Честопати значењето на појавата на интернет се поистоветува со значењето на појавата на Гутенберговата печатница. Аргументацијата зад ова е едноставна: интернетот, како и печатницата, ги омоќува поединците и ја овозможува и забрзува ерозијата на општествените авторитети. Во времето на Гутенберг тоа била католичката црква. Денес тоа се државите.

Сепак, не толку видлива жичка ги поврзува Гутенберг, државите и интернет. Она што е технологија на пропаст за еден поредок, е технологија на раѓање на друг. Роберт Рајт во својата книга „Логиката на човечката судбина“ се осврнува на оваа идеја објаснувајќи дека печатницата мобилизирала и религиска и политичка непослушност. Како резултат фрагментација се случила во религискиот домен, но спротивен процес се случил на политичкиот пејсаж – и нациите-држави се родиле. Централизирањето на политичкиот авторитет во раниот 17 век е основна лекција во учебниците по меѓународно односи. Пред тоа, можеби можело да се каже дека сите луѓе имале еден бог, но немале еден владетел, или барем секако не имале само еден доволно долго. Политичкиот авторитет бил дисперзиран помеѓу кралеви, барони, грофови, витези итн. Сѐ додека не се појавила печатницата. Тогаш, за прв пат во човековата историја, се појавил инструмент за ефикасна комуникација кој можел да мобилизира широки групи на луѓе на основа на нивните сличности кои и понатаму ќе ги хармонизира, и тоа се случувало токму со првите испечатени весници – памфлети од Гутенберговата печатница. Како што вели Рајт, печатницата го засилила националното владеење со креирање на заедничка културна база на голема територија, стандардизирајќи ги обичаите, митологијата и пред сѐ јазикот.

Сега, каква врска има сето ова со интернет? Одоговорот на ова прашање доаѓа од советникот на Барак Обама за информациски и регулаторни прашања – Кас Санстајн. Тој смета дека мејнстрим медиумите (од кои нели голем дел се печатени) мораат да се натпреваруваат за внимание со секој блог, твит или фејсубк статус, додека токму ваквата диета на вести создава фрагментација на јавноста во делови кои не се изложени на туѓи гледишта и се слушаат само себе си. Цитиран во „Заробеници на облакот“ - одличен критички осврт на т.н. клауд-компјутинг – Санстајн вели дека кога општеството се фрагментира на ваков начин, различните групи ќе се поларизираат на таков начин што од нив може да се изроди екстремизам, и дури и омраза и насилство. Што е за право, фокусот на дискусијата на Санстајн е на лажните гласини што лесно и брзо се шират на интернет и како ти е може да ја ослабат ефективноста на владата и да го поткопаат нејзиниот легитимитет. Но, колку и добронамерно да звучи идејата на советникот на Обама за совладување на лажни гласини, не можеме а да не се сложиме дека владите честопати и со леснотија преминуваат од добронамерни идеи во злоупотреба на моќ. А спречувањето на еден говор, макар тој бил и целосно неверодостоен, е лизгава патека (која за волја на вистината е разодена на некои места во светот).

Накратко значи, и најсилната држава на светот, преку членови од нејзината администрација, смета дека интернетот е таква технологија што може до некоја мера да доведе до ерозија на авторитетот на државите. Како пример, се разбира, тука се настаните од Арапската пролет каде барем популарно се сметаше дека интернетот одигра клучна улога во делегитимирањето на тамошните влади и нивната подоцнежна смена.

