William Gibson, писател со рокерска слава. Човекот кој го скова термнинот „cyberspace“. За него Timothy Leary, можеби највлијателниот филозоф на 20-тиот век, и cyberpunk гуру, ќе рече: „Гибсон пишува како сајбер-реге музичар, преведувајќи неуверливи, нелични, непопуларни, неразбирливи равенки во модерни човечки изрази. Тој ја претвора квантната физика во Electric Ladyland“.
Некои белешки за William Gibson
William Gibson не е компјутерски стручњак. До скоро не ни користеше комјутер. Ако мислевте дека Bobby Newmark е лик кој треба да личи на средношколецот Гибсон сигурно сте се излажале.
Автор на „Neuromancer“ (1984) - роман кој ги освои сите можни СФ награди, и на уште една дузина други дела (кои сметам дека нема потреба овде да се набројуваат) за летово (јули) го припрема издавањето на „Pattern Recognition“ - неговиот нов роман.
Накратко, Гибсон е можеби еден од најверните фанови на Velvet Underground, на почетокот со проблеми да го оттргне влијанието на William S. Burroughs од своето пишување, за подоцна да изјави дека посакува влијанието кое на него го имал „Гол ручек“, да се повтори кај некое дете кога тоа за прв пат ќе го земе „Neuromancer“ во своите раце.
Гибсон би ги препорачал: „Schismatrix“ од Bruce Sterling, и „Gravity's Rainbow“ од Thomas Pynchon. А за своето првенче вели: „Повеќе ми се допаѓа Count Zero. Neuromancer за мене е адолесцентска книга. Тоа е моја тинејџерска книга, онаа што не можев да ја напишам кога бев тинејџер“.
„Технологијата не е само комјутери и мобилни телефони. Таа е и крек исто така.“ ~ William Gibson.
William Gibson за почетници
Гибсон е еден од основоположниците на киберпанкот (во литературата/уметноста), заедно со режисерот Ridley Scott кој стои зад легендарниот „Blade Runner“ (1982). Му се припишува „измилувањето“ на зборот „cyberspace“, и тоа дека ги замислил интернетот и виртуелната реалност многу пред било кој да чуе за нив. Неговата „дефиниција“ (најверојатно една од многуте :-)) за cyberspace гласи: „Тоа е консензуална халуцинација која ја создаваат луѓето. Со дадената опрема, можете да се договорите да ги делите истите халуцинации. Така се создава свет. Не место, не простор. Тоа е апстрактен простор“.
Источна сегашност
„The future has arrived. It's just not evenly distributed.“ - ќе рече Гибсон во едно од неговите многубројни интервјуа. Оваа реченица можеби најјасно ја отцртува основната линија по која се движи неговото творештво, уметничко и филозофско. Технологија од Гибсоновите дела е обивка, која пред се ја шмика приказната, а дури потоа ни кажува да погледнеме подлабоко. Што има таму? Слики на дигитализирани мегалополиси, скриени во нашето време. Токму преку таа маска над сегашноста, претставена како визијата за иднината, Гибсон го разобличува модерниот стил на живеење. Опкружено со технологија, софистицирани средства за комуникација, модерното човештво се повеќе заличува на она опишано од Гибсон, а сместено во блиската (или подалечната) иднина. Иднината е тука. А Тоа „тука“ пред се се однесува на Јапонија, која е инспирација за Гибсон скоро 20-тина години. Таа основната парадигма, општество со свој посебен код. Технолошки напредна, софистицирана, интелегентна, секси. Јапонија го живее својот духовен (интимен) живот во специфична и на моменти бизарна симбиоза со модерната технологија. Гибсон приметува: „...Насекаде низ Токио (и најверојатно насекаде низ цела Јапонија), една слика се повторува: тинејџерки постојано испраќаат пораки преку својот мобилен телефон (и многу ретко го користат истиот за гласовна комуникација). Зар навистина тие имаат толку важна комуникација која мора да ја остварат? Содржината еквивалентна на шепотење на час (нешто од типот „Кога ќе ѕвони?“) и не е толку важна. Брзината е. И фактот што тие девојки од второстепена функција (СМС пораки) на мобилен телефон, скоро преку ноќ изградија микро-култура...“
Гледано отстрана се чини како да Гибсон и Јапонците се копираат меѓусебно. Она што го читам(е) во Идору - вештачки острови и артифициелни - ВР поп ѕвезди - се всушност факти за Јапонија.
Dial-up cyberspace
Јапонската (Гибсоновата?) сегашност рапидно се шири низ dial-up конекциите на домашните компјутери. Cyberspace е просторот на нашиот (човечкиот) цивилизациски дострел во последниве 50-тина години. Cyberspace е просторот каде што се чуваат парите, каде што се вршат трансакциите. Луѓето влегуваат во овој простор преку телефонски разговор, управуваат низ него преку Интернет. Тоа простор каде географијата повеќе не постои, простор без граници, простор во кој ликовите на Гибсон не се двоумат за да се загубат па дури и да умрат. Човековото постоење добива ново значење или пак нова форма со сите свои добри, но и лоши страни. Ќе заборавиме на нашето тело, или пак ќе чувствуваме повеќе уживање во телесните искуства? Самиот Гибсон ќе рече: „Ова (заборавењето на телесноста) е нешто со што си играм во своите книги, каде луѓето мразат да се потсетат дека имаат тело, кое е бавно или досадно. Но, ова нигогаш не сум го презентирал како пожелна состојба, секогаш како нешто патолошко што произлегува од оваа технологија“.
