1. Интернет
Во текст што е стар најмалку 7 години (преведен на Багра на времето),
Doc Searls (попознат како уредник на LinuxJournal) и David Weinberger (попознат како автор на Everything is Miscellaneous: The Power of the New Digital Disorder) ја објаснуваат суштината на интернетот:
Еве се трите основни правила на однесување кои се директно поврзани со фактичката природа на Интернетот:
а. Никој не го поседува;
б. Секој може да го користи;
в. Секој може да го подобри.
Овој текст е 'рбет (барем за мене) на кој лесно се надоврзуваат други автори од областа на интернет, технологијата и законите. Меѓу првите тука е Лоренс Лесиг со „Код и други закони на киберпросторот“ (книгата ја има во библиотеката на 2с.мк) и Џонатан Зитрејн со својата „Иднина на интернет и како да ја спречиме“ (еве го на TED). Ова се значајни дела што објаснуваат како технологијата водена од корпорациите и законите водени од владите (ќе) играат се поголема улога во / на интернет. Но, истовремено, тоа се мачни четива за секој што мисли дека интернетот - таков каков што го знаеме - е (можеби) најголемото човечко достигнување.
Сме инвестирале толку многу на нашите краеви на интернетот - јас на овој блог, ти на твојот, на твојата Фејсбук сметка, Википедија или некаде другде - за сега мирно да гледаме како тоа може да биде уништено. И не сме само ние. Дури и Фејсбук, можеби најголемата компанија на интернет денес - сигурно една од двете - постои и заработува бидејќи, како што вели Лесиг, „платформата е таа што го овозможува пронајдокот“ и заклучува „владите коваат заговор со старите светски сили да ги отстранат условите потребни за овој успех“ - за на крај, друг Фејсбук да не е можен.
Клучниот концепт кој е тесно поврзан со ова е неутралноста на мрежата, тема која (за среќа) не остана нечепната и на македонскиот крај.
Признавам, не сум доволно вичен да ги пренесам зборовите и мислите на Лесиг или Зитрејн на доволно јасен македонски јазик така што приказнава би станала појасна или помалку конфузна.
2. Викиликс
Но еве што знам. На еден од овие краеви на интернет се појави Wikileaks. Како што велат Сирлс и Вајнбергер: Да се поврзете на Интернет значи да се сложите да додадете вредност на неговите краеви. И по последниот додаток на нивниот крај - депешите од американските амбасади - многу луѓе, компании, организации и држави почнаа да велат дека ова не може вака. Интернет не може вака.
Содржината на тоа што е објавено е неважна, политичките мотиви исто така. Дали се сложувате или не со работата на Викиликс е неважно, дали мислите дека Асанж е крив или не исто така. Дебата се сведува на тоа која ќе биде иднината на интернет, или како што тоа го вели EFF во својата објава: Грешите ако мислите дека ова е само за Викиликс. Затворањето на мрежни места како што е Викиликс е сериозен напад на слободата на изразување.
Текстот продолжува со цитат од Универзалната декларација за човекови права:
Секој има право на слобода на мислење и изразување. Ова право ја вклучува и слободата да се застапува одредено мислење без никакво вмешување и да се бараат, да се примаат и да се даваат информации и идеи преку медиумите и без оглед на границите.
Многу од овие зборови се погазени случајот со Викиликс. Сега знаеме дека големи, моќни компании се на телефонски повик до цензура. Знаеме дека не можеме да им веруваме на најголемите институции во платниот промет. ИгорГ убаво забележува:
„One of the most disturbing consequences of the WikiLeaks affair, so far not picked up by the mainstream media, is the vulnerability of our international banking payments system, and its susceptibility to centralised control by politically or ideologically motivated entities. The decision of MasterCard, Visa and PayPal to terminate WikiLeaks' accounts without a judicial decision, highlights the control the US can exercise over the international payments systems, and the lack of any viable alternatives.“
Не знам дали некој може да каже каде сѐ ова ќе заврши. Но, можеби, мрачно можеби, ова се едни од последните зборови што ги пишуваме на слободниот интернет.
3. Македонскиот контекст
Судбината сакаше веднаш по „случајот А1“ светот да го доживее cablegate на Викиликс.
Она што останува како трајна забелешка е дека сите оние што вечерта за А1 викаа и плашеа дека демократијата е на удар, дека новинарите се спречени да ја извршуваат својата работа, дека слободата на медиумите мора да се почитува или некој друга фраза, молчат кога нивните колеги од Викиликс се спречени да ја извршуваат својата работа - хостингот им се гаси (тоа како да им го земат серверот) DNS-от им се гаси (тоа е како да немаат пристап до работното место) и парите им се запленуваат. Ниту еден единствен текст за тоа дека слободата на медиуми е важна. Само благ (умерен, договорен?) сеир за содржината на депешите кога таму се спомнува Македонија и вообичаениот спин за случувањата околу наводното обвинение на Асанж.
Викиликс ја има поддршката од The Guardian, NYT, Le Monde, El Pais, Der Spiegel (WLCentral има серија текстови - сега се до број 10 - од новинари со поддршка за Викиликс), па не дека поддршката на нашите новинари нешто посебно ќе им значи или смени.
Како што рекол Ганди: „Mожете да мислите дека вашите дејства се безначајни и дека нема да помогнат, но тоа не е изговор, сѐ уште мора да делувате.“
Но, ете сега (барем) знаеме дека нема зошто повеќе да им веруваме и на македонските новинари.