Но, дали нации-држави можат да постојат без униформен гласник кој континуирано ќе го создава чувството на припадност кон поширока заедница, и дали интернет така фрагментирајќи ја јавноста може да го разгради сврзното ткиво на нациите-држави се прашања на кое што можеби нема да најдеме одговор. Од една страна поука може да се влече од католичкото свештенство во раниот 16 век кое сигурно не очекувало дека неколку листови хартија со критика на неговата доктрина набрзо ќе го прекине нивното вековно непредизвикано владение. Од друга страна, продирањето на клауд-компјутингот, носи ново (но и веќе видено) чувство на униформност. Како што велат авторите на погоре наведениот текст за облакот, интернет може да се спореди со градови држави или архипелаг на острови: податоците и содржината се распределени на различни сервери. Облакот е Бизмарковото обединување на Германија во кое порано различните политички ентитети се ставаат под централна влада. Тоа што ние воглавно доброволно му се предаваме на облакот, можеби значи дека ни се допаѓа чувството на припадност што тој, како и државите, го нуди. Тогаш можеби треба да имаме и сосема поинакво читање на идеите и иницијативите и на македонската влада за преземање активности на интернет.

Објавено на it.com.mk: Интернет е новиот Гутенберг е новиот интернет.

Дискусијата за ACTA се шири сѐ повеќе. Ми се чини дека до сега воглавно зборувавме за последиците до овој договор во однос на тоа што ќе му се случи на интернет и нам како корисници. Ако им успее на активистите да го одбранат интернетот во ЕУ, тогаш и ние во Македонија ќе бидеме ќар.

Ако го читате овој текст од IP адреса што доаѓа од Македонија тогаш не е чудно да мислите дека колку и да сте против донесувањето и спроведувањето на спорната ACTA, нема што многу да направите освен некако електронски да ги поддржите сомрежаните од остатокот од светот каде заканата од договорот е понепосредна. Но, ACTA може да биде и многу важен преседан во меѓународното право, во начинот на склучувањето на договорите. Затоа мислам дека би било корисно да се напише нешто повеќе за историјата на трговските договори.

Еден од најпознатите случаи е Уругвајската рунда на преговори која под капата на GATT (General Agreement on Tariffs and Trade) траеше од 1986 до 1994 и меѓу другото резултираше со TRIPS (Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights). Овој договор администриран од WTO (Светската трговска организација) е предводникот во меѓународното регулирање на прашањата поврзани со „интелектуална сопственост“. Но, идејата овде не е да ги дискутираме деталите во врска со овој договор, туку само да го погледаме времетраењето и опфатот на оваа рунда на преговори.

Во Уругвај, државите помеѓу себе преговараа осум години за да дојдат до некаков заеднички прифатлив договор. Ова е важно бидејќи во овие преговори беа вклучени многу земји, дури 123 – можеби сите од тој период, ја немам таа статистика. Јасно е дека земјите немаат иста моќ на преговарање, но ако ништо друго тогаш барем зборот на сите 123 е чуен на овие преговори.

ACTA од друга страна се преговараше едвај четири години, некаде од 2008 година. Во тие преговори вклучени се: САД, Канада, ЕУ, Швајцарија, Австралија, Мексико, Мароко, Нов Зеланд, Кореа и Сингапур. Не се вклучени Кина, Индија и Бразил. Сликата е самообјаснувачка. Ова е договор на земји со слични интереси. За контекст, потсетете се на приказната за Бразил и неговата одлука да не ги почитува патентите за лекови за СИДА. Интересите на земјите во развој и на растечките економии се различни од оние во т.н. Кантри-клуб на земји. Токму нивната заштитата е главната поента на ACTA. Никој овде не ги праша на пример земјите погодени со епидемија на СИДА дали ќе им одговара послободен проток на генерички лекови.

Трите главни грижи во врска со ACTA се можноста тој да биде имплементиран без ратификација од парламентите на земјите, да биде принудно наметнат над оние земји кои не учествувале во преговорите и да создаде услови приватни лица да бидат прогонувани без соодветна законска постапка. Но, тоа не е сѐ. Како што потсетува Жак Атали штом ќе биде донесен, ACTA може да избега од демократската контрола макар таа била само владите на овие неколку земји. Новоформираната ACTA комисија сама би го менувала текстот на договорот и би ги се грижела за негова примена.

