Губењето на приватноста на читањето, пишувањето и собирањето (или дружењето) ги загрозува основните човекови права, кои, макар и неволно, се вградени во уставите на голем број на земји.

Кога на крајот на 2012 година Нова Македонија побара од мене да ги кажам моите очекувања за (животот на) Интернет во 2013 година, напишав дека не очекувам ништо различно од досегашните случувања:

„Во 2013 во светски рамки веројатно е да се очекува да се појават нови предлози, закони, договори кои ќе се обидат да спроведат слични решенија како веќе споменатите (ACTA, SOPA, PIPA) по веќе добро разработената пракса на „преместување на форумите“ - ако нешто не може да се изгласа во САД или договори во ЕУ ќе се договара во СТО, или пак ќе се предложи преку некоја друга организација, а потоа ќе се промовира како меѓународен стандард итн. За очекување е светската јавност да реагира на ваквите случувања како и до сега и веројатно ние од овде, ако ништо друго, ќе ја понудиме нашата принципиелна поддршка за зачувување на слободата на користење на технологии и пристап до Интернет.“

Но, не требаше да помине многу време за моите очекувања да зазвучат на посакуван оптимистички исход. Веќе во март, Citizen Lab од универзитетот во Торонто ги откри новите инсталации на FinFisher меѓу кои сега се наоѓаше и Македонија. Во мај Едвард Сноуден и Глен Гринвалд со Гардијан открија дека живееме во свет на сеприсутен и постојан надзор.Трговските договори наеднаш заличија на ситни проблеми.

Нема што многу да се напише за надзорот на Интернет, а веќе да не сте го прочитале на друго место. Но, да повториме: Американската агенција НСА заедно со агенциите на некои американски сојузници и во соработка (некаде присилна, некаде доброволна) со компаниите од Силиконската долина правела масивен и масовен надзор на комуникациите не Интернет: собирала мета-податоци, имала пристап до сервисите за електронска пошта, до мобилните телекомонукации, се обидувала да ги ослабне системите за енкрипција... Ова било возможно поради законите што во САД се стапени на сила по 9/11. Исто така, било возможно и поради ефтините технологии за надзор, ефтиниот достап до терабајти и терабајти и терабајти дискови за складирање на податоци. Можеби треба да напишеме збор повеќе за FinFisher, софтверот за кој Владата на РМ ниту потврди ни демантираше дека го има купено, но не постојат никакви официјални информации за инсталацијата на овој софтвер. На крајот на краиштата – ако тој софтвер не го купило МВР, тогаш тие треба да истражат кој тоа го сторил на нашата територија.

Но, сега веќе си мислите: „Не ме засега ова мене. Јас ништо не сум згрешил“. Вообичаениот тест на овој коментар е: „Да, секако, може да ми ја дадеш твојата лозинка за Facebook?“. Се разбира, никој не го положува овој тест.

Да се вратиме на надзорот. Што значи тоа кога ќе кажеме сеприсутен и постојан надзор? Во своите предавања за авторските права Лоренс Лесиг често го истакнува развојот на законот за авторски права од закон кој регулирал една индустрија во закон кој нѐ регулира сите нас. На неговите почетоци законот имал за цел да го регулира копирањето, умножувањето на книгите. Но, на Интернет секој клик е копирање, потенцира Лесиг. Додека го читате овој текст копија него се прави во кешот на прелистувачот што го користите. Законот и технологијата се мешаат на таков начин што секоја наша интеракција со авторското дело на интернет претставува кршење на некоја законска одредба. Истото се случува со надзорот. Пред дигиталната технологија надозорот на луѓето бил строго регулиран од физичките можности дури и онаму каде законите биле суспендирани. Најстрашната држава на надзор на 20-тиот век, Источна Германија, не можела да ги следи сите свои граѓани дури и да сакала тоа да го прави. Едноставно немало толку агенти за следење или немало толку службеници што можеле да ги читаат сите писма или немало технички можности да се прислушкуваат повеќе телефони одеднаш. Тогаш, законите за надзор, дури и онаму каде што биле злоупотребувани, биле таргетирани. Едноставно тоа бил надзор што не бил сеприсутен и не бил постојан.

