слободен софтвер

Undefined

10 убиствени можности на ГНУ/Линукс

Submitted by Новица on

Tags: 

Презентацијата која не се случи на овогодинешниот инсталационен фестивал. :)

10. OpenOffice.org и PDF

OpenOffice.org не е апликација која што може да се користи само под ГНУ/Линукс, но сепак, тоа е главниот канцелариски пакет на овој оперативен систем. Која е најдобрата опција на ОО.о? Print to PDF.

Си пишувате некој документ, табела, презентација... било што, и со еден клик добивате PDF документ. Ми се чини дека не мора посебно да објаснувам зошто е добро да си имате PDF верзија од некој документ. Океј, OO.o работи и под Windows па опцијава можете и таму да ја користите. А и другите канцелариски пакети во ГНУ/Линукс, како на пример KOffice, го можат истово, па очигледно правењето PDF документи не би требало да биде голем проблем за никого.

9. Konqueror и аудио

Konqueror е менаџерот на датотеки за KDE, попознат како швајцарскиот нож на KDE. Може да прави еден тон работи. Прелистувачот на аудио дискови веројатно е една од најкул можностите. Ставате аудио диск во вашиот CD уред, кликате на Konqueror, па Сервиси и таму избирате Аудио CD. Ви се прикажува содржината на CD-то со песните во различно формати и правањето MP3-јки никогаш не било полесно. Copy&paste на соодветната папка и сте завршиле работа. Сепак, јас би препорачал да правите ogg-ови исто преку Konqueror. Тоа е форматот на заедницата на слободен софтвер.

8. Amarok и сите негови опции...

Amarok апликацијата за аудио репродукција на KDE. Значи, си направивте ogg-ови од вашето CD и сега си го пуштате музичето во Amarok. Навистина не ми е позната состојбата на други слични апликации, особено на тие што се за Windows, ама Amarok има збир неверојатни опции. Омилени ми се можностите Amarok да ги прибере информациите за изведувачите од Wikipedia и текстовите на песните од... некој друг сервис од Интернет. Претпоставувам дека оние опции за сликички од албуми, подредување на песните по слушаност и сл. се веќе стандардни кај поголем број вакви апликации. Ако не се, тогаш ги имате во Amarok.

7. Повеќе десктопи

KDE (и сите други десктоп околини за ГНУ/Линукс) има можност за додавање повеќе десктопи. Стандардот вообичаено е четири. Ова со десктопиве (работните површини) е прилично практична работа. На еден декстоп си отварате едни апликации, на друг други апликации. Не ви се прави мешаница. На апликациите можете да им кажете на кој десктоп да се отвараат. Скокањето од еден на друг десктоп е едноставно - и со глушец и со тастатура.

Се разбира, можете да имате различни позадини и различни имиња за секој десктоп. :)

6. Klipper

Klipper е апликацијата за clipboard (табла со исечоци) за KDE. Текстот на кој му правите Cut или Copy си живее таму некое време по Paste. Така ако ви притреба, не мора да ја барате апликацијата од која сте го ископирале текстот, па повторно да копирате. Си кликате на Klipper и си го пронаоѓате текстот... работата продолжува без застој.

5. Конзола

Конзолата е една прилично моќна апликација. Најблиску до неа во Windows е она што ви се покажува доколку со Run го пуштите cmd. Ама тоа најблиску е всушност прилично далеку. :)

Добро, да речеме дека конзолата баш и не е место каде почетниците најлесно ќе се снајдат, ама со време нејзината корисност и употребливост им станува јасна на сите корисници на ГНУ/Линукс. Што можете да правите во конзола? Па, горе-доле - сè. И тоа прилично брзо и едноставно штом ќе го поминете оној праг на основно познавање на работата на вашиот нов оперативен систем. (Еве, овој текст го пишувам во уредувач за текст кој работи во конзола. :))

4. Опции, опции, опции...

KDE е толку конфигурабилно што можете до бесвест да го прилагодувате однесувањето на вашата декстоп околина. Некои ќе речат дека ова и не е така добра варијанта - демек корисниците не сакале да се замараат со разно-разни детали. Јас мислам дека е супер да можам да го наместам системот да се однесува онака како што јас сакам (па макар и сакал да се однесува како Windows бидејќи на тоа сум навикнат).

