните институции како ЕУ за тоа што е демократија над овие држави се чини апсурдно, бидејќи нивните граѓани точно покажаа во тие времиња дека знаат што е тоа. Сепак, заборавањето на тоа и прифаќањето на транзицијата кон либерален-капитализам како единствено нешто кон кое една држава / општество може да се стреми е дел од европската нормализација. Исто така, ваквата одреденост кон некоја цел не е непозната за држави од овој блок, бидејќи и пред 1990 тие знаеја дека целта однапред се знае – комунизам.

Велам се чини дека тој зборува за овие источноевропски земји затоа што не знам до која мера истата анализа може да се примени на Македонија. Секако, Македонија најмирно ја напушти СФРЈ. Можеби и најдемократски. Но, дури и ова да не е така, Македонија сепак е дел од наративот за транзиција и нормализација кон вредностите на Европа: демократија, човекови права, слободен пазар итн. Нема да навлегуваме во тоа дали ова е добро или лошо. Само ќе го нотираме отсуството на избор. Или како што вели Буден: „[порано] политичката наука секогаш ја разгледуваше промената на режим откако ќе се случи. Се трудеше да извлече историски лекции екс-пост. Не беше заинтересирана за иднината, бидејќи исходот од ваков тип на транзиција, повеќе или помалку, беше отворен. Тој не завршуваше нужно во демократија.“

Ако нашата иднина е предодредена за либерална-демократија, тогаш кое е либерал-демократско наследство на Македонија, ако воопшто го има?
За ова се вртиме кон Дејан Јовиќ и неговата „Југославија: државата која одумре“. Јовиќ вели дека првата (или уставно гледано, првите две) Југославија – таа од пред II СВ е проект за градење на нација: „Југословенската нација не постоеше, но аргументот беше дека Србите, Хрватите и Словенците беа на пат да станат една нација на сличен начин на кој Италјанците во Италија го направија тоа.“ Ова е важно затоа што таа Југославија е либерал-демократска држава (до степенот до кој таа може да се смета за таква во (духот на) времето кога е формирана – види либерален цајтгајст во светот пред II СВ преку идеите на Вудроу Вилсон, Лигата на народите итн.)

Во тоа време територијата на денешна Р. Македонија е дел од (условно речено) српскиот влог во новата држава. Како што градењето на Југословенската нација започнува, архитектурата си ја зема својата (вообичаена?) улога. Токарев вели дека: „на конкурсот за градскиот центар [во Скопје] отворен во 1930, беше одбрано решение што одговараше на вкусот на тогашната влада“. „Тогашната влада“ е владата на (каква-таква) либерал-демократска Југославија. А објектите кои се градат во тој период се денешните симболи на старо-ново-2014 Скопје: банката, театарот итн. Се чини дека „градењето на нацијата“ во секое доба се случува со градењето на исти објекти. Но, тоа што е интересно за Македонија е дека овие објекти често се поврзуваат и со колонијалното владение на Србија.

Да споиме сѐ заедно. Денес, Македонија во ист период има „градење на нацијата“, „транзицијата кон демократија“, „нормализација кон Европа“ и исполнување на предодредената либерал-демократска иднина. Што се однесува до Македонија (владата, мејнстримот, како и да е) сите овие одат заедно. Бришење на отоманското минато, правењето градот да изгледа како другите европски градови е нормализирање на градот, исто како што приватизацијата, бришењето на работнички права типични за социјалистички држави е нормализирање на економијата, а Охридскиот договор, граѓанските права и мирните изборите нормализирање на демократијата итн.

Сепак, (немаше да го пишувам ова ако на крај нема „сепак“) „нормализаторите“ не мислат исто. На пример, последниот извештај на Европската комисија вели дека новиот урбан план за Скопје 2014 се чини како да создава поделби помеѓу во интер-етничките односи. Прашањата за правата на етничките заедници и стабилни односи помеѓу нив (Орхидски договор) секако се дел од нормализацијата, исто како што се добрососедските односи и регионалната соработка (ова секако се однесува на Грција).

Можеби нормализацијата кон либерал демократска Европа е преодредена, но можеби, исто така, може да биде одложувана. Среќен 8ми септември, по втор пат.

***

Фиоката е празна.

Имам уште 2-3 идеи кои за клучни зборови ги имаат „Македонија“ и/или „Скопје“, но колку и работите да изгледале појасни од било кога, истовремено никогаш не изгледале подалечни.

Што е тоа „Македонија“?

Tags: 

Иако сум без намера да звучам како disambiguation page на Википедија, сепак мислам дека треба да се запрашаме што е тоа на што денес му се слави така важен и сериозно сфатен роденден - 20 години независност.

Чинам логичниот одговор е - држава. Така се враќаме на Википедија:

Држава

Државата е сет на институции кои ја имаат моќта да ги создаваат правилата кои владеат со луѓето во едно или повеќе општества, имајќи притоа внатрешен и надворешен суверенитет врз дефинирана територија. Следејќи ја дефиницијата на Макс Вебер за поимот држава, таа како инстутуција држи монопол врз концептот на сила.

