Краток преглед на списокот на измислени новинари, открива интересна појава помеѓу суперхероите што се појавуваат во стриповите, филмовите и тв сериите: голем број од нив се новинари, репортери, фотографи. Од попознатите Супермен е Кларк Кент, новинар од Дејли Планет, Спајдермен е Питер Паркер фотограф од Дејли Багл, Капетан Марвел е Били Батсон, радиски новинар. Со ненадприродни моќи го имаме Тин Тин кој исто така е репортер, Снапер Кар кој е дел од Лигата на правдата и Ејприл О'Нил од екипата на Нинџа желките.

Улогата на суперхероите во општествата, па и во оние измислените, е да им помагаат на беспомошните, обесправените и загрозените. Тие ѝ се спротистават на моќта која нe одговара пред никој друг. Нивната задача е бидат последната контролна точка која злоупотребите на моќниците никако не смеат да ја поминат.

Од друга страна, со зборовите на Едмунд Бурк, задача на печатот е да обезбеди функционирање на претставничката демократија со тоа што ќе остане независен од владината контрола, ќе ја испитува владината работа и ќе ги држи политичарите до одговорност со тоа што ќе ја снабдува јавноста со информации потребни за носење на информирани демократски одлуки. Кажано поинаку, печатот треба да ја зборува вистината за моќта.

Слика од: https://5yearproject.wordpress.com/tag/wardrobe/.

Дали е тогаш случајно што токму ликови на новинари се чести алтер ега на (супер)хероите?

Она против што суперхероите се борат со своите ласерски очи и пајакови мрежи е истото за кое новинарите мора да пишуваат без страв. Според Џенифер Робинсон, новинарството е професија која е посветена на транспарентноста, вистината и отчетноста, и професија која треба да ги руши корумпираните влади, да зборува за неправдата и нееднаквоста и да им даде глас на безгласните.

Слободата на печатот, како и слободата на говорот, се концепти кои се сметаат за едни од најголемите достигнување на западните демократии. Оттука, не е чудно што поп-културата ги прифаќа и поттикнува истите нив преку своите дела, мешајќи го јавниот и тајниот живот, дневната и ноќната работа на новинарите-суперхерои.

Поради сето ова ми беше интересно да побарам, барем на интернет, референца за измислен новинар од Македонија. Колку што успеав да најдам, нема таков истанкат лик во нашите книги или филмови. Ниту пак најдов суперхерој кој во својата дневна работа е новинар.

Се разбира, причините за ова може да се целосно економски: локалниот пазар можеби е премногу мал. Или пак можеби се артистички: домашните стрип-цртачи, на пример, можеби повеќе сакаат да цртаат на други теми. За конечен заклучок потребно е повеќе истражување. Во меѓувреме, останува да се надеваме дека недостатоток на новинарите-суперхерои било одраснати дома, било преведени од странство не е индикатор за тоа колку нам овде ни значат вредностите за кои зборува Бурк.

Овој текст е објавен на Радио Слободна Европа: http://www.makdenes.org/content/article/24630046.html

Добро позната приказна од светот на софтверот е дека софтверското „пиратство“ всушност им помага на компаниите чии производи се шират нелегално. Тоа дури го потврдува и основачот на Мајкрософт, Бил Гејтс.

На оваа стара поента се сетив за време на отварањето на неделата на италијански филм во Кинотеката на Македонија, кога амбасадорот на Република Италија во поздравниот говор рече дека порано италијанскиот филм бил насекаде во светот, а денес веќе тоа не е така. Филмовите, рече тој, ги нема ни на штандовите на уличните препродавачи.

Не е тајна дека најторентуваните филмови се најчесто оние од холивудскитата продукција. Ако софтверската нелегална дистрибуција го „сее светскиот пазар и го прави Мајкрософт стандард“, тогаш дали можеме да кажеме дека нелегалната дистрибуција на филмови „го прави Холивуд стандард“?

Ако бев министер за култура на Италија и ако требаше да мислам како да му ја вратам славата на италијанскиот филм ќе се свртев кон интернет.

Вчера (7.3.2011) во Кинотеката на Македонија беа прикажани трите документарни филма на Билјана Гарванлиева: „Девојчето со хармоника“, „Тутоноберачката“ и „Шивачките“.

Нема да пишувам „филмски“ коментари. Ова се (очигледно) одлични документарни филмови за што не мора да ми верувате мене, ами на жири комисиите на филмските фестивали што ги имаат наградено филмовите.