Добро, понекогаш се заборава каде точно се поставувала некоја опција. Ама... затоа постои весела заедница на корисници која најчесто е спремна да помогне. :)

3. Eye Candy (Слатки за очи :))

Не дека ова е вистинското место да се спомене важноста на слободата при употребата на софтверот, ама можеби е најубавото. Слободниот софтвер секој може да го подобрува и да ги издава тие подобрувања и правањето на Eye Candy е огромен доказ дека за да придонесете во заедницата не мора да бидете програмер.

Значи, има огромни количини на разно-разни теми, икони, слики, тапети, декорации... со чија помош можете да го прилагодите изгледот на вашиот нов оперативен систем до онаа мера до која ви одговара. Ако баш сте се зажелеле за изгледот на Windows можете така да го нашминкате ГНУ/Линукс. Но, можете да го нашминкате и како царот на Eye Candy - Mac OSX.

Се разбира можете да го користите и природниот изглед на KDE (или некој друг), или пак тој да го подобрите (и тие подобрувања да ги споделите со другите корисници).

2. Игрички

Денес инсталирав KDE 3.5.2 и ако точно избројав во него има вкупно 36 игрички. Станува збор за онакви мали, лесни, време-губечки игрички. (Добро, има и некои кои не се баш лесни и комплетно време-губечки.)

Компирко (KTuberling) е таа која што одлучив да ја издвојам. Во основа имате еден компир и дузина очи, уши, носеви, усти и сл. и си ги редите така и си добивате некаков лик. Покрај компир имате и пингвин и аквариум и готовите уметнички дела можете да си ги снимите како слики... итн. :)

1. Копирање со глушец

Во работата со комјутери често се наоѓам пред Windows. И треба да завршам некоја работа, најчесто на интернет, пошта или слично. И пример, имам некое делче текст кое сакам да го ископирам од едно во друго јазиче на Firefox и го избирам текстот со глушец и правам middle-click во другото јаизиче и ништо не се случува. Фрустрирачки некако.

Ако го направите истово во ГНУ/Линукс, middle-click ќе ви направи Paste на текстот кој со избирање всушност сте го копирале (и тој веќе се наоѓа во Klipper). Тоа се 2 акции помалку во однос на работата која треба да ја направите во Windows. Каква поубиствена можност од ова?

Трипл-дабл-у

Submitted by Новица on

Tags: 

Еве на што налетав денес на Интернет: http://triple-double-u.com.

Луѓево се автори на парче слободен софтвер под името Mailia кое всушност е секретарка за е-пошта. Значи програмчево може да ја одговара вашата е-пошта и тоа на прилично интелегентен начин.

Втора работа, произведуваат теписи со ascii текст испишан на нив. Еден тепих чини 1999 еура што е прилично надвор од мојот буџет, ама може и да се добие штампан А4 лист за 1995 еура помалку. :)

Што друго крие трипл-дабл-у? Не знам, немам време да 'рчкам. Некој нека види, па нека каже. :)

Предавања на правниот факултет

Submitted by Новица on

ПрилогГолемина
File prezentacija-praven-2006.odp61.83 KB
PDF icon prezentacija-praven-2006.pdf70.8 KB

Tags: 

Две поминаа, уште едно останува во вторник на 21 март. Јас и Дамјан пред студентите од прва година политички студии и новинарство зборуваме за слободниот софтвер, авторските права, развојот и значењето на технологијата во нашето општество, па и зошто е важно слободно да се споделува знаењето.

Подолу, 15 слајдови кои ги користевме во предавањата за слободно општество.

Прљави трикови во KMail

Submitted by Новица on

Tags: 

KMail, веројатно како и сите други клиентски апликации за е-пошта, има опција Compact Folder. Откако ќе ја прими оваа наредба, KMail фактички ги брише и преместува и средува пораките во папката што сте ја избрале. Ова всушност е и основното (default) однесување на KMail и без корисникот да ја даде оваа наредба.

Сепак, сето ова не важи за влезното сандаче (inbox-от). Пораката која KMail ја враќа е дека „компактирањето“ не може да се изврши од безбедносни причини. Кај мене inbox-от е единствената папка (датотека) на која реално и треба „компактирање“. Спамот стига таму и се друго.

Така, за да го средам inbox-от, го ископирав во датотека со ново име, заедно со се .inbox.index* датотеките, и ја „компактирав“ новата датотека. Потоа го избришав стариот, а новата датотека стана нов inbox. Вчера inbox-от беше 75MB, а денес е 27MB. Ќарив 50 мегабајти... јухууууу!

И, не знам дали ова е bug или feature, ама ова е начинот да се заобиколи. :)

П.С. Дамјан вика дека овој проблем го нема ако си изберете пораките да ги чувате во maildir, наместо во mbox.