Во сето ова, авторските права за нашите омилени холивудски блокбастери веројатно се второстепено прашање. Но, ако тие се доволен мотив да се приклучиме во битката, тогаш не треба многу двоумење. Да го цитирам Брус Стерлинг: „Можеби не сте заинтересирани за војната за дигитални права, но тоа не значи дека ја имате привилегијата да седите на трибините. Бидејќи другата страна е многу заинтересирана за вас.“

Текстот е објавен на it.com.mk: ACTA не е само за нас и Холивуд.

Се чини сите деновиве пишуваат на тема ACTA, па за овој текст да не биде повторување, се вртиме кон Ричард Сталман и неговиот пророчки есеј / расказ насловен „Право да читаш“.

Текстот е спекулативен увид во државно-корпоративната контрола над употребата на компјутерите. Напишан е во далечната 1997 година и до скоро беше сметан за „само уште едно парче научна фантастика“. Но, како што вели Вилијам Гибсон, реалноста е често пати почудна од она што и најлудата научна фантастика пробува да го предвиди.

Текстот е пренесен во целост подолу.

Право да читаш

(Од „Патот кон Тајхо“, колекција на текстови за предвесниците на Лунарната револуција, објавени во Луна Сити во 2096.)

За Ден Халберт, патот кон Тајхо започна на факултет - кога Лиза Ленц го замоли да ѝ го позајми неговиот компјутер. Нејзиниот беше расипан, и доколку не успееше да позајми друг, ќе паднеше на семестралните испити. Не се осмелуваше да праша никого освен Ден.

Ова му наметна дилема на Ден. Мораше да ѝ помогне - но доколку ѝ го позајмеше компјутерот, таа ќе можеше да ги прочита неговите книги. Покрај фактот што можеше да оди долги години во затвор доколку му дозволи на некој друг да ги прочита неговите книги, идејата сама по себе го шокираше. Како секој, уште од основно училиште беше научил дека позајмувањето на книги е валкано и погрешно - нешто што само пиратите би го направиле.

И немаше многу шанси да се спаси од СПА - службата за заштита на софтвер. На часот по софтвер, Ден научи дека секоја книга има надгледувач за авторски права кој ја известува службата за Централно лиценцирање за тоа кога, каде и од кој ја чита секоја книга. (Тие ги користеа овие информации за да ги фатат пиратските читатели, но исто така и за да ги продаваат информациите за личниот интерес на читателите на продавачите.) Следниот пат кога неговиот компјутер ќе биде вмрежен, Централно лиценцирање ќе дознае. Тој, како сопственик на компјутерот, ќе добие најстрога казна бидејќи не презел чекори за спречување на криминалното дело.

Секако, Лиза најверојатно немаше намера да ги чита неговите книги. Можеби компјутерот ѝ требаше само за да ја напише семинарската работа. Но, Ден знаеше дека таа доаѓа од семејство од средната класа и дека едвај ги покриваше трошоците за школувањето, а камо ли и оние за читањето книги. Можеби ќе успее да дипломира само доколку ги прочита неговите книги. Тој ја разбираше оваа ситуација: и тој самиот мораше да позајмува пари за да ги плати сите трудови на истражувачите кои ги читаше. (10% од тие плаќања беа наменети за авторите на тие трудови и бидејќи Ден целеше на академска кариера, се надеваше дека неговите трудови, доколку бидат доволно цитирани, ќе му донесат доволно пари за да го врати заемот.)

Подоцна Ден ќе научи дека постоеше време кога секој можеше да оди во библиотека и да чита весници, па дури и книги без да мора да плати. Постоеја независни учени луѓе кои читаа илјадници страници без да добијат владини грантови за користење на библиотека. Но во 1990-тите и комерцијалните и непрофитните издавачи почнаа да наплаќаат за пристап до содржината. До 2047 година библиотеките кои нудеа бесплатен јавен пристап до литература беа само далечно сеќавање.

