June 2016

Уставниот суд и рабовите на правниот поредок

Submitted by Новица on

Tags: 

Одлуката на Уставниот суд која што ги откажа изборите на 5 јуни беше дочекана со големо воодушевување. Таа утврдува дека поединечен акт на Собранието на Република Македонија може да се смета за пропис. Но, објаснувањето понудено во Одлуката за поништување на Одлуките за распуштање на Собранието на Република Македонија е необично штуро.

Во 7(3) судот вели дека „Уставниот суд е тој кој одлучува кој акт ќе го третира како пропис, подобен за уставно-судска оцена“. Потоа во 7(4) дека „ваков вид на одлука има универзално дејство и посредно се однесува на сите граѓани кои на непосредни избори го даваат својот глас за одреден пратеник на Собранието“.

Но, судот не нуди објаснување каде е границата на универзално дејство, или кои одлуки не се однесуваат посредно на сите граѓани. Дали универзалноста произлегува од функцијата на собранието како законодавен дом, или универзална одлука може да донесе и друг орган, како влада или министерство? Или, дали универзалноста е директно врзана со изборниот процес, па одлука што се однесува на изборите без разлика од кого е донесена, може да биде подложена на уставно-судска оцена? На пример, дел од одлуките на пржинските министри што ги поништи владата во политичкото надмудрување на ВМРО-ДПМНЕ и СДСМ исто така беа поврзани со изборниот процес. Дали Уставниот суд ќе се занимава со нив, или пак можеби со одлуките на Државната изборна комисија? Се разбира судот може во некое идно одлучување да објасни како некоја друга оспорена одлука нема универзално дејство или не се однесува на сите граѓани. Но, некој треба и да поднесе иницијативи до судот, бидејќи како што велат од таму „судот ретко работи по сопствена иницијатива“, иако неговиот деловник вели дека судот може да го прави тоа (ч. 14).

Но, да ја оставиме ноншалантноста на судот во однос на неговите уставни обврски како „органот кој ја штити уставноста и законитоста“ 7(3). Што всушност оценува судот по иницијативата поднесена од Талат Џафери? Дали судот оценува дали собранието смее да се распушти, или пак, дали собранието смее да се распушти со одложен рок? Судот не дава објаснување зошто неговата одлука се однесува на двете одлуки на собранието, а не само на оној дел каде што собранието вели дека одлуката важи од определен датум наместо веднаш.

Поинаку кажано, ваквиот пристап на судот ја доведува во прашање само-регулацијата на собранието: има ли тоа право да се само-распушти? Да, според ч. 63(6) од Уставот. Тогаш зошто / како судот одлучува дека одлуката е целосно неуставна, а не само во делот на одложеното дејство? И Уставниот суд во точката 8 од неговата одлука се занимава со одложеното дејство, а не со распуштањето. Зошто тогаш целосно поништување?

Поинаков пристап би бил дека втората одлука, онаа што ја одложува првата, е целосно неуставна: собранието е веќе распуштено. Но, првата одлука би требало да се разгледува посебно. Собранието се само-распушта: тоа е уставно. Собранието додава одложен рок: тоа не е уставно. Нејасно дали судот всушност сака да ја оценува намерата на собранието, наместо самата одлука што ја има пред себе: можеби може да се каже дека намерата на пратениците на владеачката коалиција е воведување на „правна несигурност и повреда на владеењето на правото“ 8(7). Но, судот тешко може да објасни како намера може да се толкува како пропис.

Проблемите за Македонија кога одлуката би била поинаква овде се очигледни: ако судот ја поништел одлуката за распуштање само во делот на одложеното важење тоа ќе значеше дека Собранието е распуштено од 23 февруари 2016 година, и сите други акти донесени од него потоа се ништовни, но и тоа дека роковите за избори согласно Уставот одамна се истечени. Така судот донесе одлука која што колку-толку ја зачувува нормалноста на ситуацијата во државата. Но, тоа што судот носи одлука што ја крпи политичката криза истовремено не значи дека таа одлука е целосно издржана. Како што стојат работите, во догледно време таа одлука нема да биде подложна на детална уставно-судска анализа.