Е-бизнис со слободен софтвер

Submitted by Новица on

Tags: 

Со еден ден задоцнување еве да изблогирам за предавањето што вчера (27.12.2005 г.) јас, Дамјан и Игор го одржавме за студентите од департманот Е-бизнис на Економски факултет.

Џагорот во публиката беше најгласен до сега иако во амфитеатарот имаше повеќе професори и асистенти.

Сепак, она што на крајот ми остана како впечаток е дека пред македонските студенти е многу тешко да се зборува за слободен софтвер. Не заради џагорот, туку заради тоа што за да се стигне до слободата и софтверот, прво треба да се поминат авторските права, лиценците, договорите, патентите... Премногу материјал за само еден час.

Јас на предвањето освен за слободниот софтвер зборував и за совршената конкуренција. Се надевам дека повлечените паралели беа и доволно валидни и доволно интересни за барем нешто да им остане во сеќавање на идните е-бизнисмени. Целиот текст следи:

Слободен софтвер, совршена конкуренција

Здраво на сите. Денес, за околу половина час ќе се обидеме да ве запознаеме со некои основни прашања поврзани со слободниот софтвер, но и со некои конкретни решенија кои можеби ќе бидат корисни за вас.

Ние сме дел од Слободен софтвер Македонија, непрофитна организација која се занимава со промовирање, развивање и дистрибуирање на слободниот софтвер во Р. Македонија. Јас сум Новица Наков и во наредниве неколку минути ќе зборувам за основите на слободниот софтвер. Тука се уште и Дамјан Георгиевски кој ќе зборува за авторските права, патетните и лиценците и Игор Стаматовски кој ќе зборува за Pentaho. Времето на крајот од овие кратки излагања ќе го искористиме за прашања кои се надеваме дека ќе ги имате или дискусија доколку темава е доволно провокативна за вас.

На почетокот на секое предавање за слободен софтвер се обидуваме да дадеме одговор на прашањето: „што е тоа слободен софтвер?“. И секогаш ја цитираме дефиницијата на Фондацијата за слободен софтвер, која вели дека слободниот софтвер се однесува на слободите кои корисниците ги имаат при неговото користење. Тоа се следниве слободи:

0. Слобода да го користите софтверот за било која намена;

1. Слобода да проучувате како софтверот работи и да го прилагодат на своите потреби;

2. Слобода да редистрибуирате копии од софтверот за да му помогнете на вашиот сосед;

3. Слобода да го подобрувате софтверот и да ги издадете вашите подобрувања во јавноста, од што корист ќе има целата заедница.

Ако софверот ви скратува некоја од овие дефинирани слободи тогаш тој е неслободен. Во правната арена, гаранција за овие слободи се лиценците под кои софтверот се дистрибуира, пред се Генералната јавна лиценца и концептот Copyleft кои овозможуваат она што еднаш било слободен софтвер засекогаш да остане слободен софтвер.

Ова се фундаменталните прашања кои сите нас не засегаат, бидејќи сите ние сме корисници на компјутери и софтвер. Слободниот софтвер ни дава слобода во работата со компјутерите. Како таков тој игра значајна улога во општеството, влијае на демократизацијата и има силни етички импликации. Но, тоа што денес имам ретка прилика да зборувам за слободниот софтвер пред луѓе кои се запознаени со економија ми дава шанса да чепнам и теми кои што силно се поврзани со економијата.

Во учебникот Основи на микроекономијата, кој претпоставувам сите вие добро сте го пролистале, има една глава која што зборува за видовите на пазарни структури. Меѓу другите, таму се споменува и совршената конкуренција која ги има следниве карактеристики:

  1. Број на претпријатија: многу и независни;
  2. Влијание врз цената: никакво;
  3. Природа на производот: хомоген;
  4. Бариери за влез: не постојат.

Софтверската индустрија која веројатно вие ја познавате, за жал не изгледа вака. Тоа индустријата која произведува неслободен (proprietary) софтвер и каде монопололите се секојдневие.

Но, кога станува збор за слободниот софтвер, сликата сосема наликува на совршена конкуренција. Иако секогаш не може да стане збор за сосема хомогени производи, бидејќи слободата да го менувате софтверот и да ги објавите тие промени секогаш е пред вас, кога ви се потребни производи и услуги базирани на слободен софтвер можете избирате од многу понудувачи кои се независни. Редистрибуцијата е дозволена и тоа значи дека секој може да понуди производ или услуга чија цена се формира слободно на пазарот. Оттука никој не може да наметне цена за ваквиот софтвер. Влезот на пазарот не е ограничен нити во производството на софтверот - таму секојдневно се раѓаат и умираат проекти, нити во нудењето услуги - не ви треба дозвола од никого за уште денес да понудите поддршка за OpenOffice.org во Македонија.