Секако, постоеја начини да се заобиколи СПА и Централно лиценцирање и секако тие беа нелегални. Ден имаше соученик на часот за софтвер, Френк Мартучи, кој беше дошол до нелегална алатка за дебагирање, која ја користеше за да го излаже кодот на надгледувачот за авторски права кога читаше книги. Но, тој им кажа на многу пријатели за тоа и некој од нив го предаде на СПА за награда (студентите кои имаа долгови лесно беа намамувани во предавство). Во 2047, Френк беше во затвор, не за пиратско читање, туку за користење на дебагер.

Подоцна Ден ќе научи дека постоеше време кога секој можеше да има алатки за дебагирање. Дури постоеја бесплатни алатки кои можеа да се добијат од CD или преку Интернет. Но обичните корисници почнаа да ги користат за да ја заобиколат заштита за копирање и еден судија пресуди дека тоа станало основна употреба на тие алатки во праксата. Ова значеше дека тие се нелегални. Програмерите на тие дебагери беа испратени во затвор.

Секако, на програмерите сè уште им требаа алатки за дебагирање. Производителите на вакви алатки во 2047 дистрибуираа ограничен број на копии и тоа само на официјално лиценцирани програмери. Дебагерот кој Ден го користеше на часот по софтвер беше зад посебен огнен ѕид за да може да се користи само за време на часот.

Исто така беше возможно заштита да се заобиколи доколу се инсталира модифициран системски кернел. Ден подоцна ќе дознае за слободните кернели, дури и целосни слободни оперативни системи, кои постоеја околу крајот на векот. Но, овие не само што беа нелегални, како и дебагерите, туку и кога човек би имал таков оперативен систем не би можел да го инсталира без да ја знае администраторската лозинка на неговиот комјутер. А таа информација не ја кажуват ни ФБИ ни корисничката поддршка на Мајкрософт.

Ден заклучи дека просто не може да ѝ го позајми копјутерот на Лиза. Но, бидејќи ја сакаше, не можеше да одбие да ѝ помогне. Секоја можност да разговара со неа го исполнуваше со блаженство. И тоа што таа одбра да го праша него за помош, можеби значеше дека и таа го сака него.

Ден ја разреши дилемата правејќи нешто уште помалку замисливо. Ѝ го позајми компјутерот и ѝ ја кажа својата лозинка. Вака, ако Лиза ги чита неговите книги, Централно лиценцирање ќе мисли дека тој ги чита. Ова сè уште беше криминал, но СПА не може автоматски да дознае за тоа. Може да дознае само доколку Лиза го издаде.

Секако, доколку училиштето дозне дека тој ѝ ја кажал лозинката на Лиза, тоа ќе биде крај за нивното образование, без разлика на тоа за што точно Лиза ја користела лозинката. Политиката на училиштето беше дека секое пореметување на надгледувањето на употребата на компјутери од страна на студентите е основа за дисциплинарни мерки. Не беше важно дали си направил нешто лошо. Прекршокот ја оневозможуваше администрацијата да те проверува. Тие претпоставуваат дека правиш нешто забрането и не им треба да знаат што е тоа.

Вообичаено студентите не беа бркани заради ова, барем не директно. Наместо тоа им беше забрануван пристапот до училишниот компјутерски систем, што значеше дека на крај нема да положат ниту еден од нивните испити.

Подоцна Ден ќе научи дека ваквата политика на универзитетите започна 1980-тите, кога студентите во голем број почнаа да користат компјутери. Претходно, универзитетите имаа поинаков пристап кон дисциплината: ги казнуваа активностите кои беа штетни, а не оние кои само покренуваа сомнеж.

Лиза не го пријави Ден во СПА. Неговата одлука да ѝ помогне водеше до нивниот брак и исто така ги натера да се запрашаат за тоа што беа учени за пиратството како деца. Парот почна да чита за историјата на авторските права, за Советскиот Сојуз и неговите ограничување за копирање и дури и оригиналниот устав на САД. Се преселија во Луна, каде најдоа други, кои исто како нив избегале далеку од долгата рака на СПА. Кога востанието Тајхо започна во 2062, универзалното право да се чита набрзо стана една од неговите основни цели.