Денес тоа повеќе не е така. Надзорот е насочен кон серверите на големите компании кои ги чуваат нашите податоци. Полесно е да се ископира сѐ отколку да се копа за деталите. Спакувани така на некои дискови во хангарите на агенциите нашите податоци ќе го дочекаат моментот кога доволно брз компјутер ќе може да ги обработи, ако претходно, се разбира, некој клучен збор не ги бутне понапред во редот. Во годините што следат ќе мораме да направиме многу за да излеземе од оваа ситуација. Но, прво мора да се сложиме дека оваа ситуација е погрешна, опасна и штетна. Потоа, техничките детали се лесни.

Сара Кендзиор во својата колумна на Ал-Џезира слика интересна слика за тоа што споделуваме на Интернет. Ниту еден наш профил не е целосна слика на нашата личност. Колку што споделуваме, толку и криеме, испуштаме или претеруваме. Најголемата опасност, вели таа, не е прибирањето туку интерпретирањето на податоците. Нашето одбрано, само-цензурирано и комплицирано изразување не е комплетната слика за нашата личност. Сепак, тоа е единствената слика што може да се изведе од податоците што се собрани:

„Најголемта опасност од надзорот на Интернет не е дека тие нѐ знаат, туку дека тие мислат дека нѐ знаат, и дека ние сме заложници на нивната интерпретација. Тие ќе шпионираат сѐ додека „нешто“ не се случи и тоа што ние наивно си го нарекуваме „живот“ ќе биде фрлено назад како докази.“

Вообичаената дискусија нѐ тера да заклучиме дека поради овие причини потребна е заштита на податоците. Но, Џејкоб Апелбаум објаснува дека дискусијата за заштита на податоците е погрешна. Тоа за што треба да зборуваме е заштита на луѓето, затоа што луѓето – ние, а не податоците, сме загрозени од надзорот. Губењето на приватноста, вели Апелбаум, всушност е губење на слободата, затоа што слободата подразбира ние да можеме да носиме одлуки во нашиот личен и приватен свет, свет кој што не треба да биде отворен на надворешни актери.

Губењето на приватноста на читањето, пишувањето и собирањето (или дружењето) ги загрозува основните човекови права, кои, макар и неволно, се вградени во уставите на голем број на земји. Сѐ додека не се договориме дека основните човекови права повеќе не се важни за нас, ние мораме да сториме сѐ за да ги заштитиме. Мора да се погрижиме дека на Интернет ќе можеме да имаме приватниот и личен простор во кој се развива нашата личност, нашите способности и мисли, и кој ќе ни служи за да ги одржуваме врските со нашите блиски без страв од надзор од држави или корпорации. Ова е нешто за кое што мораме да се согласиме.

Потоа, само останува лесниот дел. Мораме да им помогнеме на инжинерите и правнците да го направат она што треба да се направи за надзорот да ги изгуби епитетите сеприсутен и постојан. Се надевам сме чекор поблизу до согласност.

Среќни празници.

Оригинално објавено на РСЕ: http://www.makdenes.org/content/article/25212002.html

1. „На влекачите им било тешко отсекогаш.“

Твитав за ова и ми се чини дека е добро место да се почне овој новогодишен преглед на книги со The Power of Myth: книгата и тв серијата со Џозеф Кембел и Бил Мојерс ја покриваат основата на митологијата и некои нејзини современи импликации. Лесно е напишана и е одличен вовед за секој лаик во темата. Реков дека доживеав интелектуален оргазам кога го читав делот во кој што се објаснува „најдобрата книга што никој не ја прочитал“ — Финеганс Вејк на Џејмс Џојс. Видете го ако сакате овде. Исто така, во книгава беше и најдобриот цитат за новинарите и новинарството што го најдов оваа година (а новинарството е тема на постојан интерес):

Moyers: Then Along comes the journalist who has a license to explain things he doesn’t understand.