Значи принципите на кои се базира слободниот софтвер не само што промовираат суштински човечки заложби за помагање, споделување, заедништво - накратко она што нè прави општество, туку промовираат економски простор во кој здравата конкуренција повторно добива значење.

Софтверот според употребата се дели на софтвер за општа употреба и специфичен софтвер. Специфичниот софтвер е софтвер кој се прави по нарачка и тој е посебен за секој корисник и како таков за корисникот секогаш е слободен. Но, сите ние, сите фирми, сите влади, во најголема мера користиме софтвер од првата група. Тука спаѓаат оперативните системи, Интернет прелистувачите, канцелариските пакети, апликациите за плеј-бек на филмови или музика и сл. Ако покрај специфичниот одлучите и останатиот софтвер кој го користите да биде слободен, тогаш имате контрола над сопствената инфраструктура и можете без мака да ги жнеете придобивките од конкуренцијата која владее меѓу оние кои нудат соодветни услуги. Конкуренцијата ја обезбедуваат основните слободи за користење, редистрибуирање, променување и издавање на подобрени верзии на софтверот.

Овие слободи потекнуваат од авторските права. Copyleft како спротивност на Copyright значи дека авторите под одредени услови се откажуваат од дел од правата кои им следуваат по Закон. Државната регулација игра значајна улога во софтверската индустрија. Така авторските права можат да бидат корисни во услови кога за нивно користење не сте принудени да прифаќате проблематични лиценци или да потпишувате штетни договори. Но патентите се сериозна опасност за софтверот, особено за слободниот софтвер и малите и средни фирми кои таму го имаат својот бизнис.

Ако сакав да предизвикам забуна кај вас, сега ќе почнев да зборувам за „интелектуална сопственост“. Но, нема да го направам тоа. Сега Дамјан ќе ви објасни зошто и вие треба да го избегнувате тој термин. Благодарам.

ИКТ за поефикасни локални самоуправи

Submitted by Новица on

Tags: 

На 10.12.2005 година на саемот за локална самоуправа и невладини организации имаше и едукативна сесија за ИКТ во единиците на локалната самоуправа. Мојот говор на овој настан се однесуваше на замките на неслободниот софтвер и предностите на слободниот софтвер. Презентацијата беше само еден слајд: извичник кој место точка на дното имаше знакче за copyleft. Не гледам причина и неа да ја закачувам на веб. Говорот следи подолу.

Слободен и неслободен софтвер: предности и замки

Добар ден на сите. Ви носам поздрави од широка мрежа на поединци, групи и организации кои работат децентрализирано во областа на софтверот и информатичките технологии.

Моето име е Новица Наков и денес, како претставник на непрофитната организација Слободен софтвер Македонија, пред вас ќе зборувам за замките на неслободниот софтвер и предностите на слободниот софтвер.

Веќе споменав два термина: слободен и неслободен софтвер. Разликата меѓу нив е лесно воочлива. Слободниот софтвер се однесува на слободата која корисниците ја имаат при неговото користење, променување, редистрибуирање и издавање на подобрени верзии. Ако софверот ви скратува некоја од овие дефинирани слободи тогаш тој е неслободен.

Неслободниот софтвер може да ви предизвика разни проблеми и штети или да ви наметне непотребни и строги ограничувања и обврски. Повеќето од овие веројатно сте ги искусиле.

Некои од нив се секојдневни и добро ви се познати. Тоа се разните видови на вируси и друг малициозен софтвер кои ви попречуваат во работата, ги оштетуваат вашите податоци или преку Интернет ги прават достапни за трети лица. Индустријата за неслободен софтвер нема вистинско решение за овие проблеми. Она што можете да го добиете од неа е утеха дека ќе можете да го исчистите вашиот компјутер по нападот. Тоа е индустрија која паразитира на вашите неволји. Ваквите авантури ја чинат светската економија стотици милиони долари годишно. Зошто да не заштедите?