Можеби во овој контекст на политички калкулации треба да се чита и одмолчувањето на судот кон ч. 5(2) од Законот за Собранието на Република Македонија кој што вели дека мандатот на пратениците трае „од денот на неговото верификување до денот на верификувањето на мандатот на новоизбраните пратеници“, иако во 8(3) судот вели дека „Со Уставот не е утврдено мандатот на пратениците во Собранието да продолжи во случај на распуштање на Собранието, ниту е предвидено во таков случај тие да продолжат со должноста“.

Текстот е оригинално објавен на РСЕ: http://www.slobodnaevropa.mk/a/27781884.html

Travel Log: Notes on International Geneva

Submitted by Новица on

Tags: 

I exit Glasgow’s bus station and turn into Buchanan street. Noise fills my ears. People are sitting on the street stairs listening to three musicians trying out their skills. As I make my way towards the flat every pub on the way is booming with sound. It’s Saturday afternoon. The city is alive.

Just 24 hours before I was waking from Geneva’s Old Town to the John Knox hotel. The loudest sound was the movement of the trams. If there was any cars honking while people while trying to get home after a busy week, I don’t remember it.

Maybe the Swiss are quiet people. Or maybe quietness is a feature of diplomacy, and Geneva used to be loud as any city before the League of Nations got its seat there in 1920. The Palace of Nations building, built between 1929 and 1938, symbolises compromise too. The architects of the leading entries of the competition that attracted 337 projects, were chosen to collaborate on the final design.

The internet reveals little about the building. It is possible it was the most remarkable building of its time; or at least, the most remarkable building left after the destruction of World War II. Today it is overshadowed by taller, and maybe more important offices overlooking the Nations square. Walking from the south (or south-east) on Avenue Giuseppe-Motta reveals an interesting order of things: as soon as the residential area ends, the garden walls of small office buildings are spiked with metal so that they make sitting difficult, if not impossible. Then, on both sides of the avenue, almost as a gate, stand the buildings of Deloitte and PricewaterhouseCoopers. The consultancy / financial services pair is followed by the seemingly ever expanding complex of the World International Property Organisation on one side, and the International Telecommunication Union on the other side of the street. Both organisation are inclined towards commercial interests. Finally, across a mini-transport hub the United Nations office in Geneva rests behind a tall fence that hides most of its facade from the public eye.

The road to the left of the Palace of Nations leads to the statue of Mahatma Gandhi - the symbol of nonviolent resistance. The small change of elevation does not require more effort when walking, but it puts the Russian Mission to Geneva and the American Mission to Geneva on a higher ground than the Palace of Nations: it may be that the two permanent members of the Security council are positioned in relative order to each other, with the US being more up the hill. The rights side of the Avenue de la Paix has the UN and Gandhi - two very symbols of peace. The left side of the same road has Russia and the US with the International Committee of the Red Cross between them: the symbols of power with the organisation that is supposed to care for civility in the messy business of war.

The Route de Pregny then leads towards private properties which are under 24 h surveillance. Tall gates hide whatever is inside the grounds, and here, silence is only broken by the barking of a dog. The path leads through a empty field before reaching the John Knox hotel - a building that can only be remembered because its modesty does not fit in the broader architectural landscape.

I’m standing in front of the Palace of Nations and trying to take a picture of the still-standing nations’ flags. A small group of pro-Tibet activists are waving their own flags. The fountain bursts with water from the ground and silences their protest. It is an interesting site for tourists who place their cameras on tripods to capture the play of the sunshine with the waterdrops. But, it corners the protesters at the edge of the square: its primary purpose is to be a police water-cannon disguised as a cultural artefact. Together with the benches designed to prevent sleeping under Geneva skies, it symbolises another power-play in the international organisations’ host city.

(The trip to Geneva was part of the Human Rights and International Politics PG program at University of Glasgow.)