Campbell: That is not only a license but something that is put upon him — he has an obligation to educate himself in public.

2. „Општествената атмосфера е бремена со можност.“

Coding Freedom на Габриела Колман според многумина е најдобрата книга што ги истражува хакерите, нивните заедници, нивните мотиви и верувања. Исто така е добра почетна точка за некој што сака да се запознае со оваа тема или пак сака посериозно да ја проучува. Можеби централниот придонес на книгата е врамувањето на идејата за „политичкиот агностицизам“ или „тесно дефинираната политика“ на слободниот софтвер со јазикот на политичката филозофија.

Објавена е во духот на слободниот софтвер (под лиценца на CreativeCommons) и можете легално да си ја симнете.

3. „Никогаш не ја потценувајте моќта на Твитер и Фотошоп во рацете на луѓе мотивирани од предрасуди“

Потоа тука се и двете книги на Евгени Морозов: The Net Delusion и To Save Everything, Click Here. Прочитајте ги. Доаѓат како ладен туш после опиеност од моќите на Интернет(от). Морозов се смета за еден од ретките (ако не и единствен) глас на критика на идеите за „интернет слобода“ како што ги промовираат Западните влади и генерално на духот и мотивите на Силиконската долина. Тој исто така ги врзува своите аргументи во политичката филозофија и политичката економија. (За брз поглед на неговите ставови видете го op-ed-от што го напиша за FT пред неколку дена.)

3.1. Од истиот шешир тука се и Consent of The Networked, We Are Anonymous и The Geek Manifesto, три книги кои ги разлистав, но тогаш не ми се чинеа како доволно интересни за да ги прочитам.

4. „Пазарот нема единствена природна и нужно законска и институционална форма. Тој е историска еволуција и политички избор.“

Ако сакате да добиете различно мислење за Бувљакот под Кале, старо купујем и другите градски појави на неформалната економија тогаш морате да ја прочитате Stealth of Nations на Роберт Њурит. Книгата е истражуање на неформалните пазари од огромен обем — Сао Паоло, Лагос, но и Лос Анџелес. Можно е после книгата да не сакате да купите ништо повеќе од Zara. Можно е да решите да почнете свој бизнис. Лекцијата за носење од книгава е дека на пазарот, таков каков што е, сите услови и фактори се дел од играта: корупција — само уште еден трошок. Нашето наследство од државата на благосостојба не ни дава така лесно да го проголтаме ова.

5. „Скротумот е како резервен фрижидер во гаражата во кој што чувате само пиво. Ако имате резервен фрижидер, тогаш веројатно сте некој што очекува забава да се случи во секој момент.“

Доста со политичка економија. Ако сте за лежерно, провокативно четиво овие празници земете ја Sex at Dawn. Книгата на Кристофер Рајан и Сесилда Џета се обидува да ги разоткрие митовите за човековата сексуалност, моногамијата и разможувањето. Црпи примери од историјата човештвото и сегашноста на некои наши роднини. Контроверзна е. Веќе доби rebuttal со Sex at Dusk. Многу други научници велат дека научни наоди се жртвувани за таа да изгледа така пикантно како што е напишана. Се чита во еден здив.

6. „Како што вели еден пријател, често има нешто во преводот што не може да се долови во оригиналот.“

Distrust That Particular Flavor — збирката non-fiction текстови на Вилијам Гибсон. Прочитајте ја.

7. Со Kindle се чита послено од англиски. Но, читнав неколку (млади) македонски автори и на хартија. Ана Голејшка, Дарко Лешоски, Мане Манушев, Живко Грозданоски и Ненад Јолдески (имаат ли твитер?).