Она што сакам да напишам е за некои пошироки (општествени) теми што се наметнаа за време и по проекциите, а за чие наметнување беше одговорна и авторката на филмовите.

Па да одиме со ред.

Референцирање кон друга поп култура

Прво, ова беше една и единствена проекција (со зборовите на авторката и продуцентот - можеби единствена до крајот на 2011 година). Присутна беше скопска публика, публика од центарот на Македонија. Не би одел толку далеку да речам дека салата во Кинотека ја исполни некаква си скопска елита, но меѓу присутните имаше театарски и филмски работници, новинари и претставници на амбасади. Ова гледање на македонската провинција низ документарниот филм многу ме потсети на американскиот филм Pecker. Во ова референцирање посебно помогна смеењето на дел од публиката на сцени од филмовите што во себе немаат хумор. Таквото смеење го доживеав како сеир.

Општествената одговорност на филмовите

По проекциите авторката остана да одговара на прашања. Помеѓу највпечатливите беше прашањето од македонскиот актер, чинам Владо Јовановски, кој праша дали филмот „Шивачките“ го привлекол вниманието на државните или странските институции со оглед на тоа дека во него се гледа дека жените работат по две смени дневно, немаат одмор итн - во суштина не ги уживаат основните работнички права, пропишани со Закон и безброј меѓународни конвенции.

Одговорот од продуцентот на филмот беше дека не, тоа не се случило. Потоа тој продолжи да коментира како овие информации за состојбата на шивачките биле јасно објавени во коментарите за филмот во културните рубрики на весниците, но никој од економските редакции не ја „фатил“ темата.

Интересно ми беше да видам како, повторно условно речено, скопската елита се жали на оваа ситуација. Ако веќе информациите за тешкотиите на жените што работат во фабриките во Штип се објавени во културните рубрики, што ја спречува скопската прогресивна јавност да им пишува секојдневно на уредниците (кои што не ја третираат темата освен културно), државните институции (кои што се надлежни да преземат мерки) и странските амбасади (за чии држави се наменети производите што се шијат) за оваа состојба?

Едно писмо до уредникот, може и да помине незабележано, но сто? Илјада? Тешко до општествена ангажираност преку чекање на „надлежните“. Нема да бидам идеалист и да речам дека писмата можеле (или можат) нешто да сменат. Сепак, понекогаш и обидот значи многу.

Потанаму, авторката рече дека сака филмот „да влезе во колективната свест на луѓето во Македонија“. Сепак, една проекција за цела година и никаков друг начин да се гледа филмот (поради тоа што дури ни телевизиите не се расположени да прикажуваат вакви - кратки документарни - филмови).

Јас би рекол бедни изговори за нешто што треба да биде дел од колективната свест. Авторката можеше да подели десет, дваесет дискови со филмот и веќе денес ќе беше на YouTube. Ете влез во колективанта свест. Ако телевизиите не сакаат, граѓаните може и поинаку да се информираат.

Знам, некој ќе скокне за ова за прашање за авторски права. Но, колку и моето мислење за авторските права да е спротивно од мејнстримот, јас не побарав филмот да влегува во свеста на граѓаните. Тоа се зборови на авторката. Изборот исто така е нејзин.

Филмовите прикажуваат очајни ситуации, животи, на граѓани на Република Македонија. Во нив има реплики како: „До ова дојдовме дека за политичари бираме погрешни луѓе“. Која е одговорноста на скопската публика во овој контекст? Авторката на филмовите во суштина се изразува дека проекциите не беа само уметнички настан. Дали сме ние повеќе одговорни за општествено-политичките случувања, бидејќи, еј, ако ништо друго имаме време да одиме на кино, додека во Штип мораат да работат две смени за да преживеат. Секако можеме да имаме и коктел кој чини повеќе од просечната плата на една шивачка.

За судењето според „наши“ стандарди

Во пишувањето на овие коментари ме води мислата од (веќе легендарното) предавање на Ханс Рослинг на TED.

Во него тој вели дека за различни делови од светот се потребни различни решенија. Сѐ зависи од контекстот.

На ова се потсетив кога на прашање од публиката што се случува со луѓето од филмовите, авторката, меѓу другото, одговори и за девојчето што бере тутун, Мумине од едно село во близината на Радовиш. За оние што не го гледале филмот, предупредувам дека ќе оддадам делови од приказната. Станува збор за девојче од село што се занимава само со тутун и во кое (сѐ уште) обичајот е за девојките да се плаќаат пари при барањето за брак. Како што разбравме од авторката кај девојчето се случила промена. Таа во текот на снимањето на филмот, станала посвесна и на својот татко му рекла дека не сака за неа да земаат пари. Авторката нагласи дека е во добри односи со девојчето и семејството и во план е Мумине да ја посети неа во Германија.