Текстот е објавен на it.com.mk: Право да читаш.

Ова е првиот наслов на кој помислив кога прочитав дека од 1 јануари 2012 делата на Џејмс Џојс влегуваат во јавниот домен во ЕУ. За оние кои не знаат Џојс се смета за „родоначелник и втемелувач на модерниот прозен и експериментален пристап“ [според Википедија на Македонски]. Насловот не е случаен. Една исто така голема авторка Џејн Остин, чии дела од поодамна се наоѓаат во јавниот домен, има добиено проширувања и преработки со зомбијата како централна тема. Книгата се вика „Гордост и предрасуди и зомбија“ и настрана од поволните критики што ги има добиено, ова дело претставува еден од светлечките примери за тоа што може да се прави кога културата е слободна. Уште еднаш, по кој знае кој пат, познатиот рефрен на Лоренс Лесиг: „Креативноста секогаш се надоградува на минатото“ - совршено го сумира овој уметнички потфат, како и можностите што стојат пред нас.

Но, љубителите на проза со зомбија не се единствените што се радуваат на оваа вест. Според текст од American University единствениот наследник на имотот на Џојс, неговиот внук Стефен Џојс, будно и жестоко ги бранел правата од делата на Џојс, дејствувајќи против јавноста што сакала да го слави големиот писател и против академската заедница за која делата на Џојс се од големо значење.

Така оваа година за прв пат на 16 јуни, на Блумсдеј – денот кога се случува „Улис“ и денот кога светот го слави Џејмс Џојс, тие прослави нема да бидат модерирани од страна на режимот на авторски права.

Радоста сепак ја нема во целиот свет. На многу од книгите на Џојс авторските права остануваат да важат во САД уште најмалку десетина години. Делата на Џејмс Џојс не се единствената жртва на проширувањето на режимот на авторски права во САД. Како што објави Центарот за проучување на јавниот домен, ако законот за авторски права останеше во формата од 1976 година на 1 јануари 2012 на јавниот домен ќе му се приклучеа: „Враќањето на кралот“ од Толкин, „Крадци на тела“ од Џек Фини, два од трите главни филмови на Џејмс Дин - „Источно од рајот“ и „Бунтовник без причина“ и уште дузина други култни дела.

Додека ја чекаме „Улис и зомбија“ преземањето од интернет на „Улис“ и другите дела на Џејмс Џојс е слободно – периодот од живот + 70 важи и во Македонија. Повелете на проектот Гутенберг.

Текстот е објавен на it.com.mk: Улис и зомбија.

На 3-ти јануари 2011 го напишав отворениот повик за хакери. Една година подоцна има неколку работи од нашево опкружување на кои вреди да се потсетиме, што луѓето кои игриво ги проучуваат системите што другите ги земаат здраво за готово ги направија:

1. Во 2011 во Македонија се одржаа четири НСНД настани – во Куманово, Штип, Охрид и Струмица. НСНД е името на локалните и регионални хакерски средби на кои ништо не се случува, но се разменува знаење и вештини за разни технологии и понекогаш за општествени прашања. Настаниве не се спектакуларни, но нивната цел е пред се да ги зближуваат луѓето со слични интереси. Мене ми се чини дека во тоа успеваат целосно.

2. Скопскиот хаклаб КИКА успеа да преживее уште една година и едно селење. Барем за сега хаклабот осанува главното сврталиште на луѓето кои сакаат да се идентификуваат со горниот опис.

3. Посебно ми е мило што во и околу хаклабот свое место си најдоа и повеќе девојки. Програмата GNOME Women Outreach фати здрав корен во нашата заедница и веќе има две девојки кои учестувале или учестуваат во проектот. Ова може да биде темел за уште поголеми хакерски активности и женско вклучување во што инаку често се смета за „машки работи“.

4. Започнавме емисија на Канал 103 што се бави со прашањата за авторски права, дигитални слободи, интернет, цензура, граѓански права и што не, прашања со кои се занимаваат и хакерите што ги познаваме и со кои соработуваме и се дружиме во регионот, но и пошироко.