Не сум доволно вешт за да кажам некаква сериозна препорака за книгиве. Можам да кажам дека во секоја имаше делчиња што ми се допаднаа и на кои понекогаш се навраќам и делчиња кои што не ми се допаднаа.

Кои се вашите препораки?

Минатава недела читав некои текстови и налетав на организација што се вика Dream 9. Организацијата е од САД и е место каде што се организираат млади имигранти во САД кои се донесени таму без своја воља, како деца, но кои сега мора да се соочуваат со проблемите на немање документи и слично:

Consider the DREAM activists, who are seeking a path to citizenship for the millions of undocumented young people brought to the US by their parents when they were children. Many DREAMers didn’t realize they were undocumented until they applied to college and discovered they would need to pay unaffordable out of state tuition. DREAMers have become a rallying point for immigrant rights in the US because they didn’t choose to immigrate to the US, and because they’ve been assimilated by being educated in American high schools.

извор: http://dmlcentral.net/blog/ethan-zuckerman/new-media-new-civics-bellweth...

Пробајте да ја пренесете оваа ситуација дома. Многу генерации деца се донесени во Македонија, во оваа ситуација на сиромаштија, кршење на човекови права, безработица, дискриминација… без своја воља. Нашите родители се одговорни за тоа. Вистина некои се со поголема, а некои со помала одговорност — но тоа и не е некоја утеха.

Но, зошто да не побараме од ЕУ да нѐ прими нас?

СОНеу организацијата на младите од Македонија кои немаат ништо со срањето во кое се доведени.

Зошто менувањето на дневниот ред на собраниската седница за буџет нема врска со заштитата на здравјето на граѓаните на РМ

Колкумина знаат дека излегувањето со валкани гуми од градилиште е казнив прекршок? Ове е дел од некои последни измени што деновиве излегоа во Службен весник на РМ во некој закон чие што име не го запамтив. Овој закон е само дел од „зеленото“ законодавство на Македонија. Веројатно има купче закони што регулираат различни аспекти на заштита на животната средина и пропишуваат казни за прекршоци кои јавноста воглавно не ги знае. Таков е и Законот за квалитетот на амбиентниот воздух.

Да, го имаме тој закон. Можете да го ѕирнете. Има некои казни таму за некои прекршоци… сите вообичаени нешта што треба некој закон да ги содржи. Можеби и бил дополнуван и со европско знаменце. Со други зборови, пратениците (или нивните партиски шефови во краен случај) во собранието кажале сѐ што имале да кажат во врска со ова прашање. И кажувале низ подолг временски период, законот е од 2004 г. и дополнуван е 5-6 пати.

Со оглед на тоа дека загадувањето на главниот град не е нешто ново, пратениците од двете страни можеле да интервенираат и кога биле на власт и кога биле во опозиција. Но, ова е шупачки аргумент: „Кај бевте 2005-тата…?“. А каде сме 2013-тата? Во 2012 Градот Скопје излезе во медиумите со истите препораки за седење дома и невозење кола кога беше најголемото загадување. Всушност од 2012 до 2013 (цели 12 месеци) возможно било да се поднесе дополнување на законот, да се врши притисок врз сите „зелени“ институции на Републиката и конечно — да се предложат амандмани во буџетот кои ќе бидат наменети за надминување на последиците од овој проблем (ако веќе причините не може да се отстранат).

Ништо од ова не е направено. Не дека проверив, но ги гледам насловите на вестите и никаде не видов: „ние предлагавме, ама ВМРО нѐ одби“. Единствено нешто што може да се заклучи е дека естаблишментот пак си спиел, пак е изненаден, пак е штурецот од онаа приказната со штурецот и мравката.

Но, тоа не е сѐ. Како што нѐ потсетува Жижек: ако некој лаже и мами, тоа не треба да нѐ залаже — редно е да се каже дека тој е лажго и измамник. И тоа се тие луѓе од естаблишментот — политчки, бизнис, академски: тие се лажговци и измамници и денес сакаат со уште еден спин да ни го одвлечат вниманието: сакаме да го ставиме воздухот на дневен ред — ама режимот не ни дава. Брат, ебете се.