Ова што денес го имаме се разликува од Гибсоновите слики само по графичкиот интерфејс. И да, немаме комјутери кои личат на стелт-авиони, сеуште не. Во основа се е исто. Интернетот (сајберспејсот) е (сеуште) нов и свеж како во првите свои денови. Тој станува битен дел од нашиот живот: се поголемо количество од личната комуникација се остварува on-line. Ова несомнено го става нашиот свет неколку чекори повеќе во иднината. Но прикзаната не завршува тука. Интернетот постојано се развива, иако сеуште никој не наишол на вуду-богови, или на вештачка интелегенција. Постојат корпорации (групи, влади, центри на моќ) кои се обидуваат да го контролираат. Обидите за комерцијализација (пр. американскиот „Information Highway“), обидите од user friendly да се направи consumer friendly, барем засега се дефинитивно неуспешни, иако многу малку луѓе го користат истиот на вистински начин. Секако корпорациите и понатаму ќе се трудат од Интернет да направат еден голем шопинг центар. Кој не би сакал да си има по едно такво интернетче кое ќе му носи профит?
Борбата е таа - индивидуи против корпорации. Компјутер со интернет пристап мора да биде уставно загарантиран. Во училиштата, во домовите, во гетата и во богатите предградија... Секаде!
„Мислам дека технологите од аспект на моралот се неутрални се додека не ги употребиме. Само кога ги користиме за добро или лошо, тие стануваат добри или лоши.“ - William Gibson.
Политички ентитети и корпорации vs. нас, малите
Центрите на моќ се менуваат. Балканизација. Така се чувствуваат САД во Sprawl трилогијата. West-coast сепаратизам. Свет расцепкан на мали делови - една од омилените идеи на Гибсон. Нема повеќе централна власт. Нема повеќе ни центар (или барем не како Битие). Го нема повеќе Големиот Брат.
Заедно со смртта на политичките ентитети умира и идејата за глобална (светска) култура. Тука е мостот. Дрвеното здание на културните отпадници. Симбол на последната Гибсонова трилогија. Микро свет? Секако. Само еден од многуте кои можат да се препознаат низ Гибсоновите книги. Сега се говори наместо за светска - за светски култури. Мали, распрскани, насекаде, од чаршијата до облакодерите и под нив картонскиот град. Секако ќе се сложите множинскта форма звучи многу поубаво. Затоа кога велам микро, мислам утре. Или поскоро?
Но, приказната не завршува тука. Во сета распрсканост сеуште има место за моќници кои ќе се обидуваат да ги влечат конците. Корпорациите тука влегуваат на голема врата. Гибсон запрашан за тоа дали корпорациите ќе го контролираат Интернет ќе рече: „Се надевам не. Појавата и растот на Интернетот е едно од најголемите човечки достигнувања на векот. Можеби исто толку значаен колку појавата на градовите. Тоа е нов вид цивилизација. Транснационален е, непрофитен и никој не го поседува“.
Сепак, трката по профит во ниеден момент не застанува. Тоа јасно се гледа преку описот на африканските национални војни, за чии причини - борба за државност, Гибсон пишува со потсмев.
Ок, се сложувам, Бил Гејтс ни од далеку не потсеќа на Јозеф Вирек, но што мислите, можно ли е IE да има навистина толку многу bug-ови?
За технологијата, индивидуалноста и обичниот човек
Покрај очигледната разлика (во однос на други легендарни СФ наслови) во сетингот на книгите - дејството не се случува во вселенски царства, и нема империјални армии кои се борат да го спасат универзумот - Гибсон прави и уште еден значаен одчекор. Јунаците (ако веќе мора така да се наречат) се обични луѓе, фрлени во калта на секојдневниот живот на модерното техно-дрога општество.
Слободни агенти, киберпанкери? Скоро секој лик во Гибсоновите книги ги носи тие карактеристики. Она што Timothy Leary го нарекува спосбност да се мисли самостојно (познатото Question Authority Think For Your Self мото).
Секако, денес, само мал број од професиите со кои се занимаваат луѓето овозможуваат ваков пристап. Меѓутоа, ако нешто е сигурно, тоа е дека тенологијата индивидуализира. Таа форсира самостојно мислење, ја поттикнува индивидуалноста како нова религија, како нов систем на верување...
PC стои за Personal Computer, нели?
Рекапитуларење
Навистина, дали е потребна огромна имагинација за да се напишат книгите на Гибсон, или потребна е само силна моќ на забележување на модерните општествени движења?
Можеби само како чиста случајност новата книга на Гибсон се вика „Pattern Recognition“ - препознавање на движењата?
Без никаков сомнеж зад обичните „крими“ приказни сепак се крие патот по кој се движиме, пат кој го трасира технологијата. Не верувате? Пробајте, наше е за да си играме...
Забелешка: Овој текст го објавив на Багра на 9 јуни 2002 год. Текстов е мој осврт на Вилијам Гибсон, неговото творештво и импликациите околу тоа. Овој текст беше наменет за „Дрнч“ - списание кое никогаш не излезе од печат.