Додека ова изгледа на прекрасен исход според модерните стандарди (кои веројатно, некако, владеат во Скопје), што се случува со семејството на Мумине? Со два сина, тие мора сѐ уште мора да платат за две невести. Со една еманципирана ќерка, тие имаат само уште една со која можат да ја „компензираат“ оваа трансакција што се смета за стандардна таму каде што живеат. Патем, станува збор за суми од 3 до 5 илјади евра по невеста.

За мене, оваа ситуација отвара повеќе прашања, отколку што дава одговори (во конкретниот случај за Мумине) и повторно нѐ враќа назад на поширокиот општествен контекст на филмовите.

За крај, не сум сигурен дека јас имам сопствен став по (некои од) овие прашања. Да немаше прашања и одговори на крајот на проекцијата, веројатно ќе заминев и на излез со друштвото ќе продолжев да зборувам за она што зборувавме пред да почнат филмовите. Вака, темите се наметнаа и ова е она што делумно го измуабетивме на патот кон автобуската и што потоа јас го прибележав возејќи се во автобусот кон дома.

Тоа.

Приказната оди вака:

Некое американско списание ја критикувало p2p културата на размена со вообичаениот тон за пирати. Текстот имал илустрација со ноти што се од песна што не е во јавен домен, т.е. за која е потребна дозвола од авторот (сопственикот) за нејзина употреба.

Некои луѓе на интернет се собрале и направиле реинтерпретација на нотите и сликата и тоа музичко дело го издале под cc-by-nc-sa.

Деталите и музиката на http://www.archive.org/details/DespiteTheDownturnAnAnswerAlbum

Деновиве во тек е 5 фестивал на новиот германски филм. Како и обично, филмовите се прикажуваат во кино „Фросина“. И, како и обично, некои филмови гостуваат во други градови. Оваа година во Прилеп, Битола, Штип и Тетово.

Она што ми падна во очи е дека на програмата во другите градови има кратки филмови и само еден долгометражен филм „Групацијата Бадер-Мајхоф“. Филмот е за терористичката група Бадер-Мајнхов, подоцна позната како РАФ. Истиот филм во сите градови. Живо ме интересира зошто изборот паднал на овој филм, а не на некој друг (на програмата во Скопје има и документарни филмови, но и играни со некоја друга тема).

Според Википедија филмот е критикуван како филм кој го прави тероризмот да изгледа атрактивно, но и со нагласок дека во тоа време имал своевидна привлечност. Истовремено, и покрај митологизацијата, за повеќето германци денес главните ликови пред сѐ се губитници.

Има ли тука некоја порака за македонската јавност?

Се сеќавате на ова:

Не мислам на концертот, туку на многу извиканиот настан „Реоткривање на патеката културата“, што се одржа во Старата чаршија мината сабота (и каде посетеноста била осум илјади луѓе).

Затоа денес, една недела по тој настан, решив да поминам и да видам што се случи со патекава на културата. Еве ја празна:

Со мал исклучок веднаш под Св. Спас каде се случува некоја летна скопска шема.

Вчера бев на работилницата/дебатата за блогирање на ONLINE/OFFLINE фестивал за интернет и култура во Македонија. (Ќе закачев фотографија, но не најдов ниту една објавена.)

Дебора Хустиќ имаше предавање кое може да им биде од корист на оние што уште не се качиле на web2.0 возот. (Дамјан вели дека веќе е дојдено време да се симнуваме од тој воз, но тоа е друга приказна.)

Една од поентите на Дебора е дека сите културно-уметнички институции или поединци (мој впечаток е дека на настанов кога ќе се кажеше култура и уметност тоа го имаше традиоцналното школско значење на овие...) можат многу лесно да го промовираат она што го работат со помош на блогови, твитер, фејсбук, гугл и сл.

Таква традицонална културна институција е Кинотеката на Македонија. Таа информациите за филмовите ги објавува на форум (http://www.maccinema.com/forum/) што е прилично непрегледен, нема rss, па дури од некоја гледна точка на згодност, мора човек да памети да го посети за да види што таму се прикажува.