5. Ја направивме и претставивме 3D led коцката. Нема што да се пишува. Погледајте го видеото. :-)

6. Последно на списокот, но никако најмалку важно ја напишавме и предадовме на Владата на Р. Македонија, Националната политика за слободен софтвер, документ кој ако биде прифатен, усвоен и применет може да има големо влијание на тоа како државата комуницира со граѓаните и компаниите во дигитална форма и да обезбеди поголема транспарентност во нејзиното работење.

Овој список никако не е комплетен. Ова се само неколку работи кои се највидливи, но уште многу работи се случија изминатава година што ми даваат надеж да мислам дека хакерската заедница во Македонија расте и си го наоѓа своето место. Бројката сѐ уште не е толку голема, можеби дваесет или триесет луѓе, но хакерскиот дух се шири и сите сме заслужни за тоа.

Happy Hacking!

Текстот е објавен на it.com.mk: Хакерската заедница во 2011.

Во јули оваа година Арон Шварц, еден од основачите на reddit и познат активист од САД, беше уапсен под сомнеж за кражба на податоци – околу четири милиони научни текстови од мрежата на JSTOR. Случајот сѐ уште не е разрешен и Шварц, ако биде пронајден за виновен, се соочува со казна затвор до 35 години, а JSTOR одлучи да дозволи пристап до дел од научните трудови тврдејќи дека тоа секако им бил планот, а овој инцидент само го забрзал неговото остварување.

Ако сте студент, тогаш сигурно ќе се запрашате зошто на Вашиот универзитет немате пристап до академски журнали? Не знам дали нешто е променето од кога јас бев редовен на УКИМ, но знам дека кревавме раменици кога на студиските посети во странство нѐ прашуваа кои ресурси ги користиме за истражување. Причините за недостигот на пристап до журналите најчесто се финансиски. Потребни се многу пари за пристап до соодветни бази.

Се разбира денес интернет ги прави работите многу полесни. Малку Google магија и можете да дојдете до многу содржини, легално или не, за да напишете академски текст по сите нишани. Патем, одлично упатсво за ова е достапно на блогот на Анастас Вангели. Но, покрај овие индивидуални решенија, две важни иницијативи го отвораат полето на достапност на научните истражувања. Една е иницијативата за „отворен пристап“ чија цел е создавање и уредување на журнали до кои пристапот ќе биде отворен. Претставници на оваа иницијатива има и во Македонија.

Втората, што се обзнани деновиве, и тоа скоро истовремено во САД и во Обединетото кралство, е иницијативата за слободен пристап до научните публикации што се направени со помош на државните фондови или ако сакате парите на граѓаните.

И додека ова се добри вести за многу луѓе, секако многу повеќе од популациите на двете држави, се разбира ќе има и жртви. Индустријата на издавачи на научни трудови ќе го прими најголемиот удар и можеби многу од тие компании ќе престанат да постојат. Но, ми се чини не треба да бидеме премногу изненадени. Интернет менува многу издавачки индустрии, па зошто не и таа што се бави со научни трудови... Како што вели Дана Бојд: „Индустријата на издавачи нудеше услуга. Порано се грижеше знаењето да биде споделено колку што е можно пошироко... Денес таа работи како чувар, водена повеќе од профит отколку од желбата да сподели информации.“

Науката секогаш била за широко споделување и по обем и по опфат. Интернет е тука да ни помогне во тоа. Да се надеваме дека и македонските научни трудови финансирани од даночните пари ќе го следат патот што го отвараат научниците во САД и Обединетото кралство.

Текстот е објавен на it.com.mk: Истражувањата поддржани од даноци треба да се слободно достапни.

Трети декември е датумот кога се одржува годишниот хакатон за отворени податоци. Во основа ова е еднодневен настан што се одржува во разни градови во светот на кој хакерите се собираат со цел да создадат апликации и презентации од отворени јавни податоци. Последново се однесува на податоци кои ги прибрале различни државни служби (како на пример Завод за статстика) и кои се јавно достапни, да речеме на интернет, во формати кои овозможуваат лесно манипулирање со нив.