Покрај тоа што треба да ги заштите вашите податоци, треба и да ја обезбедите нивната долготрајност. Ова е особено важно за сите нивоа на власт бидејќи голем дел од податоците со кои тие располагаат треба да бидат достапни во подолг временски период и за голем број корисници. Неслободниот софтвер ги складира податоците во неслободни формати. Ова ги прави нив неупотербливи не само за различни софтверски платформи, туку и за понови или постари верзии на една иста апликација. Сигурно, не е многу корисно голем број на лични податоци на граѓаните, информации за имотите или собраните даноци да останат заглавени во разни затворени формати.

Кога сте зависни од еден снабдувач, а тоа е начинот на кој функционира индустријата за неслободен софтвер, тогаш се наоѓате во негова милост и немилост. Од тој снабдувач зависи дали и кога ќе добиете поправки на грешките на софтверот што го користите или дали новите подобрувања ќе ги исполнат вашите желби и потреби. Во „несофтверскиот“ свет секогаш можете да избирате кој ќе ги поправи вашите автомобили, кој ќе кречи, кој ќе ве снабдува со канцелариски материјали. Во светот на неслободниот софтвер овој избор го немате. Таму, се зависи од еден снабдувач. Зошто да си ги ограничувате сопствените опции?

Како ова да не е доволно, сега ќе споменам уште една опасност. Различните нивоа на власта која се потпира на рамениците на граѓаните, мораат да се грижат и да ја обезбедуваат слободата на граѓаните. Понудувањето на софтвер или услуги на граѓаните или фирмите кои нив ќе ги обврзе да набавуваат софтвер од одреден снабдувач за да можат да ги користат тие услуги ограничува некои основни права како правото на слобода на избор. Никој не смее да наложува, имплицитно или експлицитно, користење на одредени софтверски производи. Ова се и заложбите во Националната стратегија за информатичко општество - документ кој помина и во Собранието на Р. Македонија. Овие заложби можат сериозно да се дискредитираат со употреба на неслободен софтвер.

Сите овие прашања се само мал дел од сликата која ги претставува опасностите на неслободниот софтвер, но сепак не ги издвоив без причина. Во овој момент значаен број на документи кои се достапни во дигитална форма на веб страниците на различните нивоа на власт се во затворени формати. Компјутерските корисници кои одлучиле да не користат Microsoft Office имаат тешкотии во отварањето, читањето и обработувањето на овие податоци. Исто така, голем број од истите веб страници не се прикажуваат правилно во прелистувачи кои не се Internet Explorer. Апликации кои се потребни за работењето на фирмите и нивната комуникација со државата се достапни само во верзии кои работат под оперативниот системи MS Windows. Очигледно ова ги принудува сите, кои од разни причини одлучиле поинаку, да ги променат своите лични и деловни одлуки за да се прилагодат на една нездрава пракса.

Тешко е да се биде сам свој газда во светот на неслободниот софтвер, но решение секако постои. Сите овие проблеми можат лесно да се надминат со користењето на слободен софтвер и отворени стандарди. Во светот на слободниот софтвер безбедноста е на високо ниво, има безброј снабдувачи кои нудат неограничени опции со голема конвергенција кон стандардите пропишани од светските организации како OASIS или W3C. Во светот на слободниот софтвер можете да одберете кој и како ќе ви изработи некакво решение исто како што можете да одберете од која пекара ќе купувате леб. Овие прагматични работи произлегуваат од гаранциите кои слободниот софтвер ги дава за негово користење, променување, редистрибуирање и издавање на подобрени верзии.

Со слободниот софтвер имате контрола на сопствената ИКТ инфраструктура и снабденост со врвни технологии по цени кои се формираат на слободен пазар. Јасно, со слободниот софтвер можете да заштедите полно пари од буџетите кои ќе можете да ги искористите за подобрување на училиштата или улиците. На пат да го направат ова се полно градски и сојузни власти: Масачусетс во САД, Берген во Норвешка, Минхен во Германија, многу други во Бразил, а во Перу - целата држава.

Конечно мошне важни се и етичките и општествените импликации на слободниот софтвер, кои ќе мора да ги разгледуваме во некоја друга прилика. Прашањето овде е слободата, а таа е многу важна за секое демократско општество.

Благодарам.

Јавни набавки

Submitted by Новица on

Tags: 

Сурфам по Интернет во потрага на некои информации за тендерот за софтвер за ПИОМ што е дел од реформата на пензискиот систем во Македонија. (Можеби ќе пишам нешто повеќе за ова подоцна.)

Сега само (дел од) слика од пребарувањето на Google:

Патем, некој да не има дигитална верзија од изданијата на Службен весник и да е волен да пребара за тој тендер?

Страници