Бидејќи јас сакам да гледам филмови на платно, но не памтев секогаш да го посетувам форумот, претпоставив дека има и други како мене, па го започнав блогот Кинотека, каде ја бележев програмата на Кинотеката и други некои филмски настани кои немаат соодветна интернет презентација.

Блогот користеше содржини до Википедија на англиски за презентаирање на филмовите и за секој филм преведената содржина одеше и на Википедија на македонски. По ова вестите за филмовите се прошируваа и преку Твитер, Фејсбук, Календарот на Гугл и испораката по е-пошта на Фидбрнер, а имавме и мали експерименти со Апкаминг и др.

Во текот на 12-те месеци во кои беше активен блогот тимот порасна од 1 на 4 луѓе, a бројот на луѓе кои ги следеа сервисите постојано се зголемуваше. Немам некои посебни статистички податоци освен оние од Google Analytics за блогот... но, не сум баш некој експерт во толкување на тие податоци. Како и да е, целиот беше добро разработен и освен некои мали проблеми со автоматските ажурирања работеше како подмачкан.

Но бидејќи времето е толку, од пред некое време блогот и сите други ресурси со кориснички имиња и лозинки ги предадовме на луѓе кои работат во Кинотеката. Се надевам тие ќе продолжат во ист стил.

Исто така се надевам дека приказнава беше доволно поучна за сите кои сакаат да експериментираат со web2.0 за својата културно уметничка работа.

Награда на Светскиот самит за информатичко општество - Македонија 2007 се приближува кон крајот и тоа ме поттикна да сурфнам јас да видам кој се пријавените: врска.

Случајно око ми фати Порталот за дигитизација на националното наследство (мртва врска). На дното на порталот стои страшниот копирај знак и:

Овој материјал не смее да се издава, емитува, препишува и повторно дистрибуира во било која форма освен со претходна дозвола

Баш сакам да ги прашам луѓето од Центарот за дигитизација на националното наследство од каде побараа и добија дозвола за да го дигитализираат нашето наследство. (...ми доаѓа да употребувам погрдни зборови, се воздржувам...)

Ако јас се прашувам овој портал токму поради ова (а и други ако исто направиле) треба да бидат шкртнати од изборот на WSA.

William Gibson, писател со рокерска слава. Човекот кој го скова термнинот „cyberspace“. За него Timothy Leary, можеби највлијателниот филозоф на 20-тиот век, и cyberpunk гуру, ќе рече: „Гибсон пишува како сајбер-реге музичар, преведувајќи неуверливи, нелични, непопуларни, неразбирливи равенки во модерни човечки изрази. Тој ја претвора квантната физика во Electric Ladyland“.

Некои белешки за William Gibson

William Gibson не е компјутерски стручњак. До скоро не ни користеше комјутер. Ако мислевте дека Bobby Newmark е лик кој треба да личи на средношколецот Гибсон сигурно сте се излажале.

Автор на „Neuromancer“ (1984) - роман кој ги освои сите можни СФ награди, и на уште една дузина други дела (кои сметам дека нема потреба овде да се набројуваат) за летово (јули) го припрема издавањето на „Pattern Recognition“ - неговиот нов роман.

Накратко, Гибсон е можеби еден од најверните фанови на Velvet Underground, на почетокот со проблеми да го оттргне влијанието на William S. Burroughs од своето пишување, за подоцна да изјави дека посакува влијанието кое на него го имал „Гол ручек“, да се повтори кај некое дете кога тоа за прв пат ќе го земе „Neuromancer“ во своите раце.

Гибсон би ги препорачал: „Schismatrix“ од Bruce Sterling, и „Gravity's Rainbow“ од Thomas Pynchon. А за своето првенче вели: „Повеќе ми се допаѓа Count Zero. Neuromancer за мене е адолесцентска книга. Тоа е моја тинејџерска книга, онаа што не можев да ја напишам кога бев тинејџер“.

„Технологијата не е само комјутери и мобилни телефони. Таа е и крек исто така.“ ~ William Gibson.

William Gibson за почетници

Гибсон е еден од основоположниците на киберпанкот (во литературата/уметноста), заедно со режисерот Ridley Scott кој стои зад легендарниот „Blade Runner“ (1982). Му се припишува „измилувањето“ на зборот „cyberspace“, и тоа дека ги замислил интернетот и виртуелната реалност многу пред било кој да чуе за нив. Неговата „дефиниција“ (најверојатно една од многуте :-)) за cyberspace гласи: „Тоа е консензуална халуцинација која ја создаваат луѓето. Со дадената опрема, можете да се договорите да ги делите истите халуцинации. Така се создава свет. Не место, не простор. Тоа е апстрактен простор“.