До сега движењето за отворени податоци има создадено неколку корисни апликации: OpenSpending со која може да се визуелизираат буџетите на локалните или државните власти, Mapit кој служи за мапирање на поштенски броеви и административни области и Open311Api кој е отворен стандард за следење на транспарентност, ефикасност и отчетност во градовите. Сигурно има и други алатки. Ова се само првите три набројани на OpenDataDay.org.

Оваа година хакатонот за отворени податоци случајно доаѓа по објавениот цртеж на Рандал Мунро, авторот на XKCD, насловен „Пари“. Иако направен помалку или повеќе шегаџиски, а секако во стилот на познатиот стрип, цртежот ги наведува сите изводи што се искористени за да се направи оваа визуелизација. Несомнено ова е уште еден добар пример за тоа што можат граѓаните да прават со јавно достапни податоци. Можеме само да шпекулираме дека сето ова е очекуван ефект од чекорот на администрацијата на Барак Обама да го стартува Data.gov и да ги направи податоците што ги собира извршната власт на САД достапни за граѓаните. Овој чекор го следеа и други земји на OECD.

Ова не е само прашање на хакерско зезање. Оправданоста на јавниот достап до државно-собраните податоци може да се објасни на повеќе начини: ако граѓаните веќе еднаш платиле за собирањето на податоците (преку даноци), тогаш сите податоци собрани на таков начин треба да бидат достапни за користење без надоместок; или, податоците што ги собираат државните институции треба да бидат достапни на увид за граѓаните да бидат поинформирани и полесно да можат да се вклучат во јавната дебата што демократските системи ја бараат; или преку увидот во податоците прибрани од државата, граѓаните можат да остварат подобра контрола над институциите на системот.

Македонските иницијативи од ваков тип се бледи. На почетокот на годинава @budgetmk твиташе информации од Буџетот на Р. Македонија за 2011 г. Во 2010 година на youtube се појави видео што ги презентира податоците за сообраќајни несреќи објавени од МВР наспорти кампањата што ја презентираше Владата на РМ за користењето на дрога и безбедноста во сообраќајот.

Дали знаете за други вакви примери во земјава? Дали има отворен извор на јавни податоци во Македонија или пак апликации изградени околу податоци кои што државата ги направила јавно достапни? Бидејќи нема овој трети декември да правиме хакатон, можеме барем да ја истражиме состојбата со отворените податоци во Македонија.

Текстот е објавен на it.com.mk: Играјќи си со јавните податоци.

Денес презедов музика од интернет. Го сторив тоа законски, бидејќи делото е ставено на интернет од страна на издавачот и е слободно за преземање. Но, таквата негова одлука и воопшто достапноста на делото сама по себе, не беа доволни за јас да искликам од конечниот zip.

Со оглед на ограниченото внимание што може да се посвети, а имајќи го предвид огромното количество на податоци, музика или филм, достапни законски или не, самото објавување на интернет, па дури и кога е од страна на тој што е овластен да го направи тоа, не значи речиси ништо. Додајте ја кон ова и заситеноста од информации (кај корисниците или потрошувачите) и инхерентната недоверба кон претприемачите (ако може така да се рече и за оние кои се изавачи на музика) затоа што тие прават сѐ за да го продадат своето без разлика колку е добро, дали воопшто објавувањето на интернет само по себе има некакво значење за тоа дали и како производот ќе помине кај публиката? [Се разбира, под претпоставка дека не сте Radiohead или некој друг етаблиран бренд.]

Би рекол не.