Значи, 20 години независни институции.

Знам дека ова не е многу јако објаснување за многумина, но корисно е за да се стават работите во перспектива. Имено, луѓето се нафаќаат да градат институции од различен тип за да решаваат некои свои проблеми.

Па пред да започне делириумското славје на оваа независност, вреди да се запрашаме како нашите институции ги решаваат нашите проблеми? И ако почнеме да набројуваме, тоа ќе звучи како расипана плоча ставена на повторување.

Па среќни 20 години на независни институции што не ги решаваат нашите проблеми.

Од фиоката: Полициската бруталност и општествената класа

Tags: 

Нова Македонија на 23.08.2011 објави малку скратена верзија на овој текст. Благодариме за тоа.

Јас и Миша Поповиќ почнавме да го пишуваме текстов некаде кон крајот на јуни. Многу работи се случија од тогаш и нешто од тоа се рефлектира во напишаното (пр. Англија). Подолу е целиот текст онака како што стои во нашите документи.

--------------------------------------------

Полициската бруталност и општествената класа

„Do no wrong, so clean cut... Dirty his hands, it comes right off
Police man“ (Pearl Jam - W.M.A.)

Нема многу песни кои така очигледно се занимаваат со прашањето за детерминираноста на полициската бруталност. Во исечокот кој Еди Ведер ни го пружа како сеќавање за поводот за оваа песна, тој вели: „Си седам така со еден тип со потемен тен, и дојдоа цајкани, возејќи наоколу со своите моторцикли, обидувајќи се да изгледаат кул. И така дојдоа, право кон нас. Ме игнорираа мене и почнаа да го малтретираат него. Споредено со мене, човекот изгледаше како господин. Но, тие почнаа да го малтретираат него...“(1)

Ако малку се оддалечиме од расниот контекст на песната, можеме да ја поставиме следнава хипотеза: дали полициската бруталност има своја општествена предодреденост и во Македонија? Сметаме дека ова прашање е клучно за да се објаснат некои аспекти на протестите кои во Македонија се случуваа во јуни 2011 г.

Кога на случаите на полициска бруталност гледаме како на несреќни случки кои на луѓето им се случуваат по принципот на лоша лотарија, тогаш лесно е да се аргументира дека оваа појава може да биде сечиј проблем. Сепак, ограничениот број на граѓани што протестират на улиците укажува на тоа дека преовладува мислење, макар и несвесно, дека полициската бруталност не ги засега сите.

Поради ова, сакаме да аргументираме дека постојат фактори што определуваат дека полицијата ќе биде брутална во определени случаи. Тие случаи може да се препознаат, што значи дека таа бруталност не е случајна. Потоа, дека тие фактори се општествено конструирани, и во определени случаи општествено прифатени, а затоа и премолчани.

Да се вратиме за момент на Еди Ведер. Во неговото објаснување ќе видиме дека расната припадност го детерминира односoт кој полицијата го има кон граѓаните. Прашањето за раса не е референтно во Македонија, но нуди можност да ја префрлиме анализата кон слични општествени групи како што е класната припадност.

Во општество кое не се базира на јасни стандарди и владеење на право, односот на институциите кон поединецот е директно зависен од тоа кој е претставникот на институциите и во која средина и пред кои граѓани, тој/таа ја претставува институцијата односно државата. Првото се однесува на лицата кои се одговорни за вршење на службена должност. Второто се однесува на актуелизираниот или перцепираниот општествен капитал на граѓани или групи, коj што пак се базира на определена припадност, па дури и на перцепција за определена припадност.

Да го објасниме oвa со едноставен пример. На полицаецот му е лесно да стопира Југо на улица за да го казни ако возачот направил прекршок. Но, од друга страна, ако возилотo е скапо Бе-ем-ве, тогаш полицаецот ќе се запраша и „кој е тој што го вози тоа возило?“ Ова произведува слични појави и во други контексти и/или ситуации. Полициската пракса е различна во различни делови од еден урбан простор и различни делови од земјата. Дали ова тврдење е 100% точно(2) или не, не е толку важно, колку што е важна перцепцијата дека тоа е така.

За тоа дека перцепцијата игра клучна улога кога станува збор и за македонските протести против полициската бруталност говори и фактот што во првите денови на протестите, пред да се знаат вистинските факти за убиството, во јавноста и во медиумите се говореше дека човекот што го сторил тој чин е припадник на полициската единица „Алфи“. Ова не е случајно. Во општеството постои определена конструкција за тоа како се однесуваат токму овие полициски службеници. Таа конструкција се базира на искуството, а не е случајно што таквото „препознавање“ доаѓа од определена група на луѓе - пред сѐ студенти и млади луѓе, токму истите групи кои медиумите ги препознаа како учесници на протестите против полициската бруталност. Кажано со други зборови, полицијата е склона кон бруталност или друг вид на непочитувњае на законите, правилата и стандардите во оние средини каде што тоа се смета за дозволено. Ваквата конструкција на сфери или групи е препознаена не само од полициските работници, туку и до пошироката јавност, од медиумите и од политичарите.