Источна сегашност

„The future has arrived. It's just not evenly distributed.“ - ќе рече Гибсон во едно од неговите многубројни интервјуа. Оваа реченица можеби најјасно ја отцртува основната линија по која се движи неговото творештво, уметничко и филозофско. Технологија од Гибсоновите дела е обивка, која пред се ја шмика приказната, а дури потоа ни кажува да погледнеме подлабоко. Што има таму? Слики на дигитализирани мегалополиси, скриени во нашето време. Токму преку таа маска над сегашноста, претставена како визијата за иднината, Гибсон го разобличува модерниот стил на живеење. Опкружено со технологија, софистицирани средства за комуникација, модерното човештво се повеќе заличува на она опишано од Гибсон, а сместено во блиската (или подалечната) иднина. Иднината е тука. А Тоа „тука“ пред се се однесува на Јапонија, која е инспирација за Гибсон скоро 20-тина години. Таа основната парадигма, општество со свој посебен код. Технолошки напредна, софистицирана, интелегентна, секси. Јапонија го живее својот духовен (интимен) живот во специфична и на моменти бизарна симбиоза со модерната технологија. Гибсон приметува: „...Насекаде низ Токио (и најверојатно насекаде низ цела Јапонија), една слика се повторува: тинејџерки постојано испраќаат пораки преку својот мобилен телефон (и многу ретко го користат истиот за гласовна комуникација). Зар навистина тие имаат толку важна комуникација која мора да ја остварат? Содржината еквивалентна на шепотење на час (нешто од типот „Кога ќе ѕвони?“) и не е толку важна. Брзината е. И фактот што тие девојки од второстепена функција (СМС пораки) на мобилен телефон, скоро преку ноќ изградија микро-култура...“

Гледано отстрана се чини како да Гибсон и Јапонците се копираат меѓусебно. Она што го читам(е) во Идору - вештачки острови и артифициелни - ВР поп ѕвезди - се всушност факти за Јапонија.

Dial-up cyberspace

Јапонската (Гибсоновата?) сегашност рапидно се шири низ dial-up конекциите на домашните компјутери. Cyberspace е просторот на нашиот (човечкиот) цивилизациски дострел во последниве 50-тина години. Cyberspace е просторот каде што се чуваат парите, каде што се вршат трансакциите. Луѓето влегуваат во овој простор преку телефонски разговор, управуваат низ него преку Интернет. Тоа простор каде географијата повеќе не постои, простор без граници, простор во кој ликовите на Гибсон не се двоумат за да се загубат па дури и да умрат. Човековото постоење добива ново значење или пак нова форма со сите свои добри, но и лоши страни. Ќе заборавиме на нашето тело, или пак ќе чувствуваме повеќе уживање во телесните искуства? Самиот Гибсон ќе рече: „Ова (заборавењето на телесноста) е нешто со што си играм во своите книги, каде луѓето мразат да се потсетат дека имаат тело, кое е бавно или досадно. Но, ова нигогаш не сум го презентирал како пожелна состојба, секогаш како нешто патолошко што произлегува од оваа технологија“.

Ова што денес го имаме се разликува од Гибсоновите слики само по графичкиот интерфејс. И да, немаме комјутери кои личат на стелт-авиони, сеуште не. Во основа се е исто. Интернетот (сајберспејсот) е (сеуште) нов и свеж како во првите свои денови. Тој станува битен дел од нашиот живот: се поголемо количество од личната комуникација се остварува on-line. Ова несомнено го става нашиот свет неколку чекори повеќе во иднината. Но прикзаната не завршува тука. Интернетот постојано се развива, иако сеуште никој не наишол на вуду-богови, или на вештачка интелегенција. Постојат корпорации (групи, влади, центри на моќ) кои се обидуваат да го контролираат. Обидите за комерцијализација (пр. американскиот „Information Highway“), обидите од user friendly да се направи consumer friendly, барем засега се дефинитивно неуспешни, иако многу малку луѓе го користат истиот на вистински начин. Секако корпорациите и понатаму ќе се трудат од Интернет да направат еден голем шопинг центар. Кој не би сакал да си има по едно такво интернетче кое ќе му носи профит?

Борбата е таа - индивидуи против корпорации. Компјутер со интернет пристап мора да биде уставно загарантиран. Во училиштата, во домовите, во гетата и во богатите предградија... Секаде!

