Одлуката на Уставниот суд која што ги откажа изборите на 5 јуни беше дочекана со големо воодушевување. Таа утврдува дека поединечен акт на Собранието на Република Македонија може да се смета за пропис. Но, објаснувањето понудено во Одлуката за поништување на Одлуките за распуштање на Собранието на Република Македонија е необично штуро.

Во 7(3) судот вели дека „Уставниот суд е тој кој одлучува кој акт ќе го третира како пропис, подобен за уставно-судска оцена“. Потоа во 7(4) дека „ваков вид на одлука има универзално дејство и посредно се однесува на сите граѓани кои на непосредни избори го даваат својот глас за одреден пратеник на Собранието“.

Но, судот не нуди објаснување каде е границата на универзално дејство, или кои одлуки не се однесуваат посредно на сите граѓани. Дали универзалноста произлегува од функцијата на собранието како законодавен дом, или универзална одлука може да донесе и друг орган, како влада или министерство? Или, дали универзалноста е директно врзана со изборниот процес, па одлука што се однесува на изборите без разлика од кого е донесена, може да биде подложена на уставно-судска оцена? На пример, дел од одлуките на пржинските министри што ги поништи владата во политичкото надмудрување на ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ исто така беа поврзани со изборниот процес. Дали Уставниот суд ќе се занимава со нив, или пак можеби со одлуките на Државната изборна комисија? Се разбира судот може во некое идно одлучување да објасни како некоја друга оспорена одлука нема универзално дејство или не се однесува на сите граѓани. Но, некој треба и да поднесе иницијативи до судот, бидејќи како што велат од таму „судот ретко работи по сопствена иницијатива“, иако неговиот деловник вели дека судот може да го прави тоа (ч. 14).

Но, да ја оставиме ноншалантноста на судот во однос на неговите уставни обврски како „органот кој ја штити уставноста и законитоста“ 7(3). Што всушност оценува судот по иницијативата поднесена од Талат Џафери? Дали судот оценува дали собранието смее да се распушти, или пак, дали собранието смее да се распушти со одложен рок? Судот не дава објаснување зошто неговата одлука се однесува на двете одлуки на собранието, а не само на оној дел каде што собранието вели дека одлуката важи од определен датум наместо веднаш.

Поинаку кажано, ваквиот пристап на судот ја доведува во прашање само-регулацијата на собранието: има ли тоа право да се само-распушти? Да, според ч. 63(6) од Уставот. Тогаш зошто / како судот одлучува дека одлуката е целосно неуставна, а не само во делот на одложеното дејство? И Уставниот суд во точката 8 од неговата одлука се занимава со одложеното дејство, а не со распуштањето. Зошто тогаш целосно поништување?

Поинаков пристап би бил дека втората одлука, онаа што ја одложува првата, е целосно неуставна: собранието е веќе распуштено. Но, првата одлука би требало да се разгледува посебно. Собранието се само-распушта: тоа е уставно. Собранието додава одложен рок: тоа не е уставно. Нејасно дали судот всушност сака да ја оценува намерата на собранието, наместо самата одлука што ја има пред себе: можеби може да се каже дека намерата на пратениците на владеачката коалиција е воведување на „правна несигурност и повреда на владеењето на правото“ 8(7). Но, судот тешко може да објасни како намера може да се толкува како пропис.

Проблемите за Македонија кога одлуката би била поинаква овде се очигледни: ако судот ја поништел одлуката за распуштање само во делот на одложеното важење тоа ќе значеше дека Собранието е распуштено од 23 февруари 2016 година, и сите други акти донесени од него потоа се ништовни, но и тоа дека роковите за избори согласно Уставот одамна се истечени. Така судот донесе одлука која што колку-толку ја зачувува нормалноста на ситуацијата во државата. Но, тоа што судот носи одлука што ја крпи политичката криза истовремено не значи дека таа одлука е целосно издржана. Како што стојат работите, во догледно време таа одлука нема да биде подложна на детална уставно-судска анализа.

Можеби во овој контекст на политички калкулации треба да се чита и одмолчувањето на судот кон ч. 5(2) од Законот за Собранието на Република Македонија кој што вели дека мандатот на пратениците трае „од денот на неговото верификување до денот на верификувањето на мандатот на новоизбраните пратеници“, иако во 8(3) судот вели дека „Со Уставот не е утврдено мандатот на пратениците во Собранието да продолжи во случај на распуштање на Собранието, ниту е предвидено во таков случај тие да продолжат со должноста“.

Текстот е оригинално објавен на РСЕ: http://www.slobodnaevropa.mk/a/27781884.html