Пред седум или осум години, на едно предавање на Економскиот факултет, еден професор ги запраша студентите (меѓу кои и јас) која економска школа ја поддржуваат. Одговорот што го доби по само неколку секунди беше нелолибералната школа. Потоа тој праша: зошто поддржувате школа, чија теорија спроведена во пракса е виновна што вашите родители немаат работа или имаат мали плати?

Молк. Како да се одговори ова прашање?

Во времето кога јас студирав, Маркс сѐ уште го имаше во книгите. Но, речиси никој не го предаваше. Страниците 78-120 скокнете ги, тоа за Маркс не Ви треба. Тоа беше вообичаената порака пред испит. Има луѓе што го обвинуваат социјалистичкото образование во општествените науки за некритичност кон идеите на комунистичките автори. И секако тие се во право. Можеби ваквата пракса на факултетот беше реакција на тоа.

Сега, кога дискутирам за прашања од (политичката) економија, често се фаќам како застапувам неолиберален став иако тоа не го сакам, и е нешто со кое во суштина не се сложувам. И по седум или осум години сфаќам дека причината за тоа е исто еден таков некритички пристап кон идеите на капитализмот. Всушност на скопскиот економски факултет, покрај учењето за испити се случува и учење на само една школа. Сакале или не сите студенти излегуваат од факултетот како неолиберални капиталисти.

Се сомневам дека ова може да се смета за успех во академска смисла. Ако е направено намерно, тогаш е доказ за некаков вид на пропаганда (нешто за што скопскиот универзитет и така често е обвинуван). Ако е направено ненамерно тогаш е доказ за нискиот научен капацитет (се чувствувате ли како да сте на престижна институција додека сте таму?).

Сето ова е само мој впечаток, малку искуство измешано со сеќавање и неолиберални ставови кои извираат и кога не сакам.

Но, што ако е целосно точно? Кој би можел тогаш во Македонија да креира не-неолиберална политика?

Поминало многу време откога сум објавил нешто подолго од блог запис на ова место, па еве сега мало освежување во таа смисла.

Во прилог на ова закачен е еден текст со наслов: Ослободување на информациските добра -
За промената на пазарните структури и производството како резултат на иновации во правото и технологијата. Идејата ми беше од поодамна и веројатно некако зрееше до сега, па конечно еве го резултатот на Интернет.

Им се заблагодарувам на сите што ми помогнаа со давање идеи и предлози да го направам текстот подобар, иако не успеав сите тие да ги внесам... нешто поради тоа што не знаев како, нешто поради тоа што мислев дека нема потреба. Сепак, текстот останува отворен за коментари и можеби некако ќе го направиме подобар.

Текстот е закачен и на Scribd, за оние што не им се клика на слепо еве го воведот:

Овој текст е преглед на некои од современите идеи што се поврзани со производството и дистрибуцијата на информациските добра. Бидејќи моето познавање на темата е ограничено, текстот не се обидува да изнесе којзнае какви новини, туку само да презентира и евентуално сублимира дел од овие идеи, така што би му биле јасни на секој читател кој има основни познавања од економските и правните концепти поврзани со монополите и авторските права. Истовремено се надевам дека ќе биде доволно интересен за да поттикне понатамошно истражување на темата.

Текстот започнува со презентирање на вообичаената економска анализа за производството на информациски добра и ги објаснува правните механизми без кои таквото производство не би било можно во формата што денес ја знаеме како доминантна. Потоа, објаснува кои се иновациите што се случиле во правото и технологијата (или како што вели Лоренс Лесиг во правниот код и во програмерскиот код) и како тие иновации го менуваат пазарот и производството, посебно на софтверот. На крај, дава краток преглед на случувањата во другите области на производство на информациски добра каде што се случуваат исти или слични поместувања.

На првомајскиот протест недостасуваа само граѓани.

Се осмелувам да речам дека фактот што во Македонија воглавно не се почитуваат законите е главната причина зошто ниедно граѓанско организирање за или против било што однапред е осудено на пропаст.

Причините за ова произлегуваат од следново: имате граѓани, компани и влада кои во различни случаи или ситуации не ги почитуваат законите. Тоа создава совршен простор за притисок и уцена од страна на силите кои сакаат да го контролираат општеството. Сакате да протестирате? Веднаш се наоѓа некој да ви каже дека на пример, тракторот не ви е регистриран. Можеби не сте ја поднеле годишната даночна пријава, или во вашата команија сте заборавиле да ја проверите исправноста на противпожарните апарати и ете шанса да добиете предупредување за послушност. А, ако некогаш треба да се прави гужва за некоја цел на оние кои ги знаат вашите законски грешки, лесно може да ве натераат да правите нешто за тие да погледнат на другата страна.

Не знам дали ваквата ситуација во општеството има свој назив во теоријата, ама прилично сум убеден дека во нејзиното создавање активно придонесувале сите досегашни влади на Р. Македонија.

Исто така прилично сум сигурен дека добар начин да се надмине оваа стуација е секој за себе да ги елиминира можните закачки што се создаваат на ваквиот начин. Тогаш, ми се чини, нема да биде толку страшно секој јавно го искажува своето мислење.

Па, пред неколку недели од страницата на The Economist симнав еден специјален извшештај за „електронскиот бирократ“. Се надевав дека за/од него ќе напишам нешто интересно за тоа како овој влијателен весник гледа на прашањето за електронска влада. Но, не стигнав подалеку од првиот пасус и слатко се изнасмеав на не-е-влада моментот:

Ат 6.15AM on a December morning the streets of central London are cold, dark and offer little for the omnipresent CCTV cameras to record. But outside the Indian High Commission 109 people are sleepily waiting for the visa section to open. David Robb and his friend are first in line, huddled in sleeping bags behind a windbreak since 3am, to ensure visas for a planned holiday in Goa. Nearly all his fellow-sufferers in the queue have booked their air tickets and sometimes their entire holiday on the internet, paying with a credit card. Those electronic signals move information almost at the speed of light billions of times faster than the shuffling, shivering humans in the visa queue. "In this day and age? Bleeding disgusting," is Mr Robb’s pithy comment on the Indian visa system.

Знам дека овој извадок вака е прилично надвор од контекст. Веќе неколку реда подолу, авторот ја руга и амбасадата на САД за своите визни практики во Обединетото Кралство. Сепак, ова горе некако премногу потсетува на сликите од амбасадите во Скопје.

Мило ми е што не патиме сами.

Земено во просек имав лошо искуство на Економскиот факултет во Скопје каде ги завршив моите студии пред неколку години. Па не сакам да го правам тестов (мртва врска) за да не одговарам со пристрасност.

Но, можеби блогов има некои случајни читатели кои сега студираат, па еве шанса да стават некои од работите кои ги учат во малку поширок контекст. Ако некој го направи тестот (врска погоре), може да ми пише на е-пошта.

Инаку, тестот е од (популарниот, но не-мејнстрим) adbusters магазин. Таму баш пред неколку миниту прочитав еден интересен текст (во два дела): (мртва врска).

Сега продолжувам да копам по архивите.