Зошто мислам дека целосната корупција е проблем само за мал број на луѓе
Постои една комична анегдота од судскиот систем на САД која што ја прикажува суштината на идејата за владеење на правото:
On Feb. 18, 1986, frustrated that heavy rains had prevented some jurors from reaching his court, U.S. District Court Judge Samuel King said, “I hereby order that it cease raining by Tuesday. Let’s see how that works.”
California immediately entered five years of severe drought, with strict water rationing.
When colleagues reminded King of his order in 1991, he said, “I hereby rescind my order of February 18, 1986, and order that rain shall fall in California beginning February 27, 1991.” Later that day the state received 4 inches of rain, the heaviest storm in a decade, and two further storms added another 3 inches.
In a letter to a local newspaper, King said this was “proof positive that we are a nation governed by laws.”
Идеалот што го имаат САД и нејзините граѓани за нивниот судски систем е важен. Се разбира тој идеал секогаш не се пресликува во реалноста, но се појавува постојано во популарната култура, во филмови и серии, во книги што зборуваат независноста на судството итн.
Но, идеалот што го имаат САД и нејзините граѓани за нивниот судски систем не се пресликува во Македонија. Истражувањата на јавното мислење велат дека мнозинството Македонски граѓани мислат дека постои широко распространета корупција.
Анегдотите од секојдневието кај нас не вклучуваат приказни како онаа погоре. Од „мала пажња“ преку „мотивирање на службениците“ до сето она што го слушаме на снимките кои ги објавува Зоран Заев се соочуваме со корупција за која воглавно, како мнозинство граѓани, сметаме дека е нормална. Се разбира, има луѓе што мислат дека тоа е неприфатливо, но тие барем според податоците се во малцинство.
Затоа сакам да предложам една идеја за да го разбереме доминантниот светоглед во јавноста: додека малкумина мислиме дека целосната корупција што ја слушаме е недозволива, многумина мислат дека проблемот е само во тоа што корупцијата е централизирана или монополизирана, наместо дистрибуирана — како порано.
Лоренс Лесиг едноставно ја објаснува корупцијата: тоа е кога нештата се зависни од нешто што не би требало да бидат зависни. Или со други зборови нештата се независни односно без корупција само кога се зависни од тоа што треба да бидат зависни. Ми се чини дека кога постои дистрибуирана корупција, и со нашата склоност да ја прифаќаме, ние сме поподготвени да се справиме со неа. Ти можеш да најдеш врска, но и јас можам, ти ќе платиш, јас ќе платам повеќе и така натаму. Но, кога таа ќе се централизира тогаш конкуренцијата исчезнува. Сите не можат да бидат 100% посветени на групата ја централизира корупцијата и тука за прв пат се појавува нашиот проблем — не со корупцијата, туку само со нејзината дистрибуција.
Почнувајќи од конференциите за печат на опозицијата каде што се зборува дека целата држава е заложник на само неколку луѓе, па до секојдневните коментари дека сегашното раководство на ВМРО-ДПМНЕ не е право ВМРО, т.е. тоа се некои кои го киднапирале него - мислам дека во сето тоа штом се загребе под површината може да се прочита оваа мнозинска загриженост за степенот на централизација на мрежите на подароци и услуги кои кај нас функционираат на месото на оние за мерки и проверки.
Сето ова конечно кулминира во стравот дека СДСМ се исто толку лоши како и ВМРО — ако не и повеќе. Години на пропаганда сигурно го имаат својот удел во ова, но мислам и дека надежите повеќе се дека по 9 години ВМРО може и да попушти и да се врати на старото — дистрибуирано: „крадеше, ама имаше за сите“, додека на СДСМ би му требале уште цели 9 да дојде до таа точка.
Ова мислам дека е тажната состојба на нештата со која или од која се плаши мнозинството кое се држи до девизата „сите се исти“.