„Мислам дека технологите од аспект на моралот се неутрални се додека не ги употребиме. Само кога ги користиме за добро или лошо, тие стануваат добри или лоши.“ - William Gibson.

Политички ентитети и корпорации vs. нас, малите

Центрите на моќ се менуваат. Балканизација. Така се чувствуваат САД во Sprawl трилогијата. West-coast сепаратизам. Свет расцепкан на мали делови - една од омилените идеи на Гибсон. Нема повеќе централна власт. Нема повеќе ни центар (или барем не како Битие). Го нема повеќе Големиот Брат.

Заедно со смртта на политичките ентитети умира и идејата за глобална (светска) култура. Тука е мостот. Дрвеното здание на културните отпадници. Симбол на последната Гибсонова трилогија. Микро свет? Секако. Само еден од многуте кои можат да се препознаат низ Гибсоновите книги. Сега се говори наместо за светска - за светски култури. Мали, распрскани, насекаде, од чаршијата до облакодерите и под нив картонскиот град. Секако ќе се сложите множинскта форма звучи многу поубаво. Затоа кога велам микро, мислам утре. Или поскоро?

Но, приказната не завршува тука. Во сета распрсканост сеуште има место за моќници кои ќе се обидуваат да ги влечат конците. Корпорациите тука влегуваат на голема врата. Гибсон запрашан за тоа дали корпорациите ќе го контролираат Интернет ќе рече: „Се надевам не. Појавата и растот на Интернетот е едно од најголемите човечки достигнувања на векот. Можеби исто толку значаен колку појавата на градовите. Тоа е нов вид цивилизација. Транснационален е, непрофитен и никој не го поседува“.

Сепак, трката по профит во ниеден момент не застанува. Тоа јасно се гледа преку описот на африканските национални војни, за чии причини - борба за државност, Гибсон пишува со потсмев.

Ок, се сложувам, Бил Гејтс ни од далеку не потсеќа на Јозеф Вирек, но што мислите, можно ли е IE да има навистина толку многу bug-ови?

За технологијата, индивидуалноста и обичниот човек

Покрај очигледната разлика (во однос на други легендарни СФ наслови) во сетингот на книгите - дејството не се случува во вселенски царства, и нема империјални армии кои се борат да го спасат универзумот - Гибсон прави и уште еден значаен одчекор. Јунаците (ако веќе мора така да се наречат) се обични луѓе, фрлени во калта на секојдневниот живот на модерното техно-дрога општество.

Слободни агенти, киберпанкери? Скоро секој лик во Гибсоновите книги ги носи тие карактеристики. Она што Timothy Leary го нарекува спосбност да се мисли самостојно (познатото Question Authority Think For Your Self мото).

Секако, денес, само мал број од професиите со кои се занимаваат луѓето овозможуваат ваков пристап. Меѓутоа, ако нешто е сигурно, тоа е дека тенологијата индивидуализира. Таа форсира самостојно мислење, ја поттикнува индивидуалноста како нова религија, како нов систем на верување...

PC стои за Personal Computer, нели?

Рекапитуларење

Навистина, дали е потребна огромна имагинација за да се напишат книгите на Гибсон, или потребна е само силна моќ на забележување на модерните општествени движења?

Можеби само како чиста случајност новата книга на Гибсон се вика „Pattern Recognition“ - препознавање на движењата?

Без никаков сомнеж зад обичните „крими“ приказни сепак се крие патот по кој се движиме, пат кој го трасира технологијата. Не верувате? Пробајте, наше е за да си играме...

Забелешка: Овој текст го објавив на Багра на 9 јуни 2002 год. Текстов е мој осврт на Вилијам Гибсон, неговото творештво и импликациите околу тоа. Овој текст беше наменет за „Дрнч“ - списание кое никогаш не излезе од печат.

Гледам во сандачето, сум ги испратил информациите до овие текстови до неколку луѓе, па си велам зошто да не ги ставам и на блог. Одлични текстови, дел од проектот DIVE... ме мрзи сега да објаснувам што бил проектот - прочитајте!

Значи:
Пиратологија: што е тоа пиратство и како настанало?
p2p: power to the people
Бродови со робови и пиратски галии
Не е само уметност!
Студиото на артистот
И кратко резиме кон три други текстови:
Кон „армија од идеи“
Culture Without Commodities
Правото да копирате

Ете... ај може некогаш ако имам повеќе време, ќе пишам и нешто повеќе за некој текст посебно.