Денес, со неколкудневно задоцнување (еден блог запис подоцна :)), во раце ми падна книга за Александар Сариевски од Кирил Тодевски насловена „Од Галичник до легенда“, издадена од Дирекција за култура и уметност - Скопје во 2002 година.
Во неа, во поглавјето што го носи исиот наслов како овој запис може да се
прочита дека песната „Зајди, зајди, јасно сонце“ е авторско дело на Александар
Сариевски што е спротивно од она што го пишува на CD-то (врска).
Понатаму, според податоците во книгата „Зајди, зајди, јасно сонце“ е кант-авторска песна на Александар Сариевски, заведена во евиденцијата на ЗАМП под број I бр.33.
Да не се ашкам многу, еве го во целост поглавјето од книгата (нормалниот текст се зборови на Тодевски, а закосениот на Сариевски):
Авторската песна или популарно наречена „новокомпонирана“ во духот на народната песна долги години го немаше третманот на на програмите на тогашното Радио Скопје. Но, и покрај ова таа спонтано се создаваше, се пееше на концертите и се снимаше за дискографската продукција.
„Тогаш беше таква програмската политика на радиото. Штом на песната ќе се потпишеше авторот, работата беше готова. Беше тешко, не можевме да се пробиеме на тој план. Овој став на Радиото имаше позитивни и негативни работи. Имаше доста примери авторите да се откажат од авторството. Губиш некоја паричка од тантиемите, но што ти вреди тоа, ако не ја слушнеш песната на програмите. Кога на овој став ќе се навратам, во мене се буди мислата дека се што е испеано некој поединец го создал. Не се знае кој ја создал народната песна, но таа произлегла од некого на слава, свадба или во кој знае каква пригода. Песната ја чуле, им се бендисала, била прифатена и останала понатаму да живее. Тој што ја создал во тоа време, не бил свесен, односно не размислувал како денес за некој „ќар“ од неа. Нема песна што не ја создал некој поединец, надарен од Бога за тоа. Зар тој поединец не е дел од народот?
Ставот на тогашната програмска политика на Радиото бил таков и, како самиот Сариевски вели има позитивни и негативни работи. Но, процесот никој не можел да го сопре и многу од песните создадени во тоа време со текот на времето си го најдоа местото меѓу народот, на програмите на Радиото и Телевизијата. Некои од нив денес веќе се обнародени, народот ги знае како свои, пред се како неповторливи интерпретации, но и како комплетно осмислени музичко-поетски пораки, со потребните естетско-уметнички вредности. И Сариевски како многу автори од неговото време, кои го бараа потребниот третман, има создадено и испеано песни што денес претставуваат наши антологиски вредности. Една од тие песни е и „Зајди, зајди, јасно сонце“ за која со право ќе кажеме дека претставува и врвен авторски дострел.
Еве како тој си припомнува на настанувањето на оваа песна:
„Песната „Зајди, зајди, јасно сонце“ настана по примерот на народната „Чернеј горо, чернеј сестро“. Слушајќи ја таа песна и пеејќи ја понекогаш, од мене произлезе идеја да направам нешто слично по содржина, но со сосема друга мелодија. Така, полека ја испеав песната, која што набргу стана многу популарна секаде каде што ја пеев. Таа песна мене ми значи многу зашто ја прифатија многу луѓе што се занимаваат со народната музика, но пред се многу ми значи што ја прифати народот. Секогаш кога некаде ќе настапев мислам дека секој од присутните очекуваш оваа песна да ја испеам“.
Прашањата кои се поставуваат после ова во контекст на филмот „300“ и авторските права се:
1. Дали Сариевски (како и другите автори од тоа време) се откажал од авторството и ја оставил песната во јавен домен?
2. Дали народната „Чернеј горо, чернеј сестро“ е слична со „Зајди, зајди, јасно сонце“, па истата може да се користи така што ќе се добие впечаток дека се користи „Зајди, зајди...“?
3. За кое време станува збор, т.е. кога е напишана „Зајди, зајди...“ и дали тогаш имало Закон за авторски права според кој се регулирале вакви прашања?
4. Кога е регистирана песната во ЗАМП: дали веднаш по создавањето, или подоцна?
5. Како е регулирано прашањето за законите и авторските права во Македонија, во смисла дали новиот закон од РМ се применува наназад за дела објавени во СФРЈ?
6. Што велеле законите за авторски права од СФРЈ за вакви прашања?
И бонус прашање: Зошто никој од носителите на авторските права не се побунил што веќе споменатото CD ја прикажува песната како народна?