Да одиме уште еден чекор понатаму. Перцепцијата за полицијата како брутален апарат во голема мера е зависна и од контекстот. Активноста на полицијата во населбите кои се означени како „проблематични“ остава различна слика отколку интервенциите во краевите кои ги замислуваме како помирни. Така на пример, медиумското известување на убиството на Мартин Нешковски, често го вклучуваше топонимското означување дека тоа се случило „на главниот плоштад“. Таквото означување ни овозможува, меѓу другото, и контекстуализација на случајот во компарација со други „места“ во градот. Во оваа смисла, инциденти во мирни краеви се настани на дисконтинуитет на мирот. Во спротивен случај тие се потврда на постоечкиот наратив. Преведено во перцепции, полициско возило кое патролира во мирно катче од градот се гледа како потврда на безбедноста, додека полициско присуство во проблематичен дел асоцира дека нешто непријатно се случило. Таквата дискурзивна хиерархизација на местата во градот и работата на полицијата, дава предност на полициската бруталност во посиромашните краеви во кои криминалот е на улица.

Дополнителна илустрација за овој аргумент даваат последните случувања од Лондон. Немирите избувнаа во Тотнам, можеби една од најпрепознатливите области од градот во која живее т.н. „ниска класа“ (the underclass). Последователното ширење на нередите се одвиваше токму според тој клуч -- области од Лондон со високо ниво на сиромаштија и невработеност. Тоа што бргу стана јасно е дека во тие краеви од градот, полицијата имала различна пракса и пристап кон граѓаните, со поголема доза на недоверба и бруталност.

Пошироката јавност во Обединетото кралство се чини дека се уште не може да прифати дека дел од причините за нередите се наоѓаат во нееднаквоста што ја продуцира системот. Но и покрај тоа, помеѓу политичките и интелектуалните кругови се повеќе се зборува за овој однос и се дебатира потребата од системско решение, а не полициска интервенција.

Мислиме дека токму овие аргументи даваат пошорок контекст на протестите во Македонија. Она што станува премолчано јавно знаење е дека сите ние сме свесни кога, каде и зошто се случува полициска бруталност, но бидејќи не се перцепираме себе си како дел од таа група или средина, сметаме дека тоа не нѐ засега и спремни сме да ја свртиме главата на друга страна. На крајот на денот, нашиот класен, етнички (и сличен) детерминиран светоглед го определува нашето однесување.

Досегашното одвивање на сите активности околу протестите против полициската бруталност во Македонија, можеби укажува на тоа дека јазот што произлегува од овој светоглед е голем. Тој постои и хоризонтално помеѓу врсниците (паролата „Станете од кафе“ совршено го илустрира ова) и вертикално помеѓу децата и родителите (за што како потврда служи употребата на паролата „Симнете се долу“).

Од друга страна, протестите до сега покажаа дека луѓето повеќе ја сметаат за проблем бруталноста одошто, на пример, кратењето на работничките права. Протестите што веќе неколку години по ред на 1ви мај ги организираат активисти и здруженија што се залагаат за поголеми работнички права привлекуваат 50-100 граѓани. Значи, очигледно е поместување во солидаризирањето помеѓу граѓаните во група која што го доживува некој проблем како заеднички.

Затоа, во врска со протестите прашањето што е клучно за пошироката јавност е дали полициската бруталност е и „твој“ проблем? Дали другите групи во општеството ќе ги прифатат за свои пораките кои ги артикулираа граѓаните што протестираа? Конечно, што е тоа што треба да се направи за да се премости овој јаз помеѓу различните општествеи групи?

Би било арогантно да се каже дека ги имаме одговорите на овие прашања. Сепак сметаме дека посочувањето на оваа класна предодреденост на полициската бруталност, но и протестите, придонесува кон ширењето на дебата и барањето на одговори. Најпосле, ако се согласиме дека полициската бруталност не е случајна тогаш напорите за нејзино надминување ќе можат да бидат насочени кон тоа што ја одредува. Со други зборови можеме да бараме подобрување на полициската работа и онаму каде што никој не очекува дека треба да има промена. Уште повеќе, ваквото разбирање на општествените активности може да послужи и за ширење на солидарноста за други прашања.

Од друга страна, ако грешиме во овие наши мисли, тогаш Македонија е многу посреќно место.

Белешки:
1 http://www.songfacts.com/detail.php?id=8823
2 Веројатно може да се пронајдат информации во билтените на МВР што ќе го потрекпат или отфрлат ова. Но, можеби како дополнителна илустрација можеме да го наведеме случајот за кој на Twitter пишуваше @vldmrk: http://www.twitlonger.com/show/bc74ap

Дополнето:The appearance of impropriety од Калина Зографска.

Страници