Објавата за најновото EP на скопксиот бенд Д Џон се појави на Twitter на 15 ноември, веројатно истиот ден на Facebook и можеби на други места. Тоа значи дека четири дена бев целосно запознаен со постоењето на ова ново музичко издание. [Колку е тоа во интернет време?] Ако некој ме прашаше, можев да речам: „Да знам дека имаат нов албум“. Но, во ниеден момент не помислив на тоа да го преземам албумот. Она што конечно го насочи мојот Firefox кон веб страницата на издавачот, беа овие неколку твитови од @lenkha:

Случкава ќе беше само уште една mp3 приказна, ако не се поклопеше со последното поглавје од „A Visit From The Goon Squad“, одличната книга на Џенивер Иган. Еден од главните ликови, чиј животен пат во музичкиот бизнис го следиме од првата до последната страница, е музички продуцент кој се искачил од дното до врвот, и потоа надолу за во последните неколку страници да го има последниот триумф. Сместено некаде во блиската иднина, последното поглавје го раскажува најновиот потфат на Бени Салазар кој од својот стар (музички) пријател од детството сака да направи ѕвезда. Но, многу нешта се сменети од денешното, како што тој го нарекува, post-piracy време. Она што е најочигледно е сеприсутноста на технологијата – некој вид на шесто сетило е достапен за сите и сите и го користат. Токму овој уред, Twitter-от на иднината ако сакате, му помага на Алекс (еден од помошниците на Бени) да го организира концертот на музичката ѕвезда во раѓање, да направи промоција преку word of mouth, да ги најде (и плати) вистинските луѓе кои што можат да го рашират муабетот така што тоа нема да изгледа како некоја PR капмања (иако сите насетуваат дека е), за инаку непознат артист. Резултатот е исполент концерт, бесплатен се разбира, кој што останува во сеќавање на сите гости. Музички и бизнис успех.

Не сакам да ја растегнувам споредбава премногу, бидејќи не верувам дека било каков PR план се крие во овие неколку твита на @lenkha. Но, верувам дека оваа мала случка со албумот на Д Џон ни дава шанса да ѕирнеме во некоја можна иднина. Интернет, покрај другите работи, е објави-и-исчезни платформа. Тоа не е лошо. Но, ако сакате да продавате нешто за нашето внимание, тоа никако не е доволно.

Ова е прв пат да сум на конференција „зад линиите на непријателот“. По сите конференции за корисници, хакери и активисти, ова е мојата прва конференција за корпорации.

Ако има една реченица која може да го опише настанот во Софија, тогаш тоа е дека [за големиот бизнис] просечниот корисник [на интернет] е потрошувач. Тоа е мантрата што одекнуваше, и разбирливо, бидејќи тоа пред сѐ беше настан од компании за компании. Facebook, Google, Yahoo, Microsoft и други дојдоа да ги потсетат подзаспаните претприемачи од (југо)-источниот дел од Европа дека на интернет има пари што чекаат да бидат заработени. Ова не е ништо ново. Компаниите постојат за да прават пари. Сепак интересно беше да се чујат, макар и повторени, овие зборови од некои од највисоките преставници во Европа на големците од САД.

Не го пишувам ова значи за да го спорам, на пример, Facebook во неговото стојалиште дека сака да владее со интернет и има потенцијален пазар од 800 милиони потрошувачи или слично.

Но, ќе го спорам излагањето на Пламен Русев [и веројатно многумина како него], кои што во ова сакаат да маскираат моќ на/за луѓето, влијание во општеството или некој друг привлечен buzzword за возбудување на дигиталните маси.

Не дека Facebook (и таквите како него) не може да биде корисна алатка [дури и ако не сте претприемач], но секое идеализирање ја искривува сликата. Само во последниве месец дена Google ја даде електронската пошта на еден активист на американските власти без соодветен налог, a Facebook избираша профили на lgbtq луѓе (на холандски). Веројатно нема посебна потреба да ги спомнувам претходните случувања со Wikileaks (хостинг на Amazon и Twitter профилите на активистите).

Па кога следниот пат ќе помислите дека го менувате светот like по like, потсетете се дека на крајот, и во просек, вие се уште еден [потенцијален] потрошувач. Големите интернет бизниси го прават тоа со нас. Од корисник, во потрошувач, во потрошувачко добро.