Не — за да го истакнувам очигледното: дека воздухот (како и многу други работи на заедничкиот живот на граѓаните на РМ) треба да биде секој ден на ебаниот дневен ред. Туку, за да потсетам дека денес со ова одбивате да ја работите (пак!) работата за буџетот (кој иако не толку важен како и воздухот) ќе одреди многу од тоа што ќе правиме во шупкава од земја, макар тоа и го правеле со дробови полни pm2.5 честички.

Но, ајде, дури и да успеевте да ја бутнете точката на дневен ред: што потоа? Ќе речевте дека дишеме ѓубре? Дека пред 7 години воздухот не бил толку загаден? Што? Што воопшто може да се рече и да се противречи на таа тема? Не дека не е потребна дебата, но навистина од говорница, со реплики, со тропање и глупирање? Можно ли е некоја група на луѓе да е толку кусогледа? Ако можете на ист начин да си ги качувате платите и да си ги простувате казните, па некои други усерувања од земјава да не ве допираат, ваљда не сте тотални идиоти и гледате дека сепак — го дишете истиот воздух и со најугнетуваниот работник во македонските sweatshops.

Затоа да кажеме кратко (и гласно кој колку може): дебатата за воздухот на собраниската седница за буџет е дување пепел в очи на тие пар или неколку луѓе што останаа да следат што се случува со мизерните животи на сите нас. Треба да гризете во собрание за да се прикажа каков-таков отпор кон уште еден глупо-крадлив буџет. А за воздухот, вашето министерство за животна средина во сенка треба да штанца пријави до надлежни органи секој ден, а вашите бизнисмени што загадуваат да ги натерате да купат филтри.

И ред е да си кажеме (да си признаме тапкајќи се по рамо): ова не се случува затоа што во Македонија пак сѐ е business-as-usual: едните демек побаруваат нешто од корист за граѓаните, другите демек одбиваат, се ќарува по некој маргинален поен и си шибаме сите во заборав.

With a delay which is not unusual for Macedonia, the Macedonian PEN observed the Day of the Imprisoned Writer on December 3rd at the Faculty of Philology in Skopje.

The event welcomed speakers and poets. I had about 5 minutes to talk on the given topic: "Digital freedom and the writer". I spent my time talking about surveillance and the inability to read and write in privacy and anonymity with the usual computer system people use - making a case for free software and encryption. I hope that that was useful for the audience which I think was mostly with a non-technical background.

The full text [in Macedonian and probably in English] will be published on Diversity's site in the coming days. Update 21.12.2013: here is a link to the text [in Macedonian].

The preparations for the event took a lot of time and I'm glad to say it was time well spend. Working with Valentina Bozinovska on our rhetoric skills was useful. I got to see my text and speech evolving. Looking back on it I now think that 2-3 weeks of writing and practice are needed to be ready for speaking on events with strict time slots.

***

Two days later, on December 5th, I partnered with Damjan for yet another presentation / workshop [and received help from Ana]. The annual event organized by YEF [MOF] is called "Stanica Studentska" and is a forum for meetings and discussions among university and high-school students.

2s.mk had another presentation about 3D printing earlier the same day, and we talked about regulation on the Internet. I think we did a good job. We spent the least possible time to talk in general on the topic and then tried to engage everybody.

We had a group of about 20 people. I was standing at one end of the room representing total regulation, and Damjan was at the other end. We asked everybody to stand up and make a line positioning themselves according to their preferences for regulation. Then we asked them to explain why do they stand in a particular position and to move around if what they hear from the others influences their views in any way. Maybe, at some point it was chaotic, but it looked like fun most of the time.

The views of the people present were interesting. Almost everyone talked about regulation as something conducted by governments. Nobody really discussed the role of big Internet companies. I think that is something we need to work on in the future.